– Álıa Toqtamysqyzy, búginde bilim berý baǵdarlamalaryna kóptegen jańalyqtar enip jatqanyn oqýlyqtardy ashyp qaraǵanda kózimiz jetip jatady. Osy ózgeristerdiń máni men mazmuny jaıynda jáne olardyń mektep oqýshylarynyń tanym kókjıegin keńeıtýden qanshalyqty oryn alatynyn taldap aıtyp berseńiz?
– Búginde bizdiń kafedramyzdyń mamandary qazirgi bilim mazmunyn jańartý jaǵdaıynda árbir mektepterde árbir pán boıynsha bilim baǵdarlamalaryn engizý baǵytynda jumys istep jatyr. Bul rette bizder birinshi kezekte mekteptegi ustazdar qaýymynyń is-tájirıbesine mańyzdy ózgerister engizip, olardyń biliktiligin shyńdaýǵa basa mán beremiz. Búginde árbir pán boıynsha bilim berý baǵdarlamalary daıyndalyp, jumys istep jatyr.
– Qansha pán boıynsha bilim berý baǵdarlamalary daıyndaldy?
– Bizdiń ınstıtýt alty pán boıynsha bilim berý baǵdarlamalaryn daıyndady. Bilim berý baǵdarlamalary muǵalimderdiń biliktiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan. Bul baǵdarlamalardy tájirıbeli mamandar daıyndaǵannan keıin ony QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi bekitedi. Sol bekitilgen baǵdarlama boıynsha «Órleý» pedagogıkalyq qyzmetkerlerdiń biliktiligin jetildirý ınstıtýty ustazdardy jınap, jańa baǵdarlamanyń qyry men syry jaıynda oqytady.
Osy rette bilim berýdiń mazmunyn jańǵyrtý jaǵdaıyndaǵy bilim baǵdarlamalaryn 2016 jyly Nur-Sultan qalasyndaǵy «Nazarbaev zıatkerlik mektebi» janyndaǵy «Pedagogıkalyq sheberlik ortalyǵy» daıyndap, elimizge taratqan bolatyn. Osy ortalyqtyń taratqan bilim baǵdarlamalary qazirgi tańda muǵalimderdiń biliktiligin kóterýde basty shamshyraq bolyp otyr.
– Oqý baǵdarlamalarynyń da ózgergenin aıtyp qaldyńyz. Sonda jańa oqý baǵdarlamasynyń burynǵy dástúrli oqý baǵdarlamalarynan qandaı ózgesheligi bar?
– Suraǵyńyz oryndy. Jańa oqý baǵdarlamasynyń dástúrli oqý baǵdarlamalardan basty ereksheligi ustazdar oqýshylarǵa bilim berip qana qoımaıdy, sonymen qatar olardy fýnksıonaldyq saýattylyǵyn arttyrýǵa kúsh salady. Dástúrli bilim berý baǵdarlamalarynda oqýshylar tek qana bilim alsa, jańa oqý baǵdarlamasynda jastar alǵan bilimin is-tájirıbe barysynda paıdalanyp kóretinimen erekshelenedi. Bul rette jańa oqýlyqtar, muǵalimder úshin oqý-ádistemelik quraldar jáne oqýshylarǵa qajetti dıdaktıkalyq quraldar men oqý dápterleri daıyndalǵan bolatyn. Qazirgi tańda bilim salasynda bul ózgerister óz jemisin bere bastady.
Osy rette oqýlyqty daıyndaǵan ǵalymdarymyz oqýshylardyń kommýnıkatıvti daǵdylaryn damytýǵa basa mán berip, ómirden alǵan mátinderdi engizgenin atap aıtýǵa bolady. Osylaısha, oqýshylar bilim mazmunyn jańartý jaǵdaıynda ınovasıalyq jáne aqparattyq tehnologıalardy kúndelikti ómirde paıdalanyp, shynaıy ómirge sáıkes bilim alýda.
– Álıa Toqtamysqyzy, balalarǵa sabaq bergende qandaı ınovasıalyq, aqparattyq tehnologıaǵa súıenesizder. Osyny oqyrmandarymyzǵa qarapaıym tilimin túsindirip berseńiz?
– Aqparattyq tehnologıalar boıynsha aıtatyn bolsaq, ústimizdegi jyldyń sáýir aıynda QR Bilim jáne ǵylym mınıstri Ashat Aımaǵambetovtiń elimizdegi bilim berý mekemelerin qashyqtyqtan oqytý júıesine kóshirý týrasynda buıryǵy shyqqanyn bilesiz. Osy kúnnen bastap bizdiń ınstıtýt muǵalimderdiń aqparattyq quzirettiligin damytýǵa kúsh salyp jatyrmyz. Iaǵnı bizder ustazdar qaýymyna arnap Zoom, WhatsApp júıesinde qashyqtan qalaı bilim berýge qatysty vebınarlar uıymdastyrdyq. Budan basqa Sıfrlyq bilim berý resýrsynda ár pán boıynsha qashyqtan oqytýdyń onlaın sabaqtaryn daıyndadyq. Qazirgi tańda «Órleý» ınstıtýty mamandary daıyndaǵan sabaqtardyń sany 5 myńnan asyp ketti. Osy sabaqtardyń bári ınstıtýttyń portalyna ornalastyrylǵan. Muǵalimder bul sabaqtardy erkin paıdalana alady.
Aıtalyq, ádebıet pánine arnalǵan onlaın sabaqta bir taqyrypty qalaı ıgerýge qatysty ádis-tásilder búge-shigesine deıin kórsetilgen. Birinshi kezekte oqýshylar belgilengen taqyrypty Djıgso ádisi boıynsha oqyp shyǵady. Sodan keıin taqyryptaǵy mátin boıynsha oqýshylar suraqtar qurastyryp, oǵan jaýap beredi. Budan keıin oqýshylar «Blým taksonomıasy» boıynsha mátindegi keıipkerlerdi anyqtap, olarǵa minezdeme beredi.
– Keshirińiz, sózińizdi bóleıin, «Blým taksonomıasy» degen ne?
– Bendjamın Blým – amerıkalyq oqytý ádistemesiniń psıhologi, Blým taksonomıasynyń avtory. Ol «Blým taksonomıasy» atty kitabynda óz teorıasyn damytyp, ol 1956 jyly «Blým taksonomıasy» syn turǵysynan oılaýdyń ıerarhıalyq modelin oılap tapty.
Blým júıesi arqyly ýaqytty tıimdi paıdalana otyryp qoldanýǵa jáne sapaly bilim men oqýshylardyń ózin-ózi baǵalaýǵa qol jetkizýine múmkindik týady. «Blým taksonomıasy» alty oılaý deńgeılerimen kórsetiledi. Olar – bilý, túsiný, qoldaný, taldaý, jınaqtaý jáne baǵalaý. Osy ádis arqyly bizder bilim mazmunyn jańartý jaǵdaıynda oqýshylardyń fýnksıonaldyq saýattylyǵyn arttyrýǵa múmkindik alamyz.
Osyǵan deıingi dástúrli bilim berý júıesi boıynsha oqýshylarymyz bilý jáne túsiný deńgeıinde bilip alyp kelgen edi. Ol aqparattyq tehnologıa damyǵan qazirgi zamanda azdyq etedi. Sol sebepti qazir oqýshylarymyzǵa bilim berýde «Blým taksonomıasyn» qoldanyp, keshendi bilim berip jatqan jaıymyz bar.
– Ata-analar bilim berý salasyndaǵy osyndaı ádis-tásilderdi túsinbeı, biraz syn aıtatyny jasyryn emes. Buny qalaı qabyldaısyzdar?
– Árıne, kez kelgen jańa dúnıeniń ortaǵa sińisip ketýi qıyn. Sondyqtan ata-analardyń syndaryna túsinistikpen qaraýǵa tyrysamyz. Al bilim berýdiń jańa júıeleri bolashaq urpaqtyń saýatty, básekege qabiletti bolýy úshin asa qajet.
Bir synypta jıyrmanyń ústinde bala bilim alatyny belgili. Olardyń oqý úlgerimi, taqyrypty túsinýi túrli deńgeıde bolady. Dástúrli bilim berý baǵdarlamasy boıynsha balalar sabaqty bilip, túsinip qana keldi. Osylaısha, bizder oqýshylardyń qoldaný, taldaý, jınaqtaý jáne baǵalaý syndy qasıetterin damyta almadyq. Jańa mazmundaǵy bilim berý baǵdarlamasy osy olqylyqtyń ornyn toltyryp, balalardyń keń oılaýyna múmkindik týǵyzyp otyr. Búginde ustazdar qaýymy oqýshylardyń synı turǵysynan oılaý júıesin damytýǵa basa mán berip otyr. Ata-analar osy jaıtty túsinýi kerek.
– Jańartylǵan oqý mazmuny jaǵdaıyndaǵy bilim baǵdarlamasy árbir oqýshyǵa jeke tulǵa retinde qaraýdy kózdeıtin bolyp tur ǵoı?
– Árıne. Muǵalim synyptaǵy árbir oqýshynyń talantyn ashý úshin «Órleý» ınstıtýty daıyndaǵyn bilim baǵdarlamalary boıynsha biliktiligin kóterýi kerek. Sol kezde olar kózdegen maqsattaryna qol jetkizedi.
– Jańa bilim baǵdarlamasynyń qoldanysqa enip, jańa zamannyń ustazdaryn daıyndaý isiniń qolǵa alynǵanyna bes jyldan asypty. Osy ýaqyt aralyǵynda Almaty qalasy boıynsha qansha muǵalimniń biliktiligin kóterdińizder?
– Bul suraǵyńyzǵa ınstıtýtymyzdyń akademıalyq bóliminen naqty jaýap alýǵa bolady. Búginde bizdiń ınstıtýt jyl saıyn eki myńnan astam muǵalimniń biliktiligin kóteredi. Osydan qarap-aq bes jyl ishinde on myńnan astam muǵalimniń biliktiligin kóterdik dep nyq senimmen aıtýǵa bolady. Jalpy, Almaty qalasynda 17-18 myńdaı muǵalim bar. Qazirgi tańda bizdiń ınstıtýt olarmen tyǵyz jumys isteýde.
– Biliktiligin jetildirip, balalarǵa sapaly bilim berýge bet burǵan muǵalimder materıaldyq turǵydan qandaı da bir qoldaýlarǵa qol jetkize ala ma?
– Árıne. Óziniń biliktiligin kótergen muǵalimderge qazir QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi «Pedagog mártebesi» zańy aıasynda barynsha qoldaý kórsetip otyr. Qazirgi tańda tórt kategorıa boıynsha biliktiligin kótergen sheber muǵalimderdiń aılyǵy 300-400 myń teńgeni quraıdy. Bul ózin-ózi damytýǵa bet burǵan muǵalimder úshin úlken qoldaý dep esepteımin.
– Álıa hanym, búginde taıaq laqtyrsańyz muǵalimderdiń biliktiligin kóterý ortalyqtaryna baryp tıedi. Osynshama ortalyq bizge qajet pe? Mundaı ortalyqtar bilim sapasynyń quldyraýyna kesirin tıgizip otyrǵan joq pa?
– Suraǵyńyz óte oryndy. Qazirgi tańda ustazdardyń biliktiligin jetildirý ortalyqtary jańbyrdan keıingi sańyraýqulaq sekildi qaptap ketti. Menińshe, olardyń kózdegen maqsaty – aqsha tabý. Olar bilim berý salasynyń aıaǵyna tusaý salyp otyr dep esepteımin.
Iá, naryq zamanda ár salada báseke bolýy kerek ekenin túsinemiz. Biraq mundaı áljýaz ortalyqtar «Órleý» syndy 60 jyldyq tarıhy bar pedagogıkalyq qyzmetkerlerdiń biliktiligin jetildirý ınstıtýtymen básekege túse almaıdy. Áńgime arasynda onlaın oqý kezinde bizdiń mamandar 5 myńnan astam beınesabaqtar túsirip, portalǵa ornalastyrǵanyn aıttym ǵoı. Osyndaı aýqymdy jumysty bizden basqa eshqandaı ortalyq iske asyrǵan joq. Sondyqtan QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi qaptaǵan ortalyqtardyń jumysyn úılestirý kerek dep esepteımin. Aldaǵy ýaqytta buǵan da kezek keletinine senimdimin.
– Áńgimeńizge raqmet!
Suhbattasqan Nurlan JUMAHAN
