Astanada álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylarynyń VIII sezi ótip jatyr. Bul ártúrli din ókilderi men qoǵamdyq-saıası qaıratkerlerdi biriktirgen mańyzdy halyqaralyq alań. Álemde turaqsyzdyq kúsheıip turǵan shaqta mundaı dıalog alańdarynyń qajettiligi arta túsýde. Olar ózara túsinistik pen tózimdilikti nyǵaıtyp, halyqaralyq yntymaqtastyqty damytýǵa yqpal etedi. Osy sıeziń mańyzdylyǵy men Qazaqstannyń dinaralyq dıalogty ilgeriletýdegi róli jóninde saıasattanýshy, Armenıa turaqtylyq jáne memlekettik basqarý ınstıtýtynyń negizin qalaýshysy Gevorg Melıkán óz pikirimen bólisti, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
- Prezıdent Toqaev álemdik dinder sezin jahandyq turaqsyzdyq jaǵdaıynda dıalogtyń biregeı alańy dep atady. Siz bul bastamanyń halyqtar arasyndaǵy senimdi nyǵaıtýdaǵy mańyzyn qalaı baǵalaısyz?
- Prezıdent Toqaevtyń bul pikirine tolyq kelisemin. Búgingi kúrdeli halyqaralyq jaǵdaıda ashyq ári ózara qurmetke negizdelgen dıalog burynǵydan da ózekti bolyp otyr. Qazaqstan ártúrli dinder men mádenıetter arasyndaǵy túsinistikke joǵary standart qoıyp, zamanaýı toleranttylyq pen yntymaqtastyq úlgisin kórsetip otyr. Mundaı tásil tek aımaqtyq emes, jahandyq deńgeıde de suranysqa ıe.
Ótken jyly men osy sezge qatysqanym úlken qurmet boldy. Shynaıy ózara qurmet pen bir-birin tyńdaýǵa degen nıet ústemdik qurǵan atmosfera maǵan bul bastamalardyń qanshalyqty ómirsheń ári mańyzdy ekenin kórsetti. Qazaqstan kórsetip otyrǵan tájirıbe – dıalog tek formaldy shara emes, shynaıy senim men beıbitshiliktiń quraly bola alatynyn dáleldeıdi.
- Prezıdent «alýan túrlilik ishindegi birlik» qaǵıdatyn atap ótti. Bul model basqa elderge de úlgi bola ala ma?
- «Alýan túrlilik ishindegi birlik» ustanymy qazirgi zamanǵa saı ámbebap ıdeıa. Bul qaǵıdat tek aıyrmashylyqtardy moıyndap qana qoımaı, sol alýan túrlilikti kúsh pen rýhanı baılyq kózine aınaldyrýdy kózdeıdi. Ásirese qazirgi geosaıası turaqsyzdyq kezeńinde bul tásil ózara senim men dıalog ornatýdyń berik negizi bola alady.
Qazaqstan osy qaǵıdatty is júzinde júzege asyryp otyrǵan sırek elderdiń biri. Munda ultaralyq jáne dinaralyq kóptúrlilik qoǵamnyń álsiz tusy emes, kerisinshe onyń myzǵymas irgetasyna aınalǵan. Bul basqa elderge de óz ereksheligin saqtaı otyryp, ózgelerge ashyq bolýdyń úlgisi bola alady. Shyn máninde, «alýan túrlilik ishindegi birlik» – bul jaı ǵana saıası uran emes, HHİ ǵasyrdaǵy beıbit qatar ómir súrýdiń naqty formýlasy.
- Prezıdent qasıetti oryndardy qorǵaý taqyrybyn kóterdi. Bul bastamanyń mańyzdylyǵy nede dep oılaısyz?
- Qasıetti oryndardy qorǵaý - bul jaı dinı másele emes. Ol halyqtyń rýhanı murasy men mádenı bolmysynyń ajyramas bóligi. Mundaı nysandar tek senim sımvoly ǵana emes, sonymen qatar urpaqtardy, halyqtardy biriktiretin ortaq qundylyq. Sondyqtan olardy saqtaý — qoǵamnyń rýhanı tiregi men tarıhı jadyny qorǵaý degen sóz.
Qazirgi álemdegi dinaralyq qaqtyǵystar men tózimsizdik jaǵdaıynda bul bastama strategıalyq mańyzǵa ıe. Qazaqstan bul máselege basa nazar aýdaryp, basqa elderge de úlgi bola alady. Qasıetti oryndardy qorǵaý - tek dinı ustanym emes, bul jahandyq qaýipsizdik pen beıbitshilikke qosylǵan úles.
- Qasym-Jomart Toqaev rýhanı dıplomatıany syrtqy saıasat quraly retinde atap ótti. Bul baǵyt shyn máninde halyqaralyq qatynastarǵa áser ete ala ma?
- Rýhanı dıplomatıa - qazirgi halyqaralyq qatynastarda erekshe mańyzǵa ıe bola bastaǵan jańa baǵyt. Bul klasıkalyq dıplomatıaǵa balama emes, onyń tıimdi tolyqtyrýshysy bola alady. Ol senim, qurmet jáne jalpyadamzattyq qundylyqtarǵa súıenedi, sondyqtan keıbir saıası nemese ekonomıkalyq múddelermen shektelmeıdi.
Qazaqstan bul baǵytta naqty nátıjelerge qol jetkizip otyr. Eldiń rýhanı dıplomatıa salasyndaǵy bastamalary senim men yntymaqtastyqty nyǵaıtyp, dıalogqa jańa ólshem beredi. Mundaı tásil memleketter arasyndaǵy shıelenisti azaıtyp, adamzatqa ortaq til tabýdyń jolyn usyna alady.
- Búginde Qazaqstan Prezıdenti dinaralyq jáne mádenıetaralyq dıalogty damytýda qandaı ról atqarady dep oılaısyz?
- Prezıdent Toqaev bul salada sheshýshi ról atqaryp otyr. Onyń bastamasymen ótken álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylary sezi – tek Qazaqstannyń emes, búkil halyqaralyq qaýymdastyqtyń múddesin kózdeıtin mańyzdy platformaǵa aınaldy. Jahandyq turaqsyzdyq jaǵdaıynda mundaı kóshbasshylyq pen tabandylyq erekshe qundylyq.
Prezıdenttiń ustanymy - mádenı jáne dinı ártúrlilikti qıyndyq emes, kerisinshe qoǵamdy biriktirýshi resýrs retinde qabyldaý. Bul qazirgi zaman lıderine tán kózqaras. Qazaqstannyń osy baǵyttaǵy tájirıbesi kóp elder úshin shabyt kózine aınalýy múmkin. Óıtkeni saıası kóshbasshynyń róli keıde ulttyq sheńberden shyǵyp, búkil adamzattyń ortaq ıgiligine aınalatyn kezeńder bolady.
