Jumyssyzdyq deńgeıi qala tarıhyndaǵy eń tómengi deńgeıge - 4,6% deıin tústi. Bos oryndar jármeńkesion eki ret ótkizilip, Astananyń jumyssyz azamattary,sonyń ishinde múgedekter, áıelder men jastardy jumyspen qamtýǵa naqty áreket jasaldy. Jumysqa ornalasýǵa keńes berý jáne kómek kórsetý úshin saýda úılerinde jumyspen qamtý ortalyǵynyń bes ókildigi jumys istedi. On segiz jasqa deıingi psıhonevrologıalyq patologıasy bar múgedek balalarǵa kúndizgi stasıonar ashyldy. Áleýmettik qyzmet kórsetý ortalyǵy jumys isteı bastady. Múmkindigi shekteýli adamdardyń qajettilikterine beıimdelýge baǵyttalǵan jol qıylystary, jaıaý júrginshilerge arnalǵan jaryq modýlderi, arnaıy jol belgileri ornatyldy. Bes júzden astam avtobýs múgedekterdi qabyldaý jáne shyǵaryp salý úshin jabdyqtalyp, myńǵa tarta aıaldama qoǵamdyq kólikterge beıimdeldi.
Jańa balabaqshalar ashylyp, mekteptiń oqý baǵdarlamasyn jetildirý jáne jańa saıabaqtar men alańdar salýdy basty nazarda ustaldy. Mektepke deıingi tárbıe berý salasynda 2016 jyly 3 memlekettik, 44 jekemenshik, 33 shaǵyn ortalyq, jalpy sany 47 jańa balabaqsha paıdalanýǵa berildi. Oǵan jyldar boıy kezekte turǵan 46 myń balany ornalastyryldy. Zamanaýı eki mektep ashyldy. Qazyna qarjysynyń qysqarýyna qaramastan oqýshylarǵa beriletin tegin tamaq pen jol aqysy toqtatylǵan joq.Astanada Smart mektep jobasy iske qosyldy. Qaladaǵy № 3, № 15 mektepte pılottyq rejımde sátti júzege asyryldy. Jobany barlyq mektepterde iske asyrý balalar qaýipsizdiginiń monıtorıńi júıesi, elektrondy kitaphana (biryńǵaı derekter bazasy, oqýlyqtardyń ortalyqtandyrylǵan shyǵarylymy), elektrondy kúndelik jáne biryńǵaı onlaın-esep tárizdi modýlderdi engizýge baǵyttaldy. Bul qala mektepterin biryńǵaı elektrondyq bilim berý ortasyna biriktirýge múmkindik berdi. Barlyq bilim berý uıymdaryn, ár keńseni keń jolaqty Internetke qosý jumystary bastaldy. Qala mektepterinde «Bilim Media Group» qazaqstandyq kompanıasy daıyndaǵan myńnan astam mýltımedıalyq resýrstar qoldanyldy. Onyń basshylyǵymen mektep kólikterin engizýdiń keshendi baǵdarlamasy jasaldy. Soǵan sáıkes 2017 jyly marshrýttar jelisi boıynsha qyryq bes mamandandyrylǵan avtobýs júre bastady.Jıyrmaǵa jýyq kolejde áleýmettik seriktestiktermen dýaldy oqytý elementteri engizilip, toǵyz kolejde halyqaralyq oqý oryndarymen memorandýmdarǵa qol qoıyldy.
Aǵymdaǵy jyly densaýlyq saqtaý salasyna da basa nazar aýdaryldy. 2016 jyly 14 mektepte aýtızmi bar balalarǵa arnalǵan ınklúzıvti bilim berýge arnalǵan 14 qoldaý synyptary jáne №3 psıhologıalyq-pedagogıkalyq túzetý bólmesin ashty. Naýqastardyń jekelegen sanattaryn qamtamasyz etý maqsatynda jergilikti búdjetten 216 mıllıon teńge kóleminde tegin beriletin dári-dármekterdiń tizimi keńeıtildi.2016 jyly 2 densaýlyq saqtaý nysany- qalalyq jedel medısınalyq járdem stansıasy men 500 oryndyq týberkýlezge qarsy dıspanserdiń qurylysy aıaqtaldy. 2016 jyly Astana qalasynyń jedel járdem qyzmetin damytýdyń 2015-2016 jyldarǵa arnalǵan jospary iske asyryldy.
Qalany abattandyrý men kógaldandyrýǵa erekshe kóńil bólindi.Soǵan saı qalalyq saıabaqty qaıta qurý jáne Saryarqa aýdanynda jalpy uzyndyǵy 23,7 shaqyrym bolatyn 17 kóshede syrtqy jaryqtandyrý jelileriniń qurylysy aıaqtaldy. «Araı» saıabaǵyna qosylǵan jasyl aımaq ornynda «Otbasylyq aleıa» jobasy paıdalanýǵa berildi. Sarybulaq ózeniniń irgeles aýmaǵyn abattandyryldy. Jalpy, 2016 jyly Astana qalasynda 29 838 aǵash otyrǵyzyldy. Elordany «jasyl beldeýine» 21 shaqyrym velosıped joly tóselindi. «Jasyl beldeý» aýmaǵy qoıan, qarsaq, túlki, kekilik pen qyrǵaýyldyń mekenimen qatar, Astana turǵyndarynyń da demalys aýmaǵyna aınaldy. Turǵyndarǵa qalanyń qysqy sýyǵy men jazǵy ystyǵynda qoǵamdyq kólik kútý yńǵaıly bolýy úshin 27 jabyq pavılon (jyly aıaldamalar) ornatyldy.Halyqtyń avtobýstardyń turǵan jeri men baǵyttary jaıly naqty ýaqyttaǵy málimetterdi alýyna qolaıly bolý úshin «AstraBus» mobıldi qosymshasy iske qosyldy. Jańa qurylys alańdaryn jol ınfraqurylymymen qamtamasyz etý maqsatynda 2016 jyly 10,5 shaqyrym, turǵyn alaptarda 9,2 shaqyrym jańajol salyndy. 41,2 shaqyrymǵa ortasha jóndeý jumystary júrgizildi. 2016 jyl Astana úshin jańa tabystarmen, oń ózgeristermen este qaldy. Elorda kóptegen sala boıynsha elimizdiń kóshbasshysy atandy. Shaǵyn jáne orta bıznestiń damýy, jumyssyzdyqtyń aldyn alý, ekonomıkanyń damýy boıynsha jaqsy nátıjelerge qol jetkizildi. Elorda eki myń on jetinshi jylǵy «EKSPO –2017» Halyqaralyq kórmesin joǵary deńgeıde uıymdastyra otyryp, onyńAstananyń damýyna tıgizer zor áserin tıimdi paıdalana bildi. Kórmeniń arqasynda qalanyń kóliktik, ınjenerlik jáne áleýmettik ınfraqurylymyna san jaǵynan da, sapa jaǵynan da aıtarlyqtaı serpilis jasaldy. Jańa temirjol vokzaly, áýejaıdyń jańa ǵımaraty ashyldy. Elektr jelileri men eki shaǵyn stansıa, káriz júıesi salyndy. Jańa kóshelerge joldar tóseldi. Kórmeni ótkizý kezinde Astanaǵa bes mıllıonnan astam adam keldi, qyryq jeti jańa meıramhana men otyz alty qonaq úı ashyldy. Bir jyldyń ishinde Astana ákimdigi búdjet qarjysyna salǵan jeti turǵyn úı kesheni bar rekordtyq 2,36 mıllıon sharshy metr turǵyn úı paıdalanýǵa berildi.
Astanada osy jyldary EKSPO tájirıbesine súıene otyryp, quqyq qorǵaý qyzmeti jańa deńgeıge kóterildi. Aýlalarda jáne úılerdiń kireberisterinde páter ıeleri kooperatıvteri ornatqan beınebaqylaý júıeleri mańyzdy ról atqardy. Tek 2017 jyly bes júzden astam osyndaı kameralar ornatyldy. Beınebaqylaý kómegimen aýlalarda eki myńnan astam ákimshilik quqyq buzýshylyq anyqtalyp, kireberisterde kameralar arqyly eki myńdaı zań buzýshylyq tirkeldi. 2017 jyldyń qazan aıynda iske qosylǵan «Sergek» aparattyq-baǵdarlamalyq kesheni jol qaýipsizdigin edáýir jaqsartty. Bul jobany iske asyrý jol-kólik oqıǵalarynyń sanyn 18% tómendetýge múmkindik berdi. Turǵyndar men júrgizýshiler ózderin qaýipsiz sezine bastady. Qala búdjeti qomaqty qarjy únemdedi. Jańashyl Astanada 2017 jyly halyqtyń pikirleri men qajettilikterine jaýap berýiniń birtutas júıesi - «iKomek» baqylaý jáne jedel áreket etý ortalyǵy quryldy. Ol komýnıkasıanyń barlyq túrleri - 109 qalalyq telefondar, Facebook-tegi toptar jáne Telegram-daǵy chattar, áleýmettik jelilerge monıtorıń, elektrondyq poshta, Smart Astana mobıldi qosymshasy qamtydy. Ol úshin 164 tótenshe jaǵdaıǵa qatysty arnaıy jedel reglament jasalyp, engizildi. Nátıjesinde kún saıyn qalalyq qyzmetterge baratyn azamattar sany alty myńnan alty júz adamǵa deıin azaıdy. Osy jyly jol jumystarynyń rekordtyq kólemi júzege asyrylyp - 169 kóshe salyndy jáne jóndeldi. Jalpy uzyndyǵy 114,5 km jol tóseldi. Qoǵamdyq kólik boıynsha 2017 jyly jańartylǵan 23, jańadan iske qosylǵan 14, ońtaılandyrylǵan 415 marshrýt kestesi de óz nátıjesin berdi. Azamattar jeke avtobýstar jelisi men zamanaýı aqparattyq tehnologıalardy engizýdi joǵary baǵalady. Qoǵamdyq kólikti kútý ýaqyty on tórtten segiz mınýtqa deıin qysqardy. Avtobýs parkin jańartý boıynsha marshrýttardaǵy jańa avtobýstar sany 70% jetti. Joldan 200-den astam eski avtobýstar shyǵaryldy. Biraq tarıf ózgerissiz, 90 teńge deńgeıinde qaldy.
Osy jyldary qalanyń ıdelogogıalyq jumysyna da jetkilikti kóńil bóldi. «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasyn júzege asyrý aıasynda, bir jyldyń ishinde eki júzdeı is-shara ótken eken. Onyń ishinde, «Tárbıe jáne bilim» baǵytynda jastardyń áleýmettik, shyǵarmashylyq áleýetin damytýǵa arnalǵan «Jastar energıasy» jazǵy lageri, «Astana Vine fest» festıvali, jas aqyndar aıtysy, basqa da kóptegen aksıalar uıymdastyrdy. Elordada tuńǵysh ret «Ǵylym», «Erligi úshin», «Shyǵarmashylyq jáne óner», «Jýrnalısıka», «Úzdik memlekettik qyzmetker», «Jas kásipker», «Teatr jáne kıno» jáne basqa da nomınasıalar boıynsha úzdik jastardy anyqtaıtyn «Astana daryny–2017» syılyǵy taǵaıyndaldy. Shyǵarmashyl jastardyń «Elimniń júregi – Astana» atty kitaby jaryq kórdi. Zamanaýı aqparattyq tehnologıalardy, sonyń ishinde jedel Internetti paıdalanyp, kórkem, ǵylymı ádebıetterdi oqý mádenıetin qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan «Astana Bilim Land» jáne «Bookdating» jobalary júzege asyryldy. Elordanyń 27 aıaldamasynda arnaıy sandyq taqta ornatyldy. Onda kez kelgen adam QR-kod arqyly qazaq jáne álem jazýshylarynyń qazaq, orys, aǵylshyn tilindegi elektrondyq kitaptarymen tanysa aldy. «Rýhanı qazyna» baǵyty boıynsha, «Astananyń kıeli jerler kartasy» jasaldy. Oǵan Elorda tarıhynda mańyzdy oryn alatyn «Bozoq» qalashyǵy, «Qaraótkel» zıraty, «ALJIR» tárizdi memorıaldy kesheni bar 20 nysan engizildi. «Astananyń kıeli jerleri» atty kitap jaryq kórdi. «ALJIR», «Sáken Seıfýllın» atyndaǵy murajaılarda jáne Báıterek kesheninde qor tolyqtyrý, óńdeý jumystary júrgizildi. Sol jańartýdyń arqasynda bul nysandardy 2017 jyly alty júz myń adam tamashalady. Sonymen qatar, «Bozoq» qalashyǵyna belgili ǵalymdar, zıaly qaýym ókilderi jáne Elorda jastarynyń qatysýymen ǵylymı ekspedısıalar uıymdastyryldy. «Rýhanı qazyna» baǵyty aıasynda sondaı-aq, otbasylyq qundylyqtardy nasıhattaıtyn birneshe is-shara uıymdastyryldy. Odan bólek, «Týǵan jer», «Atameken» baǵytynda birqatar ulttyq kompanıa, irgeli kásipkerler «Mesenattar tobyna» kirip, qalanyń ınfraqurylymdyq, áleýmettik, densaýlyq saqtaý, bilim salalaryna qajetti nysandardy salýǵa, jóndeýge, mektep, balabaqshalardy jańa qondyrǵylarmen tolyqtyrýǵa atsalysyp, qaıyrymdylyq sharalaryn atqardy.
2018 jyly Astananyń 20 jyldyq mereıtoıy basty nazarda boldy. Desek te, «qala men onyń ekonomıkasy, eń aldymen, adamdar» qaǵıdaty halyqty áleýmettik qorǵaý máselesin kún tártibinen túsirgen joq. iKomek qyzmeti arqyly qala turǵyndarynyń tynys-tirshiliginen tolyq habardar bolyp otyrdy. 2018 jyly atalǵan qyzmet arqyly turǵyndardan bir mıllıondaı hat túsip, onyń bári derlik nazarǵa alyndy. Bul jyly qol jetimdi baspana, atap aıtqanda, «Nurly Jer» baǵdarlamasy boıynsha 1419 páter qoldanysqa berilse, «7-20-25» baǵdarlamasy boıynsha 1875 otbasy 27 mıllıard teńgege nesıe aldy. Kolej stýdentteri úshin turǵyn úı máselesi jergilikti búdjetten memlekettik tapsyrys arqyly jataqhanalarǵa ornalastyrý arqyly tolyǵymen sheshildi. Bul ǵımarattar qurylysyn únemdeýge jáne daıyn ınfraqurylymdy tıimdi paıdalanýǵa múmkindik berdi. Orta bilim berý boıynsha 2018 jyly tórt jańa mektep jáne balalardyń bos ýaqyty úshin mektepterde «Qoǵamdastyq» dep atalatyn tórt úzdiksiz bilim berý ortalyǵy (bireýi balalar úıinde) ashyldy. Bireýi segiz júz balaǵa deıin qamtıtyn mundaı ortalyqta balalar robototehnıkadan horeografıaǵa, STEM zerthanalarynan shahmatqa jáne sport seksıalaryna deıin kóptegen úıirmege qatysýǵa múmkindik aldy. Úıirmeleri men seksıalary tegin bul ortalyqtar azamattar men kóp balaly otbasylar úshin naqty qoldaý boldy. Sonymen qatar, taǵy bir joba - kópbalaly otbasylar men azamattardyń jeńildetilgen sanattaryna arnalǵan uzartylǵan kúndik toptar qaıta jandandy. Erekshe balalardyń bilim úshin olarǵa 77 mektep, 13 balabaqsha, 4 kolejde jaǵdaı jasaldy. Densaýlyq salasynda Astanada úshinshi ınsýlt ortalyǵy, baqylaý bólimshesi, shala týǵan sábıler ómirge beıimdeıtin oryndar ashyldy. Sonymen qatar baǵdarshamdar jedel járdem kólikteriniń dabyly boıynsha rettestirý, tájirıbelik «densaýlyq bilezikteri» shyǵarý, azamattarǵa elektrondy densaýlyq pasporty berilý, «Smart Astana» arqyly dárigerdi qabyldaý jáne úıge qońyraý shalý ınovasıasy júzege asyryldy. Aqparattandyrý jáne aqparattyq tehnologıalardy qoldanysqa engizý boıynsha bul jyly qalada bir-birimen sınhrondalǵan alty myń kamera ornatylyp, jumys istedi. Sonyń arqasynda Astana aýlalarynda qylmys eki ese, al «Sergektiń» arqasynda jol-kólik oqıǵalarynan bolatyn ólim eki esege azaıdy. Qaladaǵy qoǵamdyq kólik boıynsha qala basshylyǵy 2018 jyly tórt jańa jáne qala ortalyǵyn shet aımaqtarymen baılanystyratyn jıyrma tikeleı marshrýt ashty. Bul kezderde qalalyq avtobýstar parki 70% jańartyldy. Budan bólek 2018 jyly Astanada búdjet pen memleket jáne jekemenshik áriptestigi esebinen jetpis tórt jyly aıaldama ornatyldy. Qoǵamdyq kólikterge aqy tóleý maqsatynda engizilgen kólik kartalary júıesi óziniń tıimdiligin dáleldedi. Ol jolaýshylar tasymalyndaǵy 30% aqshany kóleńkeli aınalymnan shyǵarýǵa múmkindik berdi. Elektorondy tólemniń engizilýi azamattardyń kún saıynǵy baǵyttaryn túsinýge jáne kólik júıesiniń naqty ekonomıkalyq modelin boljaýǵa, marshrýttardy ońtaılandyrý men sáýlettik sheshimderdi saıası ortalyqtylyq qaǵıdaty negizinde qabyldaýǵa múmkindik berdi. Inovasıalar boıynsha qolǵa alynǵan, qoǵamdyq kólikter men taksılerge arnalǵan joldar arqyly turǵyndar baratyn jerine jyldam jetý úshin avtobýspen júrý kerek ekenin túsindi.
2018 jyly qala búdjetine 1 trıllıonnan astam ınvestısıa quıyldy. Bul Elorda úshin tarıhı rekordtyq kórsetkish edi. Astananyń sheteldikter úshin tartymdy bola bastaǵany sonshalyq, jalpy ınvestısıanyń tórtten bir bóligi sheteldik ınvestorlardyń úlesine tıdi.
Osy jyldary Astana ákimdiginde ne istelindi? Joǵaryda baıandalǵan jaıttardan basqa qysqa-nusqa ǵana myna bir derekterge de nazar aýdarsaq. Astanada beınebaqylaý kameralary «iske kiristi». Fýtýrısik balyq kópiri ashyldy. Eski jáne eskirgen ǵımarattardyń ornyna alańdar men saıabaqtar, taza kógaldarmen serýendeý alańdary, jaıly oryndyqtar men tartymdy músinder paıda boldy. Turǵyndar narazylyqtaryn jazbasha túrde bildire alatyn, problemalar týraly sóılese alatyn qalalyq sheshimder búrosy quryldy. Sapasy áldeqaıda joǵary jańa joldar salyndy. Elordalyq barlyq mektepte robototehnıka kabınetteri paıdalanýǵa berildi. Ákimdiktegiler qaramaǵyndaǵylarmen birge qymbat qyzmet kóliginen túsip, taksıge otyryp, sol arqyly búdjettiń mıllıondary únemdeldi.
Aıhanym Bolatbekqyzy
