Jáne bir suhbatynda ol ózine qastandyq jasalýy múmkin ekenin de aıtqan bolatyn. Nemsov qazasyna qatysty pikir bildirgen onyń jaqtastary men demokratıany tý etken tulǵalardyń tujyrymdary bir jerden shyǵyp jatyr... biz álemdik aqparat quraldarynda jarıalanǵan qazanamalardy iriktep usynyp otyrmyz.
ÓTE ÓKİNİSHTİ...
Mıhaıl SAAKASHVILI, Grýzıanyń eks-prezıdenti:
– Men Borısty ólerinen birneshe kún buryn Kıevte kezdestirgen edim. Ekeýimiz tústendik. Ol maǵan jaqtastarymen birge Máskeýde mıtıń ótkizetinin aıtty. Men odan «qazirgi jaǵdaıda Reseıde mundaı shara ótkizýge qoryqpaısyń ba?» dep suradym. Ol munysy úshin Pýtın ózin túrmege qamaýy múmkin ekenin, alaıda uzaq ýaqyt ustap tura almasyn aıtty.
Men oǵan dál qazir túrmeden emes, qolyndaǵy qyzyl sharaptan qaýiptenýi qajet ekenin aıttym. Iá, qaljyńym orynsyz boldy, bilem. Budan keıin de uzaq sóılestik. Pýtın áńgimeniń negizgi arqaýy boldy. Munyń bári nemen aıaqtalar eken? Pýtınniń «aqyry» qalaı bolady? Aqyr aıaǵynda ekeýmizde Pýtın men Mıloshevıchtiń arasynan kóp uqsastyq taptyq. Sońǵysy soǵysty súıetin edi, ony tanymal qylǵan da sol. Alaıda onyń túbine jetken de osy – soǵys. Aıtpaqshy, Mıloshevıch te oppozısıonerlerdi aıaýsyz basyp-janyshtaǵan bolatyn.
Borá batyl, tym batyl edi. Aldy-artyna qaramaıtyn... Iá, onymen daýlasýǵa, tipti keıbir tujyrymdarymen kelispeýge de bolady, biraq elemeı-eskermeı ketý múmkin emes. Men ony 90 jyldardyń ortasynan beri qaraı bilemin. Sońǵy jyldary jıi sóılesip júrdik. Ómirden ózge halyqtardyń dosy, Reseıdiń naǵyz janashyry, patrıoty ótti. Óte ókinishti...
BUǴAN TAPSYRYS BERGEN ADAM – EŃ BASTY QYLMYSKER
Konstantın BOROVOI, reseılik «Batystyq tańdaý» partıasynyń tóraǵasy, saıasattanýshy:
– Sońǵy kúnderi barlyq reseılik arnalar «Antımaıdandy» ólip-tirilip jarnamalady. Osy aksıanyń barysynda Borıs Nemsov qazirgi reseılik bıliktiń, memlekettiń, eń aıaǵy eldiń eń basty jaýy dep ataldy. Osyǵan saı plakattar boldy. Kóp boldy. Saıyp kelgende, osynyń ózi Nemsovty óltirýge úndeýdiń ádisi bolatyn. Al bul aksıany uıymdastyrǵan kim? Árıne, reseılik bılik. Endeshe Borıstiń ólimine de sol kináli.
Oǵan oq atqan aıýandardy tabý mańyzdy. Bul tarapta kóptegen eldiń zańnamasy bul ólimge tapsyrys bergen jáne ony oryndaǵan adamnyń arajigin ashyp kórsetedi.
Buǵan tapsyrys bergen jáne ıtermelegen adam osy qylmystyń eń basty aıypkeri.
Bul saıası qylmys bolsa, mundaǵy oryndaýshynyń róli múlde tómen. Iaǵnı, tapsyrdy- oryndady. Reseılik aqparat quraldary bizdi adastyrǵysy keledi. Aıtalyq, «Nemsovty ýkraınalyqtar men amerıkalyqtar arandatý úshin ádeıi óltirdi», – deıdi.
Qaıtalap aıtaıyn, reseılik qoǵamdy bul ólimge ázirledi, Borádan «halyq jaýyn» jasady, «Antımaıdan» arqyly arandatty. «Nemsov saıası turǵydan Pýtınge qaýip tóndirmegen jáne ony óltirý eń birinshiden Reseı bıligine tıimsiz edi» deıdi. Bul da bos áńgime.
Kezinde jýrnalıs Anna Polıtkovskaıany atyp óltirgende de osylaı degen. Pýtınniń ózi osylaı aıtty. Ol: «Óli Polıtkovskaıa tiri Polıtkovskaıaǵa áldeqaıda qaýipti», – dedi. Bul joly da tergeýdi burmalaý, onyń arnasyn basqa jaqqa burý ádisi júrip jatyr. Alaıda eldiń kózi soqyr, qulaǵy kereń emes qoı?
...QATYSY BOLMASA, OTSTAVKAǴA KETER EDİ
Alfred KOH, saıasattanýshy:
– Eger Pýtınniń bul qylmysqa rasymen de qatysy bolmasa, endeshe, Nemsovtyń óliminen keıin ol birden otstavkaǵa keter edi. «Mine, kórdińizder me, men emespin. Men budan eshteńe utqan joqpyn», – der edi ol. Jaraıdy, bul aqylǵa syıymsyz deseńiz, endeshe, ol Kolokolsev (ishki ister mınıstri), Bortnıkov (federaldy qaýipsizdik qyzmetiniń dırektory) jáne Mýrovty (federaldy kúzet qyzmetiniń dırektory) sol sátte-aq jumysynan qýyp shyǵar edi (eń kem degende).
Bul qylmysqa arnaıy qyzmettiń qatysy bolmaǵan kúnniń ózinde, olar ony nazardan qalt jiberip alǵandary, ıaǵnı, buǵan jol bergenderi úshin aıypty. Oıbaı-aý, áıtpese, Máskeýdiń tap ortasynda, Kremlden 100 metr jerde mundaı qandy qylmys oryn alar ma edi?! Bul eń kem degende qaýipsizdik qyzmetiniń biliksizdigi, salaqtyǵy. Endeshe, olar salyq tóleýshilerdiń moınynda masyl bolyp, áıteýir aılyǵyn alyp, esinep, eseńgirep otyr degen sóz.
ÁLİ TALAI QAN TÓGİLEDİ...
Garrı KASPAROV, áıgili shahmatshy, oppozısıoner:
– Borıs kúresker edi. Búgingi qylmystyq júıe onyń aýzyn býýdyń jolyn taba almady. Al sheshen prezıdenti Qadyrov pen Qyrym prokýrory Poklonskaıanyń jazbalaryna qarap ( aıta ketelik, Qadyrov «Nemsovty Batystyń arnaıy qyzmeti óltirdi» dese, Poklonskaıa «mundaılar bılikke qaýipti emes. Aty bar, zaty joq. Bılikti, aqshany bólise almaǵan ádepki turmystyq qylmys» degen bolatyn), búgingi pýtındik Reseıdiń oı-sanasy qanshalyqty ekenin baǵalaýǵa bolady.
Álgi Qadyrov kezinde dál osy Borányń Sheshenstandaǵy soǵysty toqtatýǵa aldyńǵylardyń biri bolyp atsalysqanyn jáne osy maqsatta Kremlden 1 mln-ǵa tarta qol jınaǵanyn bile me eken? Áı, biraq, Sheshenstanda osynshalyqty qan tógilmese, Qadyrov klany da bılikke kelmes edi...
Bir jyldary ekeýmiz kóp daýlastyq. Men Reseıde ózgeris bolýy neǵaıbyl ekenin jáne qazirgi júıe qan tógilmeı ornyn bosatpasyn aıttym. Ol kerisinshe oılaıtyn: «Reseıde ózgerister bolady. Biraq ony kútý úshin uzaq ómir súrý kerek. Úmit úzbeýge tıispiz...» deıtin.
Ony óltirýge Pýtınniń buıryq bergeni sózsiz. Mundaı saıası qylmystar oryn alýy múmkin atmosferany qalyptastyrǵan Pýtınniń ózi. Áli talaı qan tógiledi...
Tipti, muny qoldamaıtyn, Reseıde 1917 jylǵy qantógistiń qaıtalanýyn qalamaıtyn Nemsovtyń ózi qarmaqqa iligip ketti. Osynyń ózinen -aq, Pýtınniń kim jáne pýtındik júıeniń ne ekenin túsinýge bolatyn shyǵar.
Borıs Efımovıch Nemsov- Qyzmeti: saıasatker; Týǵan jyly: 09.10.1959; Qaıtys boldy: 27.02.2015
- Reseılik saıasattanýshy, ««Solıdarnost birikken demokratıalyq qozǵalysyn qurǵandardyń biri, «RPR-PARNAS» saıası partıasynyń teń tóraǵasy, reseılik opozısıa keńesiniń múshesi.
Nıjegorod oblysynyń gýbernatory retinde tanymal boldy. Keıin Úkimetke aýysty. Otyn jáne energetıka mınıstri, Úkimet tóraǵasynyń birinshi orynbasary mindetin atqardy. - 1998 jyly «Jas Reseı» lıberaldy qozǵalysyn qurdy, artynsha bul uıym «Oń is» koalısıasy men «Ońshyl kúshterdiń keńesi» partıasyn qurýǵa muryndyq boldy. Birneshe ret Reseı parlamentine ótken.
- 2004 jyly «Komıtet-2008: tańdaý erkindigi» uıymyn qurdy.
- 2005-2006 jyldary sol kezgi Ýkraına prezıdenti Vıktor Iýshenkonyń shtattan tys keńesshisi boldy.
- 2010 jyly «Qysymsyz jáne korrýpsıasyz Reseı» halyqtyq partıasynyń, 2012 jyly «Reseı respýblıkalyq partıasy – halyqtyq erkindik partıasynyń» teń tóraǵasy bolyp saılandy.
- 2015 jyldyń 27 aqpanynda Borı
s Nemsovty atyp ketti. Onyń artynda 4 balasy qaldy...
BORISTİŃ BAILAMDARY
- Reseıde uzaq ómir súrý kerek. Sebebi, Pýtınmen kúres sprınt emes, marafon. Buǵan aldyna maqsat qoıǵandar ǵana jetedi. Ondaılar az.
-
Imperıalyq pıǵylymyz úshin árbirimiz jaýap beremiz. Ózińizge suraq qoıyńyzshy: «Siz, jeke ózińiz Pýtınniń Qyrymdy jaýlap alǵanynan ne utasyz?». Eshteńe. Qaıta qaıǵyńyzǵa qaıǵy jamalady. Biz árdaıym jaý izdep júremiz. Ýkraınder - bizge baýyrlas ult.
- Pýtın quldyq, mujyqtyq psıhologıany óz yńǵaıyna paıdalanyp otyr. Halyqqa «tynysh otyryńdar, men aqyldymyn, senderge qalaı kómektesý kerektigin bilem», – deıdi. Bul memlekettiń kúıreýine ákeletin apatty senarı.
-
Men revolúsıoner emespin. Reseıde tóńkeris bolsa mindetti túrde qan tógilerin, tipti budan ótken tosyn jaǵdaılar oryn alaryn bilemin. Sondyqtan búgingi jaǵdaıdyń qantógispen sheshilgenin qalamaımyn.
- Reseıde birnársege jyldam qol jetkizý qıyn. Adamdar kedeı ómir súretinin aıtady. Biraq, «Endeshe,durys ómir súrelik, salyqty tómendetkizeıik, jeke bıznesti kótereıik, sóz bostandyǵyna erik bereıik» desek, «JOQ, KEREK EMES» deıdi. Qoǵam aıtady: «Iá, men qaıyrshymyn, baqytsyzbyn. Biraq, sen aralaspaı-aq qoı. Qudaı betin ary qylsyn, budan da qıyndap ketip júrer. Aqyryndap, abaılap alǵa jyljý kerekpiz».
-
Reseı ekonomıkalyq «SPID –ke» shaldyqqan. Syrtqy áserge beıimdelmegen. Biraq bul kez kelgen avtorıtarly júıege tán. Zaman túzý bolsa esirip, elirip, al sál qıyndyq týsa úgitilip ketedi.
- Pýtınızmdi ustap turǵan qymbat munaı men senzýra. Munyń bireýin alyp tastańyzshy, keler kúni-aq biz basqa elde ómir súretin bolamyz.
-
Alaıaqtar men qapteserlerdiń partıasy uzaq ómir súre almaıdy. Sondyqtan «Birtutas Reseıdiń» («Edınaıa Rossıa» partıasy) bolashaǵy joq. Bul partıa qurdymǵa ketip qana qoımaı, onyń basshylary kúnderdiń kúni sot aldynda jaýap beredi.
- Reseılik bılik óz halqynan qaýiptenedi, kóterilisten ólerdeı qorqady, soǵan qaramaı, osy kóterilis oryn alýy úshin qoldan kelgenniń bárin jasap jatyr.
Ázirlegen, Dýman BYQAI
