Suranys tómen bolýy jáne AQSH Federaldy rezerv júıesi jaqyn arada mólsherlemeni tómendetedi degen boljamnyń áserinen munaı arzandap ketti. Qazaqstan ekonomıkasynyń negizgi tiregi munaı ekeni jasyryn emes. Bul ahýal Qazaqstan ekonomıkasyna qalaı áser etpek? Dalanews.kz ekonomıs Baýyrjan Ysqaqovpen osy týrasynda suhbattasty.
Munaıǵa qatysty ahýal
Londonda ICE bırjasynda Brent markaly munaıdyń qarasha fúchersteriniń quny 0,77 paıyzǵa tómendep, barreli 67,94 dollar boldy.
WTI markaly munaıdyń qazan fúchersteriniń quny 0,84 paıyzǵa tómendep, barreli 63,98 dollar boldy.
Sarapshy pikiri
Ekonomıs Baýyrjan Ysqaqovtyń aıtýynsha, bul faktor birneshe baǵytqa áser etedi.
"Munaıdyń arzandaýy memlekettik kiristerdiń azaıýyna ákep soǵady. Munaı - eksporttyń, búdjetke túsetin salyq kiristeriniń basty kózi. Baǵa tómendese, munaıdan alynatyn salyq, eksport túsimderi de azaıady. Osylaısha búdjet tapshylyǵy paıda bolady", - deıdi maman.
Sarapshynyń sózinshe, bul másele ulttyq qordy da aınalyp ótpeıdi.
"Ulttyq qordyń túsimderi tómendeıdi. Memleket qor mehanızmderin paıdalanyp, munaıdan túsken artyq qarjyny jınaıdy. Baǵa tússe, sol qordaǵy túsimder azaıady. Qordaǵy qarjyny ulǵaıtý múmkindigi tómendeıdi", - dedi qarjy salasynyń mamany.
Sonymen qatar, valúta, teńge baǵamy da álsireýi múmkin.
"Munaı eksportynan túsim azaısa, valútalyq kirister tómendep, teńgeniń aıyrbas baǵamy álsireýi de ábden múmkin. Import baǵalary men ınflásıaǵa da keri áseri bar. Odan keıin búdjet shyǵynyn qysqartýǵa ákeledi. Iaǵnı memlekettiń ártúrli baǵdarlamalary, áleýmettik qajettilikteri, ınfraqurylym jobalary búdjettiń qysymynyń astynda qalýy múmkin. Keıbir shyǵyndar qaıta qaralyp, shuǵyl emes jobalar keıinge shegerilýi múmkin", - deıdi ol.
Sarapshy munyń áserinen ekonomıkanyń jalpy ósimi baıaýlaýy múmkin ekenin aıtty.
"Iaǵnı ınvestısıalar, munaı-gaz sektoryndaǵy jobalar azaıýy ábden múmkin. Memlekettiń ınfraqurylym jobalarynyń qarjylandyrylýy da toqtaýy múmkin. Bul ekonomıkalyq ósimniń tómendeýine ákeledi. Jalpy búdjetti josparlaý kezinde munaıdyń baǵasyna qaraı baǵyttaımyz. Mysaly 2025-2027 jyldarǵa arnalǵan Qazaqstannyń respýblıkalyq búdjetindegi munaıdyń baǵasy barreline 75 dollar deńgeıinde josparlanǵan. Sonymen qatar, Úkimet tómen senarılerge de daıyndalady, ıaǵnı sol joba oryndalmaı qalǵan jaǵdaıda "B" jospary bar. Munaı baǵasy túsip ketse, shyǵyndardy ońtaılandyrý týraly josparlar qarastyrylǵan. Bul tusta valúta baǵamy da eskeriledi", - dep túıindedi sarapshy.
