Qazir Úkimet halyqaralyq tájirıbeni jáne halyqaralyq eńbek uıymynyń usynymdaryn eskere otyryp, ETJ aıqyndaýdyń jańa ádistemesin ázirleýdi júrgizip jatyr.
Osy rette ETJ mólsherin ortasha jalaqy men eńbek ónimdiliginiń kórsetkishterin paıdalana otyryp anyqtaý usynylyp otyr. Bul tásil jumysshylardyń kiristeri men óndiriletin taýarlar, jumystar men qyzmetter kólemi arasynda naqty baılanys ornatýǵa múmkindik beredi. Bári bir-birine baılanysty dúnıe ǵoı.
Máselen, 2022 jylǵy 1 qańtardan bastap azamattyq qyzmetshilerdiń 600 myńǵa jýyq jekelegen sanattarynyń (býhgalterler, ekonomıser, zańgerler, Memlekettik satyp alý jónindegi menejerler, kadrlar jónindegi ınspektorlar, júrgizýshiler, elektrıkter, tazalaýshylar, kúzetshiler, vahterler) jalaqysyn kezeń-kezeńimen 2022-2025 jyldar kezeńinde jyl saıyn orta eseppen 20 paıyzǵa arttyrý bastaldy. Nátıjesinde 4 jyl ishinde olardyń jalaqysy 2 ese artady. Bul eńbek naryǵyna eleýli ózgerister ákeledi.
Kelisim degen jaqsy. Kóbine ekijaqty kelisimder jasalady. Memleket salalyq deńgeıde jumyskerler úshin eńbek jaǵdaılaryn, jumyspen qamtýdy jáne áleýmettik kepildikterdi belgileýge jáne qamtamasyz etýge baǵyttalǵan úsh jaqty kelisimdi qolǵa aldy. Demek, Úkimet, jumys berýshiler jáne eńbekshiler uıymdary arasyndaǵy úshjaqty yntymaqtastyq tetigi iske qosylady. Osyndaı dáıekti jumystyń arqasynda 2023 jyly áleýmettik seriktestik týraly Salalyq kelisimder 21 salada jasaldy.
Salaýatty jáne qaýipsiz eńbek jaǵdaılaryn qamtamasyz etý jónindegi jumysqa erekshe nazar aýdarmasa bolmaıdy. Osy baǵytta tıisti normatıvtik-quqyqtyq baza jetildirilip jatyr. Keshendi sharalar qolǵa alyna bastady. Mysaly, Memleket Basshysynyń tapsyrmasy boıynsha depýtattar salalyq sarapshylarmen birlesip eńbekti qorǵaý, ekologıa, ónerkásiptik qaýipsizdik jáne t. b. salalarda baqylaý men qadaǵalaýdyń tolyqqandy júıesin qurýǵa baǵyttalǵan "Qaýipsiz eńbek tujyrymdamasyn" ázirleý boıynsha jumys isteý ústinde.
Áleýmettik áriptestiktiń atqaratyn róli óte zor. Bul kúnde reforma tórkini jergilikti óńirlerdi qamtı bastady. Jıyrma bir salada salalyq kelisim jasalǵanyn atap aıtqan abzal. Bul rette, onyń 13-v eń tómengi tarıftik mólsherlemeler, razrádaralyq koefısıentter jáne aýyr jumystarda, eńbek jaǵdaılary zıandy jáne qaýipti jumystarda (aýyl sharýashylyǵy, ǵylym jáne joǵary bilim, kómir ónerkásibi, energetıka, atom ónerkásibi, avtomobıl kóligi, qurylys, densaýlyq saqtaý, Baılanys jáne telekomýnıkasıa, agroónerkásiptik keshen, aqparat) isteıtin qyzmetkerlerge qosymsha aqy belgilendi.
Taǵy bir ózekti taqyrypty aınalyp ótýge áste bolmaıdy. Eńbek qaýipsizdigi bizdiń turaqty nazarymyzda turǵan másele. Buzýshylyqtardyń aldyn alý jáne boldyrmaý maqsatynda elimizdiń 3211 kásiporny Eńbek qaýipsizdigi jáne eńbekti qorǵaý standarttaryn engizdi. Qazaqstan Kásipodaqtar federasıasymen birlesip múgedektigi bar adamdardy "halyq baqylaýshylary" retinde tartýdy kózdeıtin "halyqtyq baqylaý" áleýmettik mańyzdy jobasy engizilýde. Búgingi tańda jobany iske asyrýǵa respýblıkanyń 252 kásiporny qosyldy, onda 600-den astam qyzmetker ishki baqylaýdy júzege asyrady.
2019 jyldan beri Mınıstrlik "nóldik jaraqat-Vision Zero" tujyrymdamasyn ilgeriletý boıynsha belsendi jumys júrgizip keledi. Búgingi tańda oǵan 440 kásiporyn qosyldy. Bul da dátke qýat beretin nárse.
Eńbek týraly zańnamany saqtaýdyń tıimdiligin arttyrý boıynsha jumyskerlermen jáne jumys berýshilermen qashyqtyqtan ózara is-qımyldy qamtamasyz etetin "Onlaın eńbek konsýltanty" elektrondyq servısi iske qosyldy. Servıs jumys berýshiniń eńbekti qorǵaý talaptarynyń saqtalýyn ózin-ózi tekserýden ótýin kózdeıdi. Servıs iske qosylǵan sátten bastap ony 23 420 jumys berýshi paıdalandy.
Depýtattar zańnamalyq turǵyda ne istep jatqanyn baıan etken artyq bolmas. Jumyspen qamtýdyń ıkemdi nysandaryn zańnamalyq retteý maqsatynda 2023 jylǵy 1 shildeden bastap mynadaı jumys rejımderi engizildi: birlesken jumyspen qamtý; jyljymaly jumys kestesi; taraptardyń kelisimi boıynsha tórt kúndik jumys aptasy, bes kúndik nemese alty kúndik jumys aptasymen kezektesý quqyǵy bar; platformalyq jumyspen qamtý (negizgi jáne qosymsha jumyspen qamtý rólin atqara alatyn eńbek qyzmetiniń ıkemdi formaty). Atalǵan sharalar osyndaı servısterde oryndaýshy retinde tirkelgen adamdardyń quqyqtary men zańdy múddeleriniń saqtalýyn qamtamasyz etip qana qoımaı, jumyspen qamtylǵan halyqtyń edáýir bóligin "kóleńkeden shyǵarýǵa" yqpal etetin bolady.
Bir sózben aıtqanda, talaıdan kúrmeýi sheshilmeı kele jatqan tirlikterdiń túıinin tarqatý asa mańyzdy. Memleket basshysynyń qoıǵan talaptary da osy maqsattan týyndap jatyr. Sondyqtan bul isterge udaıy nazar aýdaratyn bolamyz.
Nurtóre JÚSİP, QR Parlamenti Senattyń Áleýmettik-mádenı damý jáne ǵylym komıtetiniń tóraǵasy. senator.
