Reuters agenttiginiń taratqan aqparatyna sensek, búginde Qytaı Reseıden góri Túrkimenstannan gaz qubyryn tartýǵa yqylasy aýyp otyr.
7 jyldan beri Reseı Qytaıǵa qaraı «Sılý Sıbırı-2» gaz qubyryn tartyp, jylyna qosymsha 50 mlrd tekshe metr kógildir otyndy eksporttaýdy kózdegen-di.
Biraq óńirdegi saıası ahýaldy basshylyqqa alǵan Qytaı Reseıdiń arzan gazynan bas tartyp, ózderine qajetti kógildir otynnyń qomaqty bóligin Túrkimenstannan tasymaldaýdy jón dep tapty.
Qytaı túrkimen gazy 30%-ǵa qymbat bolsa da, osy baǵytty tańdady. Aldaǵy ýaqytta túrkimender «Line D» gaz qubyry arqyly Qytaıǵa jyl saıyn taǵy da 30 mlrd tekshe metr gaz eksporttaıtyn múmkindikke ıe bolady.
Osylaısha Qytaı «Sılý Sıbırı-2» gaz qubyrynyń qurylysyn taǵy da belgisiz merzimge shegerdi.
– Dál qazir Qytaı Ortalyq Azıa aýmaǵynda energetıkalyq ınfraquyrylymdarǵa ınvestısıa salýdy oń sheshim dep qabyldaıdy. Óıtkeni, Ortalyq Azıanyń energetıkalyq jelilerin damytý isi Qytaı úshin strategıalyq mańyzdy másele bolyp tur. Bul jerde komersıalyq turǵydan paıymdaý qatelik bolady, – deıdi Reuters agenttigine pikir bildirgen belgisiz qytaılyq sheneýnik.
Taıaýda Financial Times basylymy da «Sıla Sıbırı-2» gaz qubyryn tartýǵa qatysty kelisimderdi keıinge qaldyrǵanyn jazǵan bolatyn.
Al osydan birshama ýaqyt buryn Qytaıǵa resmı saparmen barǵan Reseı premer-mınıstri Mıhaıla Mıshýstın de bul isti tezdetýge kúsh salǵanymen, onyń áreketinen túk shyqpady. Qytaı qazir Reseı men Ýkraına arasyndaǵy soǵystyń qalaı aıaqtalatynyn kútip, ańysyn ańdýda.
Búginde Qytaı syrttan qomaqty gaz satyp alatyn dúnıejúzindegi úsh eldiń biri. Olar ózderine qajetti kógildir otyndy gaz qubyry arqyly Reseı, Mánma jáne Ortalyq Azıa (negizinen Túrkimenstan) elderinen tasymaldaýda. 2022 jyly Qytaı gaz qubyrlary arqyly 45,8 mln tonna kógildir otyn tasymaldaǵan. Bul Qytaıdyń tutynatyn jalpy gazynyń 17%-yn ǵana quraıdy.
Sonymen qatar Qytaı ótken jyly 63,4 mln tonna suıytylǵan gazdy da ózge elderden satyp aldy. Budan suıytylǵan gaz Qytaıdyń surynysyn 41%-ǵa qanaǵattandyryp otyrǵanyn baıqaımyz.
Qazir Qytaıǵa aınalasyndaǵy elderden gaz qubyry arqyly kógildir otyndy tasymaldaý asa tıimdi bolyp tur. Sol sebepti jaqyn ýaqytta Qytaı ózine qajetti gazdyń 20%-yn gaz qubyrlary arqyly tasymaldaýǵa kúsh salady.
Qytaı 2014 jyly «Line D» gaz qubyryn salýdy oıǵa alǵanda onyń quny 6,7 mlrd dollarǵa baǵalǵan bolatyn. Kúni keshe ǵana Sıanda ótken «Ortalyq Azıa jáne Qytaı» forýmynda tóraǵa Sı Szınpın Ortalyq Azıadaǵy Qytaıǵa tartylǵan tórtinshi gaz qubyryn tezdetip salýǵa pármen bergeni belgili.
Ótkeni jyly Qytaıdyń Túrkimenstannan eksporttaǵangazy 35 mlrd tekshe metrdi quraǵan bolatyn. Al dál osy ýaqytta Reseıden tasymaldaǵan gazdyń kólemi 16 mlrd tekshe metrge (4 mlrd dollar) jetken-di.
Eger «Line D» gaz qubyry salynatyn bolsa, Qytaıǵa negizgi gaz eksporttaýshy el Túrkimenstan bolady. Al bul jaıt Reseıdiń arqasyna aıazadaı batatyna aıtpasaq ta túsinikti.
