Jýyrda Qapshaǵaıda qaıǵyly jaǵdaı bolyp, Májilis depýtaty Baqytjan Bazarbektiń kóz aldynda qyz sýǵa batyp ketken edi. Depýtat osy jaǵdaıdan keıin demalys aımaqtary men jaǵajaılar jergilikti prokýrordyń, burynǵy oblys ákiminiń orynbasarynyń, aýdandyq polısıa basqarmasy basshysynyń, jergilikti depýtattyń menshiginde ekenin málimdep, ashyq tekseris júrgizetinin jetkizdi.
Keshe Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Úkimetke qysqa merzim ishinde eldegi barlyq týrısik baǵyttyń jaǵdaıyn retke keltirip, olqylyq jibergen laýazymdy tulǵalardy jaýapkershilikke tartýdy tapsyrdy.
Bir Qazaqstannan álemniń túrli elindegi tabıǵat jaýharlarynyń bári tabylady. Degenmen Qazaqstannyń týrızm salasy nelikten áli de aqsap tur? Dalanews.kz "Lımon" týrısik operatorynyń negizin qalaýshy Almas Maratulymen tildesip, salanyń túıtkildi máselelerin talqylady.
Byltyr 13 maýsymda Memleket basshysy Aqordada týrızmdi damytý jóninde keńes ótkizdi. Jıynda Prezıdent elimiz geografıalyq turǵydan ońtaıly ornalasqanyna, alýan túrli tabıǵatymyz, baı ári biregeı tarıhı-mádenı muramyz bar ekenine qaramastan, týrızm salasyndaǵy áleýet tolyq paıdalanylmaı otyrǵanyn synǵa aldy. Sarapshy Almas Maratuly dál osy jıyndy eske alyp, bir jyldaı ýaqyt ótse de aıtarlyqtaı ózgeris bolmaǵanyn jetkizdi.
"Byltyr týrızm týraly úlken jıyn ótkizdi. Bul - tarıhta bolmaǵan jaǵdaı, óıtkeni tek týrızmge arnap, Aqordada úlken jıyn ótti. Bul - sol kezde aıtylǵan tapsyrmalar, qazir aıtyp jatqan dúnıe jańalyq emes. Tapsyrylǵan, aıtylǵan dúnıeler bolatyn, alaıda bir jylda, kórip turǵanymyzdaı, sol tapsyrmalaryn qaıta aıtyp jatyr. Ol - ınfraqurylym, ol - qoqys, ol - týrısik nysandardyń maýsymǵa daıyn bolmaýy", - deıdi sarapshy.
Sondaı-aq, sarapshy mınıstrliktiń bul baǵyttaǵy jumysyna qatysty da pikir bildirdi.
"Qarjysyz eshqandaı másele sheshilmeıdi. Oǵan bólek mınıstrlik ashsań da, oǵan bólek agenttik ashsań da, qarjy bólinbese, másele sheshilmeıdi. Ol bir. Ekinshiden, qarjydan bólek múmkindikter. Týrızm mınıstrliginde týrızmge baılanysty eshqandaı ókilettik joq. Onyń qolynda ulttyq park joq, onyń qolynda avıakompanıalar joq, onyń qolynda demalys bazalary joq. Olar tek ádisteme daıyndaýmen aınalysady, shyntýaıtyna kelgende. Qolyńda ne qarjyń, ne ókilettiligiń bolmaǵan kezde mınıstrliktiń nemese ulttyq kompanıanyń qoǵamdyq qordan eshqandaı aıyrmashylyǵy joq", - dedi ol.
Qazaqstandyqtardyń kópshiligi Qapshaǵaı, Alakól, Balqash sekildi baǵyttarda qyzmet kórsetý sapasy, jalpy demalys oryndarynyń jaı-kúıi kóńilge qonbaıtynyn jıi aıtady. Almas Maratuly munyń bir sebebi Qazaqstandaǵy demalys maýsymy tym qysqa bolýymen baılanysty ekenin jetkizdi.
"Kásipkerge ınfraqurylym sıaqty jaǵdaılardy jasap berse, qonaq úıin, demalys ornyn salyp, meıramhana, kafesin daıyndap, jumysyn jasaıdy. Biraq toq jetpeı tursa, jaryǵy jetpeı tursa, sýy tartylmaı tursa, ol jerge eshqashan demalys ornyn, durys qonaq úı sala almaıdy. Óıtkeni kásipkerdiń oǵan shamasy jetpeıdi. Al ony kim isteıdi? Ony ákimdik isteıdi, al ákimdiktiń, Qazaqstandaǵy oblys ákimderiniń basty mindeti retinde týrızm turǵan joq. Bizdegi týrızm tórt maýsym boıy jumys isteıtin týrızm bolmaǵandyqtan, úsh aılyq týrızm úshin barlyq ınfraqurylymdy, barlyq jaǵdaıdy jasaýǵa, birinshiden, shamalary da jetpeıdi jáne búdjette ondaı qarjy qarastyrylmaǵan. Sosyn servısti aıtamyz, servıs neden paıda bolady? Servıs suranystan paıda bolady. Toǵyz aı demalyp jatyp, úsh aı jumys isteıtin qonaq úıdiń kúshti servıs, kúshti tamaq, kúshti kadrlarǵa aqsha qurtýǵa shamalary jetpeıdi, óıtkeni Balqash, Alakól, Qapshaǵaı úsh aı jumys isteıdi. Olardyń úsh aı úshin búkil jaǵdaıdy jasap, ádemi servıs kórsetýge ýaqyttary da joq, óıtkeni servıs bolsa da, bolmasa da adam keledi. Oǵan qosa adamdar sýǵa túsetin ýaqyt - bir jarym, eki aı ǵana", - deıdi ol.
Almas Maratuly Qazaqstannyń Túrkıadaǵydaı, Mysyrdaǵydaı, Taılandtaǵydaı alty, jeti, segiz, toǵyz aı týrıs keletindeı geoografıalyq múmkindigi saı emes ekenin aıtty.
"Sondyqtan kásipkerlerdi "servıs nashar" dep kinálaýǵa bolmaıdy. Olar ózderine berilgen bir, bir jarym, eki aı ishindegi qysqa ýaqytta qarjy taýyp, salǵan ınvestısıalaryn qaıtadan shyǵarýǵa talpynady", - deıdi ol.
Sondaı-aq, sarapshy eldegi ishki týrızm salystyrmaly túrde jaqsy damyp kele jatqanyn aıtty.
"Alakóldegi jaǵdaı tek bir aımaqqa tán másele emes. Bul jerde jańa aıtqan úsh másele bar. Birinshiden, maýsymnyń qysqalyǵy, ekinshiden, mınıstrliktiń ókilettiligi azdyǵy, sosyn oblys ákimderiniń, jalpy oblystyń týrızmge aksent qoımaýy, óıtkeni olarda ondaı búdjet te joq. Olarda áleýmettik máseleler bar, qalanyń ishindegi, oblystyń ishindegi ınfraqurylym bar, aýylǵa gaz kirgizý, aýyldy jaryqtandyrý degen sıaqty eń basty máseleler bar. Al demalys degen ol kúnde tutynatyn nan emes qoı. Sondyqtan oblys ákimderi oǵan sońǵy kóńil bóledi. Basty mindet - áleýmettik máselelerdi sheshý. Sondyqtan bul jerde týrızmdi Qazaqstandaǵy problema dep qarastyrýymyz da qajet emes.
Demalys adamnyń qaltasyna qaraı. Kimde qandaı jaǵdaı bar, ol sondaı jaǵdaıda demala alady. Al jalpy aıtqan kezde, ıá bizde kishkene olqylyqtar bar, jetispeýshilikter bar. Biraq ishki týrızmde júrgen 9 jyldyń ishinde ishki týrızm bizde óte jaqsy qarqyndy damyp kele jatqanyn aıtqym keledi. Sharynnyń joldarynan, Kólsaıdyń joldarynan, Sharyn shatqalyndaǵy servısten, Bojyraǵa salynaıyn dep jatqan ınvestısıadan nemese qazirgi Shyǵys Qazaqstanǵa salynaıyn dep jatqan ınvestısıalardan muny baıqaýǵa bolady. Suranys bar. Kásipker suranys bolǵan jaǵdaıda aqshasyn salady. Kásipker tek paıda tabýdy oılaıdy. Menińshe, 8-9 jyldyń ishinde óte jaqsy damyp jatyr jáne sheteldermen, Qytaımen, Úndistanmen jasalǵan vızasyz rejımniń arqasynda syrtqy týrısterdiń de sany artyp jatyr", - deıdi ol.
Sarapshynyń pikirinshe, servıs, ınfraqurylym - onyń barlyǵy ýaqyt óte kele túzeletin nárseler.
"Týrızm ekonomıkanyń draıveri bolady degenge senbeımin, óıtkeni bizde maýsym qysqa, ınfraqurylym óte nashar, týrısik oryndarymyz negizgi qala ortalyqtarynan, oblys ortalyqtarynan óte shalǵaıda ornalasqan. Ol jerdiń bárine ınfraqurylm tartý óte kóp búdjetti talap etedi jáne qashan naqty bitetini de belgisiz. Sondyqtan qazir týrızm nashar dep aıta berýdiń de qajeti joq. Belgili bir deńgeıde bilim berý, sport, medısına sıaqty salalar sekildi bir qalypta damyp kele jatyr. Eger biz búkil máseleni sheship tastap, basty problemamyz retinde týrızm ǵana qalatyn bolsa, onda basqa áńgime. Dál qazir Býrabaıdamyn, byltyrǵa qaraǵanda áldeqaıda qoqys jáshikteri kóbeıgen, osy sıaqty máseleler sheshilgen. Týrızm aımaqtarda, shalǵaı jerlerde sheshiledi. Sondyqtan bul jerde negizgi faktor - ákimdik. Negizgi faktor - sol ákimdikterdiń qyzyǵýshylyǵy, negizgi faktor - sol ákimderdiń nıeti. Ákimniń nıeti bolsa, jaǵdaı jasaıdy. Jerdi de beredi, ınfraqurylymyn da tartyp beredi. Al ákimniń basty problemasy jumys oryndaryn taýyp berý, mektep salý degen sıaqty máseleler bolsa, ol týrızmge sońynda, ýaqyty bolǵan kezde qaraıdy", - dedi ol.
Almas Maratuly Prezıdenttiń Úkimetke bergen tapsyrmasyna qatysty da pikir bildirdi.
"Prezıdent Úkimetke qatań tapsyrma bergeni kúlkili estiledi, óıtkeni byltyr Aqordada berilgen tapsyrma bıyl berilgen tapsyrmadan qanshalyq qatal ekenin bilmeımin. Adamdar jaýap berýi kerek, oblys ákimderi ornynan ketýi kerek. Mysaly Alakól Jetisý oblysy ma? Jetisý oblysynyń basshysy ornynan ketsin. Qapshaǵaı Almaty oblysy ma? Almaty oblysynyń basshylyǵy ornynan ketsin. Nemese ákimniń týrızmge jaýapty orynbasary ornynan ketsin. Sondaı sharalar arqyly ǵana qatań tapsyrma qatań bolyp kórinedi. Ashyq kórsetý kerek. Jaýapty adamdar qyzmetinen ketýi kerek jáne ne úshin ketkeni jazylýy kerek. "Mysaly Almaty oblysynyń ákimi Marat Sultanǵazıev Qapshaǵaıda bolǵan oqıǵa úshin ornynan ketti" deýi kerek. Mine sol kezde basqa ákimder "osyndaı jaǵdaı bolsa, mynandaı bolady eken ǵoı, demek ondaı jaǵdaıdy boldyrmaýǵa tyrysaıyq" dep áreket etedi", - dep túıindedi sarapshy.
