[caption id="attachment_9000" align="alignright" width="462"]
Bizdiń tarıh - ıý-qıý, shyrǵalań[/caption]
Qazaq handyǵynyń tarıhy qazaq memlekettiginiń tarıhy bolyp qala beredi. Sondyqtan búgingi jáne keler urpaq qazaqtyń óz memleketi, birtutas ulan-baıtaq jeri bolǵanyn bilip óskeni abzal. Osy turǵydan alǵanda Elbasymyzdyń Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn respýblıka kóleminde atap ótý jónindegi sheshimi óte oryndy dep bilemin.
Osy is-sharanyń aıasynda tól tarıhymyzdyń aqtańdaq tustary qaıta jazylyp, birtutas ulttyq tarıhymyz ómirge keletini sózsiz. Ókinishke oraı, belgili tarıhshy-ǵalym Ýahıt Shálekenovtyń: «Qazaq» tarıhyn jazýǵa áli kirisken joqpyz. Keńes ókimeti tusynda jaryq kórgen bes tomdyq «Qazaq KSR tarıhyn» 1996, 1998, 2002-2010 jyldary «Qazaqstan tarıhy» dep atyn ózgertip alǵanymyz bolmasa» degeni kóńilge qaıaý túsiredi. Al sonda «aýzymen qus tistegen» tarıhshylarymyz osy kezge deıin ne bitirip júrgen?
«Qazaqstan tarıhynyń» (ıaǵnı, «Qazaq tarıhynyń») orta mektepterde oqytylýy da kóńil kónshitpeıdi. Mekteptegi tarıh oqýlyǵy siresken sıfrlar men datalardan kóz ashtyrmaıdy. Olardy oqýshylardyń este saqtaýy múmkin emes. Balalardyń mıyn este turmaıtyn kileń sıfrlarmen qatyrǵansha, tarıhı derekterdi olardyń túsinigine laıyqtap, este qalar oqıǵalarmen qyzyqty etip baıandap berse, edáýir tıimdi bolar edi
Taǵy bir tarıhshy-ǵalymnyń sózine júgineıik. Profesor Januzaq Ákimniń myna bir sózin men «Aıqyn» gazetinen (2011 j.) oqyǵan edim. «Shırek ǵasyr táýelsiz ómir súrip jatyrmyz, – deıdi ol. – Shırek ǵasyrdyń ishinde kóp nárse isteýge bolatyn edi. Ókinishke qaraı, baıaǵy keńestik tarıhty jazǵandar tól tarıhymyzdy qaıta jazdy. Sol baıaǵy eski soqta. Biz quldyqqa úırenip qalǵanbyz. Áli kúnge jaltaqtap otyramyz. Bizde tarıhymyzdyń ishinde tulǵalardyń jetispeı jatqany ras... Qazaqstan tarıhy – qazaq halqynyń tarıhy bolýy shart. Onyń ishinde bizdiń memlekettiligimiz basa kórsetilýi tıis». Osyǵan qaraǵanda bizdiń tarıhshylarymyzda tek tulǵalyq qasıet qana emes, ulttyq namys pen patrıottyq rýh ta jetpeı jatqan sıaqty. Myna kórshiles otyrǵan qyrǵyz ben ózbek baýyrlarymyz ózderiniń tól tarıhyn túgeldep, belderin bek býyp otyrǵanda, bizge jaıbaraqattyq jaraspaıdy-aq.
«Qazaqstan tarıhynyń» (ıaǵnı, «Qazaq tarıhynyń») orta mektepterde oqytylýy da kóńil kónshitpeıdi. Mekteptegi tarıh oqýlyǵy siresken sıfrlar men datalardan kóz ashtyrmaıdy. Olardy oqýshylardyń este saqtaýy múmkin emes. Balalardyń mıyn este turmaıtyn kileń sıfrlarmen qatyrǵansha, tarıhı derekterdi olardyń túsinigine laıyqtap, este qalar oqıǵalarmen qyzyqty etip baıandap berse, edáýir tıimdi bolar edi. Mysaly, kezinde biz 4-synypta oqyǵan «KSRO tarıhyndaǵy» «Kýlıkovo shaıqasy» taqyrybynyń oqıǵasy áli kúnge esimde. «Tań aǵaryp ata bastady. Shyǵystan qyp-qyzyl bolyp kún kóterilip kele jatty. Kýlıkovo dalasyndaǵy jaýyngerlerdiń taý-taý bolyp jatqan óliginen kóz súrinedi. Tiri adam joq. Tek quzǵyn-qarǵalar ǵana óleksege bir toıatyn boldyq dep qýana qarqyldaıdy. Aınala qan sasıdy...», – dep bastalatyn «Kýlıkovo shaıqasy» týraly taqyryp bizdi birden ózine tartyp alyp, ári qaraı ne boldy eken degen yntyzar suraq jeteleı túsetin edi. Qazirgi bizdiń tarıh oqýlyǵymyzda tarıhı oqıǵany osylaı sheber sýretteý jaǵy jetispeıdi. Sondyqtan, biz mekteptegi tarıh oqýlyǵyn jónge keltirmeı, jas urpaq sanasyna tarıhı shyndyqty sińire almaıtyndyǵymyzdy umytpaǵanymyz abzal. Sonymen qatar, orta mektepte tarıhty oqytýdyń ádistemesi de túbegeıli jańartylýy tıis.
Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn atap ótýge daıyndalý, osynyń aıasynda ótkiziletin is-sharalar kóptegen ıgilikterge jalǵasatyny sózsiz. Sondaı-aq, bul mereke tarıhshylarymyzǵa da qozǵaý salary aıqyn. Osynyń bári tól tarıhymyzdy tiriltýge septigin tıgizip jatsa – halyqqa keregi de osy.
Qurysh Sydyǵalıev,
tarıh pániniń muǵalimi,
Jýaly aýdanyndaǵy
№15 orta mektep dırektory.
Jambyl oblysy.
