BUU-nyń "turaqty damý maqsattary"konsepsıasynyń 1 bólimi kedeılikti joıý ekeni bárimizge málim.Demek,álemde beleń alǵan,ózekti máseleniń biri-kedeıshilik.
Kedeıshilik-materıaldyq dúnıe men qarajattyń belgili bir deńgeıine ıe bolmaý jaǵdaıyn bildiredi. Adamnyń taza sý, tamaq, sanıtarlyq qyzmet, bilim, kıim-keshek, baspana sıaqty bastapqy qajettilikterge qoljetimsizdigi absolúttik kedeıshilik dep atalady. Álemde 1,7 mlrd-qa jýyq adam absolúttik kedeıshilikte ómir súredi. 800 mln-nan astam adam ashtyq pen tamaq tapshylyǵy qysymyna ushyrap otyr. Kedeıshilik – qoǵamdaǵy jaǵymsyz qubylys. Bul qubylysqa adamzat qoǵamynda oryn bolmaýy kerek.
Kedeıshilik Afrıka men Azıanyń kedeı elderinde artýymen qatar, álemniń damyǵan elderiniń kóbi de kedeıshilik máselesine urynyp otyr. AQSH-ta 7 adamnyń biri kedeıshilik deńgeıinen tómen ómir súredi. Buǵan kerisinshe, álemdegi eń baı 85 adamnyń 3,5 mlrd kedeı kóleminde baılyǵy bar. Álem turǵyndarynyń 20 paıyzy qazirgi tańda kúnine 1,25 dollar tabyspen ómir súredi. Dúnıejúzilik banktiń jańa maqsattaryna sáıkes olardyń sany 2030 jylǵa deıin 3 paıyzǵa tómendeýi tıis.
Elimizdi kedeıshilikten qutqarý maqsatynda memleket basshysy úkimetke halyqtyń tabysyn arttyrý baǵdarlamasyn ázirleýdi tapsyrǵan bolatyn. Ulttyq ekonomıka mınıstrligi, ındýstrıa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrligi, energetıka, saýda jáne ıntegrasıa, ekologıa mınıstrligi birlesip «Qazaqstandyqtardyń ál-aýqatyn arttyrýǵa baǵyttalǵan turaqty ekonomıkalyq ósý» ulttyq jobasyn ázirledi. Ekonomıkalyq ósý halyqtyń ál-aýqatyn kóterý úshin negiz jasaıdy, biraq, áleýmettik problemalardy sheshý úshin mynadyı sharalardy qoldaný qajet:
-tabystar salasynda eń tómengi áleýmettik kepildikterdi qamtamasyz etý, olardyń bastapqy negizi mańyzdy ómirlik qajettilikter men qyzmetterdiń áleýmettik qajetti deńgeıin kórsetetin eń tómengi tutyný búdjeti bolýy kerek,;
-sala aralyq jáne sala ishilik deńgeıde, memlekettik jáne jekemenshik sektorlar arasynda, sondaı-aq, kásiporyn ishinde jumys kúshin qaıta qalpyna keltirý úshin birdeı jaǵdaılar jasaý (eńbekke aqy tóleýdiń eń tómengi mólsheri rólin kúsheıtý, eńbekke aqy tóleýdiń eń tómengi, orta jáne eń joǵary deńgeıleri arasyndaǵy araqatynasty retteý, salyq salý júıesin jetildirý;
-respýblıkada orta taptyń qalyptasýy jónindegi saıasatty qalyptastyrý men júzege asyrý. Osy maqsatta halyqtyń tabystaryn túbegeıli kóterýmen birge jumys oryndaryn qurý, shaǵyn jáne orta bıznesti qoldaý, bilim berý tehnologıalaryn damytý, jınaq aqshanyń, menshiktiń qorǵalýyna kepildikti kúsheıtý jáne t.b. jónindegi sharalar qajet;
-aýyldaǵy eńbekpen qamtylý qurylymynyń ındýstrıalyq eńbektiń úlesin ulǵaıtý jaǵyna qaraı ońtaılandyrý qajet degen usynystar aıtyldy.
2023 jyly 1 shildeden bastap kedeılik shegi eń tómengi kúnkóris deńgeıiniń 70%-na teń bolmaq.Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi 2023 jylǵy 19 mamyrdaǵy «Kedeılik sheginiń mólsherin anyqtaý týraly» buıryqty bekitti. 2023 jyly 1 qańtardan bastap eń tómengi kúnkóris deńgeıi – 40 567 teńge. Sáıkesinshe, kedeılik shegi 28 397 teńge bolady.Osylaısha, bul kórsetkish qazirgi ýaqytta qoldanystaǵymen salystyrǵanda ózgermeıdi.Biraq 2025 jyly 1 qańtardan bastap kedeılik shegi ortasha tabystyń 50% mólsherinde aıqyndalady.Kedeıshilikpen kúres-ámbebap joly kóp bolǵanmen sheshimin tabý qıyn ózekti másele.El bolyp kedeıshilikten qutylýdyń,tyǵyryqtan shyǵýdyń jolyn tapqanymyz durys dep esepteımin.El birikse alynbaıtyn qamal joq.
Tilepbergenov O.N.
Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ Zań fakúlteti qylmystyq quqyq, qylmystyq is júrgizý jáne krımınalısıka kafedrasynyń aǵa-oqytýshysy,zań ǵylymdarynyń kandıdaty
El-tutqa stýdentter klýbynyń jetekshisi
