Keńestik júıe jalp etip qulaǵan shaqta oń-solyna alaqtap, aýa jetpeı alqynyp, qarjylyq toqyraýǵa ushyraǵan tústi metalýrgıanyń alyp kásiporyndary Elbasynyń sarabdal saıasatynyń arqasynda tez arada ınvestorlar taýyp, murjalarynan qaıtara shýdajal tútin burqyldata bastaǵan. Sol kókjal kombınattardan tańǵy talqanyn aıyryp otyrǵan qala mamyrajaı tirligimen qaıtara qaýyshqan. Táýelsizdikten keıingi qarjylyq daǵdarystar kezinde ústine birqabat táýir kóılek «kıgen» qalalar biren-saran bolsa, solardyń kóshbasynda Óskemenniń bolýy álgi kásiporyndardyń arqasy deýimiz oryndy shyǵar.
– Búgingi tańdaǵy basty sharýa – ınvestısıalyq, konsesıalyq jobalar jelisin durys jolǵa qoıý. Bul tóńirekte atqarylyp jatqan jumystar jeterlik. Qazaq «El bolam deseń – besigińdi túze» degendi teginnen-tegin aıtpaǵan. Besik túzeý degenimiz – órimderdi jaqsy balabaqshalarmen, jańa tıpti mekteptermen qamtý. Qalada quny 4,1 mlrd. teńgeni quraıtyn taǵy da 6 balabaqsha kesheni qurylysyn salýǵa konkýrs jarıalanyp, ony kórshiles Qytaıdyń «Global Construction Technologies» seriktestigi utyp alyp, jumysqa kirisip te ketti. Qurylys 2016 jyldyń ekinshi jartysynda iske qosylmaq. Qaladaǵy demografıa máselesiniń rettelýine sáıkes, sábılerdiń sany kún sanap artýda. Balabaqshalarǵa degen suranys tym úlken. Qalada taǵy da quny 3,3 mlrd. teńgeni quraıtyn 5 balabaqsha salý josparlanýda. Biz osy jobalardy júzege asyrǵanda ǵana baryp, balabaqshalarǵa degen talap-tilekterdi qanaǵattandyra alamyz, – deıdi Óskemen qalasynyń ákimi Temirbek Qasymjanov.
Qala basshysynyń jas urpaqqa bilim men tárbıe berý máselelerine óte-móte ekpin túsiretinine kózimiz jetti. Qaladaǵy jalpy bilim beretin 53 bilim ordasynda 32 950 bala bilim alyp jatsa, solardyń 70 paıyzy qosymsha bilim berýmen qamtylǵan. Ulttyq testileýdiń ortasha baly jyl ótken saıyn ósýde: máselen 2012 jyly bul kórsetkish 79,19 baldy kórsetse, bıylǵy kórsetkish – 86 bal. Shaharda apattyq jaǵdaıdaǵy mektep joq...
[caption id="attachment_12578" align="alignleft" width="340"]
Óskemen qalasynyń ákimi T. Qasymjanov[/caption]
Qalanyń bet-beınesi, kórki álgi bir ańyz ertegilerdegi kún saıyn emes, saǵat saıyn ósetin batyr ulandar ispetti. Bıyl kórkine kózińiz toımaı ketken Óskemenińizge keler jyly taǵy bir márte soqsańyz, tanymaı qalatynyńyz ras. Ásirese bıylǵy jyl tym qunarly boldy. Óskemen Óskemen bolǵaly adam sıaqty teatrǵa jarymaı, jat kózderdiń aldynda násili ábden túsip bolyp edi. Ertistiń sol jaǵalaýynda úlken teatr ǵımaraty boı kóterip, qalanyń saltanatyna saltanat ústedi. Eń negizgisi – teatr qazirgi zaman teatrlaryna qoıylatyn barlyq talaptarǵa jaýap bere alady! Bul tujyrymdy qala kúnine oraı uıymdastyrylǵan «Aq Ertis» klasıkalyq Óner festıvaline alys jáne jaqyn shetelderden kelgen teatr maıtalmandary aıtyp ketti.
Qalanyń ortalyǵyndaǵy Respýblıka alańynda zamanaýı sazdy sýburqaq atqylap jatyr. Gagarın atyndaǵy býlvarda ǵaryshtyq stılde jasalynǵan sý jańa aleıa-gúlzardan qıal-ǵajaıyptar lebi esedi. Qala boıynsha 60 myń sharshy metr aýmaqqa gúlder otyrǵyzylyp, 62 aýla jóndeýden ótkizilipti. Eski Óskemendi jańa Óskemenniń negizi qalanyp jatqan – Toqymashylar qalashyǵymen jalǵastyratyn, Ertistiń ústin kóktep ótetin alyp sharýaqor kópir sandaǵan jyldar júzinde demalystyń ne ekendigin bilmeı, halyqqa qaltqysyz qyzmet kórsetip kelip edi. Sol syr bere bastaǵan. Soǵan qosalqy kópir salyp, eskisin jóndep jatyr. Qala halqynyń sany tym shapshań qarqynmen ósýde. Baspanaǵa degen suranys joǵary. Sondyqtan, jańa turǵyn úıler keshenderin salý da kezek kúttirmeıtin másele...
Qalada shaǵyn jáne orta bıznes nysandarynda jalaqy qaryzy, jumystan qysqartý syndy oqys áreketter baıqalmaıdy. Degenmen, saqtyq sharalary qajet. Barlyq kóleńkeli qubylystarǵa daıyn bolmasa bolmaıdy. Mine, qala ákimi Temirbek Jumaqululy bastaǵan bılik tobynyń búgingi tańdaǵy barlyq sanaly tirlikteri, kúndelikti jumystary osy bir keleńsizdikterdi qaıtsek boldyrmaımyz, aldyn qalaı alamyz degendeı saýaldar tóńiregin shıyrlaýda.
– Negizgi salmaq qalanyń basym bóligin asyrap otyrǵan kásiporyndarǵa túsýde. Sonymen birge jańa kásiporyndar da ashylyp jatyr. Qazaqta: «Qardyń basyn qar alar...» degen mátel bar. Biz de qarjylyq daǵdarysqa qarsy óz tehnologıamyzdy qoldanbaqpyz. Ol – burynnan bar seriktestikter men fırma, taǵy da basqa kásiporyndardy odan ári damytý bir tóbe, jańadan jumys oryndaryn ashý. Sonda baryp daǵdarys ajdahasynyń qomaǵaı óńeshi tyǵyndalar shyǵar. Óskemen – respýblıkamyzdaǵy birden-bir avtokólikter shyǵarý ortalyǵy. Jýyrda «Avtovaz» AAQ-y men onyń qazaqstandyq seriktesi «Bıpek avto» ekeýi strategıalyq yntymaqtastyq jaǵdaıynda birikken kásiporyn qurý jaıly kelisimge qol qoıdy. Endi Óskemende avtokomponentter shyǵarý zaýyty boı kóteredi. Onyń jyldyq qýattylyǵy 120 tonnany quramaq. Zaýyt qurylysy 2 myń adamdy jumyspen qamtysa, zaýyt iske qosylǵannan keıin 4 myń adam onda turaqty jumys isteıtin bolady. Al shyǵysqazaqstandyq avtokólikterdi satý ózimizden basqa Reseıdiń Sibir jáne Oral óńirlerinde júzege asyrylýda. Qalanyń basty kásiporyndarynda qazaqstandyq ónimderdi paıdalanýǵa basymdyq berilýde. Josparlar da, jobalar da óte kóp. Kóbiniń taǵdyry qarjyǵa kep tireledi. Máselen, Ertistiń ústinen taǵy bir kópir salýdy kózdep otyrmyz. Transport aǵyny óte úlken. Bir kópir tym azdyq etedi. Óskemen-Semeı baǵytyndaǵy kúre jolǵa tikeleı alyp shyǵatyn osy kópir qurylysy 57 mıllıardtaı teńgeni qajet etip otyr. Qarjylyq jaǵdaıymyz gúldenip tur dep keýde soǵa almaımyn. Alaıda, qolǵa alǵan josparlarymyzdy oryndap shyǵatynymyz sózsiz, – dep Temirbek Jumaqululy óziniń kógentúp sózin ómirsheńdik notasymen aıaqtady.
Álibek Qańtarbaı,
Óskemen qalasy
