Reseıdegi oqıǵaǵa baǵa bergen qazaqstandyq saıasattanýshylardyń pikirin tyńdap ekiudaı oıǵa qaldyq. Shynyn aıtqanda, keıbireýleriniń sózinde tushymdy túk joq. Taǵy da sol ógizdi de óltirmeýdiń, arbany da syndyrmaýdyń amaly. Saq. Óte saq.
Aıtalyq, kórshimizdegi oqıǵalardan biz qandaı sabaq alýǵa tıispiz?
«Reseıde el mıtıńige shyǵypty. Endeshe, bizge de oılaný kerek shyǵar. Bul jaǵdaı bizde de qaıtalanýy múmkin ǵoı?!» — dep tolǵana ma eken bizdiń bılik, bizdegi júıeniń tóbe basynda otyrǵandar…
Dosym ne deıdi?
Bul tarapta saıasattanýshy Dosym Sátpaev bizdegi saıası elıtanyń jurttan jaltaratynyn, jabyqtyǵyn, tuıyqtyǵyn tilge tıek etipti. Durys aıtady. Bizdiń sheneýnikter qandaı ózi? Bóten. Bógde. Halyqpen aralasýdan qorqady. Jurttyń juǵysyp ketýinen saqtanady. Solaı emes pe?
– Tyǵyryqtan shyǵýdyń bir joly – demokratıalyq reforma, – deıdi Sátpaev.
Sonda ǵana halyqtyń bılikke degen senimi ósedi. Memlekettik qurylymdardy, ulttyq kompanıalardy qupıalamaı, olardyń jumysyn, kirisin-shyǵysyn barynsha ashyq qylý qajet. Halyq bılik basyndaǵylardyń qalaı tabys tabatynyn, tabysty qaıda jumsaıtynyn bilip júrýi tıis. Sosyn, jańa saıası partıalar qajet, qazirgi qýyrshaq partıalardy aıtyp otyrǵan joqpyn.
Aıtýynsha, qazirgi bılik opozısıadan seskenbeıdi. Qorqatyndaı qýaty joq. Bul opozısıa ótti. Ketti. Biraq, bul Qazaqstanda qazirgi júıege degen saıası qarsylyqtyń birjolata óshkenin bildirmeıdi.
Eski opozısıanyń ornyna jańasy keledi. Olar qazirgi júıemen múlde basqa ádispen, basqa tásilmen kúresýi múmkin.
Poletaev vs Carym
Bul ekeýi eki bólek álemnen kelgen sıaqty. Sarymnyń pikiri bizdiń ustanymmen sáıkesedi. Poletaevtyń sózinen shynaıylyq tappadyq. Aıtýynsha, Reseıde alańǵa shyqqandar – gadjetter men áleýmettik jeliniń býyny eken. Jelikken, elitken, búlik izdegen, ómirdiń ystyq-sýyǵyn bastan ótkermegen býyn.
– Olar alańǵa shyǵyp, polısıamen alysqandy batyrlyq sanaıdy. Iá, jemqorlyq júıkeni qurtyp boldy. Biraq, onymen júıeli túrde, zańdy prosedýralar negizinde kúresý kerek. Al myna mıtıńide jemqorlyqty qalaı jeńý qajettigi týraly oıǵa qonymdy birde-bir usynys aıtylmady. Halyq turmystyń nasharlap ketkenin qaıtalaýmen ǵana boldy, – deıdi.
Baıqasańyz, resmı bıliktiń málimdemesi sıaqty. Tushymdy túk joq. Alańǵa shyqqan el jelikken, elitken eken. Búlik izdegen eken. Sonda jemqorlyqpen kabınette otyryp «kúresý» kerek eken. Osy ýaqytqa deıin budan qandaı nátıje boldy? Bolsa, eldiń alańǵa shyǵyp nesi bar?
Saıasattanýshy Sarymnyń pikiri Poletaevtyń sózine kereǵar jatyr. „Burynǵy postkeńestik keńistiktegi qoǵam trasformasıalanyp jatyr„, deıdi. Iaǵnı, ózgerýde, ósýde. San jaǵynan da, sapa jaǵynan da. Al bılik she? Ol ózgerdi me?
– Saıasat pen ekonomıka naryǵyna múlde jańa oıynshylar kep jatyr.
Kór de turyńyz Navalnyıdy jabady. Ol Reseıdegi naryzylyq lıderine aınalyp úlgerdi. Pýtın ony saılaýǵa jibermeýdiń amalyn tabady.
Alda prezıdent saılaýy men alapat devalvasıa kele jatyr. Qyzyqtyń kókesin sonda kóremiz. Belarýs ta shatqaıaqtap tur. Ol jaqta Reseıdegideı eldi ereýilge bastap shyǵatyn kóshbasshy joq shyǵar, biraq turmys aýyrlap barady. Al bul halyqty alańǵa alyp shyǵatyn eń basty faktor, – deıdi Sarym.
"Krym nash" pa?
Sarapshy Marat Shıbutov ta Sarymnyń sózin qostap otyr. Reseıdegi halyq narazylyǵy údemese, azaımaıdy.
— Shynymdy aıtaıyn. Reseıdegi alańǵa shyqqan halyqqa qarap tań qalyp otyrmyn. Sońǵy jyldary múlde bolmaǵan qubylys bul.
Baıqaımyn, «Krym nash» degen optımızniń aptyǵy basylǵan sıaqty. Bosaǵan tońazytqysh teledıdardy jeńipti, aqyry.
Halyq aınalasyna qaraılap, nege kedeımiz, turmysymyz nege júdeý dep, oılana bastady. Reseıdegi mıtıń bir qalamen shektelgen joq. Demek, Kremldiń qazirgi saıasatymen tutas halyq kelispeıdi degen sóz, – deıdi ol.
Shıbutov bul rette ilgeridegi Poletaevtyń pikirine soqqy beripti.
– Alańǵa shyqqan negizinen jas býyn eken. Stýdentter, oqýshylar. Erteń eldiń qabyrǵasyn qalaıtyn býyn qazirgi júıege kóńili tolmaı alańǵa shyqty. Endeshe, Kremldiń bas aýrýy odan saıyn kóbeıedi. Munyń arty nemen aıaqtalaryn boljaýdyń ózi qıyn, – deıdi ol.
Biz Germanıa emespiz, bola almaımyz da…
Bizdegi júıe ádiletsiz. Másele shyndyq qýýda, aqıqat izdeýde emes. Ádepki ómirdegi ádiletsizdikte jatyr. Sarapshy Bolat Sultanovtyń sózinen osyny uqtyq.
– Bizdiń sheneýtikter birnárse bolsa, Batysty mysalǵa keltiredi. Batystan kóshiredi. Qazaqstandy Batyspen salystyrady. Biz qaıda, olar qaıda? Qazaqstandaǵy eń tómengi «pensıa» — 28 myń teńge. Dál osy jastaǵy nemistiń zeınetkeri 1000 eýro alady. Toq eterin aıtsam, bılikke ózin-ózin jarnamalaýdy doǵarý kerek. Tym aspandap ketti. Halyqtan alystap ketti, – deıdi Sultanov.
P.S. Álemdegi eń yqpaldy 100 oıshyldyń biri Moızes Naım óziniń «Bıliktiń aqyry» atty kitabynda bylaı dep jazady: «Bılikke bulshyq etin bultyldatqandy qoıyp, aqylmen áreket etetin kez keldi. Bul ózgeristiń basy. Ózgermedi eken, ornynan aıyrylady. Saıyp kelgende, ózgeris bıliktiń ózi úshin kerek. Óz ornyn saqtap qalýy úshin qajet». Solaı.
Dýman BYQAI
