Qazirgi ýaqytta Qazaqstan sıfrlyq transformasıada óńirlik kóshbasshy retinde tanylyp otyr. Worldfinancialreview.com málimetinshe, el tek qarjylyq tehnologıalar (fintech) men İT eksport salasynda ǵana emes, memlekettik qyzmetterdi sıfrlandyrý, jasandy ıntellektini (AI) damytý jáne keń jolaqty ınternetpen qamtý baǵytynda da aıtarlyqtaı jetistikterge jetti. Onlaın memlekettik qyzmetter boıynsha álemdegi úzdik ondyqqa engen Qazaqstan Eýrazıadaǵy sıfrlyq jańǵyrýdyń úlgisine aınalýda.
Tabıǵı resýrstan – sıfrlyq daıyndyqqa
Buryn postkeńestik, resýrstarǵa baı ekonomıka retinde tanylǵan Qazaqstan búginde Ortalyq Azıadaǵy sıfrlyq jańǵyrtýdyń aldyńǵy shebinde. Eldiń strategıasy qarjylyq tehnologıalardy damytýdan keń aýqymdy sıfrlandyrýǵa qaraı oıysty. Qazir bul baǵytqa memlekettik qyzmetterdi tolyq sıfrlandyrý, ınternetke teń qoljetimdilik, ulttyq jasandy ıntellekt ekojúıesi jáne halyqaralyq startaptarmen yntymaqtastyq kiredi.
Qazaqstannyń BUU-nyń 2024 jylǵy Elektrondyq úkimetti damytý ındeksi boıynsha Online Services Index (OSI) tiziminde Ońtústik Koreıa, Estonıa jáne Danıamen qatar álemdik TOP-10-ǵa kirýi – mańyzdy jetistik. El jalpy reıtıńte tórt satyǵa kóterilip, 24-orynǵa turaqtady. Bul kórsetkishpen Qazaqstan Germanıa, Qytaı jáne Aýstralıa sıaqty iri ekonomıkalardy basyp ozdy. TMD elderi arasynda Qazaqstan elektrondyq basqarý boıynsha kósh bastap tur.
eGov.kz – sıfrlyq kúndelikti ómirdiń ózegine aınaldy
Búginde memlekettik qyzmetterdiń 92%-dan astamy onlaın formatta qoljetimdi. eGov.kz ulttyq portaly jáne eGov Mobile qosymshasy arqyly azamattar 1 200-den astam sıfrlyq qyzmetke qol jetkize alady. 2025 jyldyń alǵashqy jartyjyldyǵynda 23 mıllıonnan astam qyzmet kórsetilse, onyń 45%-y smartfondar arqyly oryndalǵan – bul mobıldilikke baǵyttalǵan strategıanyń tabysty iske asýyn bildiredi.
Sıfrlandyrý tek qoljetimdilikpen shektelmeıdi – ol qyzmet kórsetý tásiline jáne derekterdi basqarý júıesine de yqpal etýde. Bıznes tirkeýden bastap densaýlyq saqtaý, qujattardy jańartý men sot shaǵymdaryn joldaýǵa deıingi kóptegen prosester eGov júıesi arqyly iske asady.
eGov Mobile qosymshasy bıometrıkalyq sáıkestendirý, push-habarlamalar jáne Kaspi.kz syndy superapp-tarmen ıntegrasıalaý arqyly úzdiksiz jetildirilýde – bul memlekettik jáne jekemenshik ekojúıeler arasyndaǵy shekarany joıyp otyr.
2025 jyldyń ortasyna qaraı portaldyń tirkelgen qoldanýshylarynyń sany 14,7 mıllıonnan asty. Sońǵy bir jylda 215 myń jańa qoldanýshy qosylǵan. Bul – sıfrlyq senim men qabyldaýdyń óskenin kórsetedi.
Jasandy ıntellekt: strategıalyq serpilis
2024 jyly Qazaqstan Ulttyq jasandy ıntellektti damytý tujyrymdamasyn bekitti. Bul qujat 2029 jylǵa deıingi quqyqtyq jáne strategıalyq negizdi qamtıdy. Qazirgi ýaqytta bul tujyrymdamany tolyqqandy Ulttyq AI strategıasyna aınaldyrý jumysy júrip jatyr. Maqsat – AI-dy densaýlyq saqtaý, bilim berý, energetıka, memlekettik basqarý jáne ǵylym salalaryna engizý.
Basty qadam – Ortalyq Azıadaǵy eń qýatty sýperkompúterdiń iske qosylýy, ol 2025 jyldyń shildesinde jumysyn bastaıdy. Bul AI sýperklaster Sıfrlyq damý mınıstrliginiń Tier III deńgeıindegi derekter ortalyǵynda ornalasady jáne ulttyq AI platformasyna biriktiriledi. Oǵan ýnıversıtetter, startaptar jáne jeke kompanıalar qol jetkize alady.
Qazirgi tańda AI týraly zań jobasy ázirlenýde. Ol jasandy ıntellektti jasaýshy jáne qoldanýshy memlekettik organdar, bıznes jáne jeke tulǵalar arasyndaǵy quqyqtyq qatynastardy retteıtin bolady.
Sonymen qatar, Qazaqstan Prezıdent janyndaǵy Halyqaralyq AI Saraptamalyq keńesin qurýda. Keńes ulttyq saıasatty qalyptastyrýǵa jáne jahandyq áriptestikti nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan.
Startaptar men kadrlyq áleýet: jańa naryqtyń negizi
Qazaqstannyń tehnosektordaǵy serpini startaptar ekojúıesinde de aıqyn baıqalady. 2024 jyly qazaqstandyq startaptar 250 mıllıon dollardan astam venchýrlik ınvestısıa tartty – bul aldyńǵy jylmen salystyrǵanda úsh ese kóp. Eldiń basty akseleratory Astana Hub búginde 28 elden 1 300-den astam startapty biriktiredi. Olardyń jıyntyq tabysy 1,2 trln teńgeden, al eksport kólemi 140 mlrd teńgeden asty.
Startaptarǵa salyq jeńildikteri, jeńildetilgen vıza rásimderi jáne qarjy resýrstaryna keń qoljetimdilik usynylady. Aıta keterligi, Telegram kompanıasy 2025 jyly Astana Hub rezıdenti atandy, bul Qazaqstan men jahandyq BigTech arasyndaǵy jańa áriptestiktiń bastamasy boldy.
Elimizde Codiplay, Alaqan, CITIX, CEREBRA, OGames, Parqour, ApartX sıaqty jahandyq naryqta tanylyp úlgergen startaptar paıda bolýda. Máselen, Codiplay – mektep oqýshylarynyń sıfrlyq saýatyn arttyrýǵa baǵyttalǵan EdTech kompanıasy, ol 100 mıllıon dollarǵa baǵalanyp otyr jáne búginde Ulybrıtanıa, Ońtústik Koreıa, Saýd Arabıasy, Túrkıa men Ázerbaıjan sıaqty elderdegi 450-den astam mektepte engizilgen.
Qazaqstan endi Saýd Arabıasy, Sıngapýr jáne AQSH-ta halyqaralyq tehnohabtar ashyp, İT eksport pen yntymaqtastyqty keńeıtip jatyr.
2025 jyly memleket Qazaqstan Venture Group atty 1 mıllıard dollarlyq venchýrlik qor qurdy. Ol AI-ǵa negizdelgen startaptardy qoldaýǵa baǵyttalǵan. Bul bastama Astana Hub Ventures qoryn tolyqtyryp otyr. Mundaı ınvestısıalar ınovasıany jedeldetip, jańa tehnologıalyq tolqyndy týdyryp, eldiń İT-ekojúıesin nyǵaıtpaq.
Sıfrlandyrý men eńbek naryǵy
Sıfrlyq transformasıa eńbek naryǵyn da túbegeıli ózgertip jatyr. 2024 jyly elde 18 000-nan astam İT kompanıa jumys istep, 187 000 adamdy jumyspen qamtydy – bul ótken jylmen salystyrǵanda 12%-ǵa artyq.
Tech Orda baǵdarlamasy aıasynda 2029 jylǵa deıin 20 000 jańa İT maman daıarlaý kózdelip otyr. Bul tek koderlerdi emes, sonymen qatar jasandy ıntellekt ınjenerleri, derekter taldaýshylary, ónim menejerleri men kıberqaýipsizdik mamandaryn daıarlaýdy da qamtıdy.
Búginde Qazaqstan boıynsha 18 aımaqtyq İT-hab jumys istep, talantty jastardy tabý men qoldaýdyń mańyzdy quraldaryna aınalýda.
Alda áli de syn-qaterler bar, biraq qarqyn báseńdegen joq
Jetistikterge qaramastan, Qazaqstan sıfrlandyrýda birqatar qurylymdyq máselelerge tap bolyp otyr: fınteh salasyndaǵy naryq shoǵyrlanýy, aýyldyq jerlerdegi ınternet sapasy men jasandy ıntellektke tolyq daıyndyqtyń bolmaýy.
Alaıda úkimettiń batyl sıfrlyq jol kartasy, ınstıtýsıonaldyq úılesimdilik jáne jeke sektordyń belsendi qatysýy Qazaqstannyń damýyn toqtatpaıtynyn kórsetedi.
AI ınfraqurylymynyń damýy jáne startaptardyń jahandyq naryqqa shyǵýy Qazaqstandy tek ózgertip qana qoımaı, ony Eýrazıanyń sıfrlyq bolashaǵyn qalyptastyryp jatqan derjavaǵa aınaldyryp otyr.
