Búgingi qoǵamnyń tirshilik aǵymyn jastardyń kózimen qarap kórsek, kóp dúnıege jańasha boılaýǵa bolatynyna kóz jetkizer edik. Qazir túrli salada jetistikterge jetken qazaq jastarynyń qatary kóp. Elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq ahýalyna úles qosqan azamattardyń biri – Asqar Belekbaev. Saıahattaý arqyly aqparat jınap, damyǵan elderden tájirıbe jınaqtap, marketıń salasynda oqyǵany men toqyǵany mol Asqar Elgeldiulymen mamandyqqa baýlýdyń ereksheligi jaıly, ǵumyr boıy oqý men izdenýdiń jańa zaman talabyna úılesýi týraly, sondaı-aq, elimizdiń ekonomıkasy men jańa tehnologıalar týraly pikir almasyp, áńgimelesken edik.

– Búginde Qazaqstannyń qarqyndy damý úrdisin munaı-gaz salasynsyz elestetý múmkin emes, – deıdi Asqar  Belekbaev. – Desek te bolashaqta el ekonomıkasynyń negizgi qozǵaýshy kúshi retinde munaı-gaz salasy ekinshi, úshinshi satyǵa tómendep, jańa tehnologıalarǵa jol berýi kerek.

Óıtkeni, qazir ekonomıkanyń damýyna joǵary kásibılik pen tehnıkalyq daǵdylar asa qajet. El azamattarynyń úılerindegi jylý men jaılylyq, kóptegen kásiporyndar men óndiristerdiń qyzmetin sıfrlandyrý jolyna túsirýde. Kúndelikti ómirimizge zaman ınovasıalyq tehnologıalardy engizýdiń mańyzy zor. Sondyqtan elimiz zamanaýı tehnologıalardyń tilin bileıin mamandardyń sanyn arttyrý kerek, – deıdi maman.

Asqar Elgeldiulynyń aıtýynsha, bolashaqta álemdegi munaı-gaz salasyndaǵy óndiristik prosestermen qosa, túrli salalar aıtarlyqtaı ózgeriske ushyraıdy. Aldaǵy ýaqytta kaska kıgen munaıshynyń beınesi tarıh qoınaýynda qalyp, 10-15 jyldan keıin munaı óndirý úshin shalǵaı daladaǵy vahtalyq aýylda turýdyń qajeti bolmaı qalady. Jumystyń kóp bóligin qalada otyryp basqarýǵa bolatyn múmkindik týyp, negizigi jumystardyń kópshiligin robottar atqarady. Kásiporyndardyń, óndiris prosesteriniń sıfrlyq modelderin qurastyratyn IT-maman bolady.

– Ónim shyǵarý, óńdeý jumystarynyń damýy halyq pen taýar óndirýshilerdiń altyn kópiri bolǵan marketıńterdiń kómeginsiz júzege asýy neǵaıbyl. Óıtkeni, ekonomıkanyń qozǵaýshy salasy – marketıń.  Marketıń – sharýashylyq sheshimderdi qabyldaý úshin naryqta oryn alyp jatqan úrdisterdi muqıat esepke alýdy qarastyratyn kapıtalısik kásiporyndy basqarý júıeleriniń biri.

Marketıń maqsaty – óndiristiń qoǵamdyq suranysqa, naryq talaptaryna sáıkes bolýy úshin jaǵdaı jasaý, naryqty zertteý, ónim ótkizýdi qarqyndatý, taýarlardyń básekelestik qasıetin joǵarylatý boıynsha uıymdastyrýshylyq – tehnıkalyq sharalar júıesin qurastyrady.

Jalpy marketıńtiń negizgi qyzmetteri – suranysty, baǵa qalyptastyrý máselelerin, jarnama men ótkizýdi yntalandyrýdy zertteý, taýar assortımentin, ótkizý men saýdalyq operasıalardy josparlaý, taýarlardy saqtaý, tasymaldaý, saýda-kommersıalyq personaldy basqarý, tutynýshylarǵa qyzmet kórsetýdi uıymdastyrý boıynsha qyzmet bolyp tabylady. Qazirgi tańda bul sala Qazaqstanda jyldam damyp keledi, – degen Asqar myrza atalmysh salany meńgerýdi stýdent kezinen bastapty.

Ol eń alǵash eńbek jolyn «Japan Tobacco International (JTI)» degen álemniń 120 elinde ókildigi bar halyqaralyq kompanıadan bastaǵan. Alpaýyt kompanıada eńbek ete júrip marketıń, qarjy, satý-satyp alý syndy bıznestiń qaınar kózderin meńgerip, kompanıaǵa tabys ákelýshi maman retinde rezúmesi qalyptastyrǵan.

Atalmysh kompanıada halyq tutynatyn taýarlardy satý mehanızmderin negizdep, órkendeý joldaryn qarastyryp, mekemeniń qarjylyq tabysqa jetýine muryndyq bolady.

– Qalalar men aýyl-selolardaǵy saýda núktelerin 220-dan 610-ǵa deıin ulǵaıtyp, kóptegen adamdardy jumyspen qamtýǵa jol ashtym. Osylaısha JTI markalaryn elimizde taný jaǵdaıy artty, kompanıanyń tanymaldyǵy úsh esege ulǵaıdy.

Kúni-túni etken eńbegimniń óteýi bolar, kompanıa ákimshiligi Shymkent qalasymen qosa Baıqońyr qalasy, Túrkistan, Jambyl, Qyzylorda oblystary boıynsha «Kóterme jáne qosalqy dıstrıbúsıany damytý jónindegi aýmaqtyq satý mamany» degen laýazymdy usyndy. Senip tapsyrǵan jumysqa jaýapkershilikpen qarap, óz ıdeıalarymdy engizip, atalǵan aımaqta satý kólemin 28 paıyzǵa, klıenttik bazany 25 paıyzǵa ulǵaıtyp, kompanıanyń basshylyǵynyń tarapynan alǵys arqaladym, – deıdi Asqar Elgeldiuly.

Ol «Japan Tobacco International» kompanıasynda eleýli eńbek ete júrip «Mevius satý» konkýrsynyń bas  júldesine ıe bolǵan. Reseıdiń Peterbýrg qalasyna erekshe qabiletti adam retinde tájirıebe almasý múmkindigne ıe bolypty.  Sondaı-aq, «LD Real Champions» baıqaýynyń qorytyndysy negizinde Qazaqstan boıynsha 1 oryndy ıelengen.

Asqardyń mundaı jetistikterinen habardar bolǵan keıbir kompanıalar ony ózderine jumysqa shaqyra bastaıdy. 2017 jyly Astana qalasyndaǵy «Eurofloor Company» kompanıasynan usynys túsedi. Bul usynysty qabyldaǵan ol bul kompanıada da óz biliktiligin synap kóredi. Kompanıa halyq tutynatyn taýarlardy, ıaǵnı, qurylys materıaldaryn satýmen, jóndeý, jobalaý jumystarymen aınalysatyny belgili. Asqar dırektordyń satý jónindegi orynbasary laýazymyna taǵaıyndalyp, biraz jyl eńbek etken. Ol kompanıada jumys istep júrip klıenttik baza 50-den 142-ge deıin arttyrdy. Ondaǵan adamǵa jumys berip, bir apta ishinde kompanıaǵa mıllıondaǵan tabys ákelgen.

Odan keıin Shymkent qalasyndaǵy «Pharmprovide» kompanıasyna aýysyp, medısına, farmasevtıka salasynda tájirıbe jınaıdy. «Avtogaz Treıd» mekemesine shaqyrtý alǵansha «Pharmprovide» kompanıasynda jemisti eńbek etip, taǵy bir belesti baǵyndyrady.

«Avtogaz Treıd» GASENERGY premıým avtojanarmaı quıý stansıalarynyń jelisi mekemesinde eńbek etip júrip komandasymen birge satý kólemin 20 paıyzǵa ulǵaıtyp 2 avtojanarmaı quıý stansıasyn, 13  avtomobıl gazyn toltyrý stansıasyn ashyp, 81 adamdy jumyspen qamtamasyz etedi.

– Asqar myrza, eńbek jolyńyzǵa qarasaq, bir baǵytta túrli salany damytý úshin ter tógip, eńbek etkenińizdi baıqaýǵa bolady. Bıznesten, ekonomıkadan, jańa tehnologıalardan habaryńyz bar adam retinde aıtyńyzshy, munaısyz bolashaqtyń áıteýir bir keleri anyq. Ol kezde bizdiń munaıǵa baılanǵan ekonomıkamyzdyń jaı-kúıi ne bolady?

– Munaısyz bolashaqqa qatysty dúnıejúzi sarapshylarynyń ártúrli boljamdary bar. Búginde munaı –  sharyqtaý sheginen ótip ketken resýrs, osylaı dep naqty boljap aıtyp otyrǵan mamandar bar. Sebebi, qazir «Tesla» elektromobılder shyǵaryp jatyr. Munaı dáýiri munaıdyń taýsylýyna baılanysty aıaqtalmaıtyny anyq.

Munaı bola beredi, al energıa resýrstary basqa kózge aýysady. Bolashaqta tehnologıanyń damýyna baılanysty munaıǵa táýeldi barys-kelis, qajettilikter azaıa beretini anyq. Sondyqtan da elimizdiń ekonomıkasyn ártaraptandyrý mańyzdy. Memleketimiz osyǵan baılanysty túrli sharalar jasap jatqanyna habarym bar. Solardyń biri – «jasyl» ekonomıka.

– Sońǵy jyldary, ásirese koronavırýs pandemıasynan keıin talaı memleketterdiń ekonomıkalyq, áleýmettik saıasaty ózgere bastady. Qazaqstan bıznesi men jeke sektorlary qaı baǵytqa bet bura bastady?

– Pandemıadan keıin qarapaıym jumys, oqýǵa degen ustanym, kózqaras ózgerdi. Sıfrly álemniń qajettiligi orasan ekenin sol pandemıada sezildi. Sebebi pandemıaǵa deıin damyǵan elderde ǵana ózekti bolǵan onlaın-álem pandemıa kezinde kúlli dúnıejúzinde tolyq saltanat qurýǵa kóshti. Sıfrly tehnologıa keıbir salalarǵa túbegeıi ózgerister engizgenine kózimiz jetip otyr. Sondyqtan biz de óz salamyzda sıfrlandyrý, jańa tehnologıalarǵa beıimdeý jumystaryn qolǵa alyp, osyǵan baılanysty tyń jobalarmen aınalysyp jatyrmyz.

– Ózińiz jumys istep júrgen salańyzda mamannyń kóptildi bolý mańyzdy. Aıtyńyzshy, jumys tájirıbeńizde túrli tildik qajettilikter boldy ma?

– Men ózim birneshe tildi erkin meńgergen adammyn, sondyqtan jumysta tildik qıyndyqtar eshqashan bolǵan emes. Otandyq jáne sheteldik kompanıalarda aǵylshyn tilin bilý mańyzdy. Sonymen birge orys tiline de suranystar bar.

Tildi jaqsy meńgergen saıyn adamnyń jalaqysy joǵary jumysqa turý múmkindigi de arta túsedi. Muny moıyndaýymyz kerek, qansha qıyn bolsa da. Al memlekettik tilge qatysty aıtar bolsaq, onyń iskerlik salada keńeıýine memleket te, halyq ta múddeli bolýy shart.

Qazir dúnıejúzi boıynsha kez kelgen bıznes salasynda mamanǵa qoıylatyn tilden keıingi talap – komýnıkasıany belgili bir deńgeıde meńgerýi mańyzdy bolyp tur.

Búginde álem elderi ınternet jelileri arqyly jyldam qoǵamdasýda. Munyń ózi adamdardyń yńǵaıly ómir saltyna beıimdelýine tezdetetini anyq. Al ol yńǵaıly ómirdi ornatýǵa keı adamdardyń ekonomıkalyq áleýeti jete me, jetpeı me degen suraq týyndaıdy.

Ekonomıkalyq damýdyń basty sharty – Unlimited wants, ıaǵnı qazaqsha aıtqanda, adamnyń taýarlardy, ıgilikterdi, qyzmetterdi sheksiz tutynýǵa qumarlyǵy. Ony únemi toltyryp, jetkizip otyrýǵa biz sekildi mamandardyń beıimdiligi men jyldam áreket etýine tikeleı baılanysty.

Sondyqtan jumys barysynda barlyq áleýmettik toptarmen etene jaqyndap, tıanaqty da senimdi eńbek ete bilseń, talaı bıik asýlardy baǵyndyryp, kóptegen jetistikterge jetýge bolady.  

Qazaqtyń árbir azamaty eliniń damýyna jan-jaqty atsalyssa deımin. Shetelden alǵan bilimimen, biliktiligimen, alǵan tájirıbesimen jumysta bólisse, onda ózi ǵana emes, kóptegen adamdardyń baby kelip, baǵy ashylar edi.

Qazaqta «Bir adam qazǵan qudyqtan myń adam sý ishedi» degen naqyl sóz bar. Árbirimiz osynaý uly qaǵıdamen ómir súrsek, adam ózin ǵana emes, ózgelerdiń qýanyshy úshin eńbek etsek, memleketimiz damyǵan elderdiń qataryna qosylady degen senimdemin.

– Áńgimeńizge rahmet!

Suhbattasqan Kenje Janbýrshına