Қазақстандық саясаткер, Мәжіліс депутаты Айдос Сарым Астананың Ресей мен Украина арасындағы қақтығысты реттеу үшін бейтарап алаң болуға дайын екенін және "екі жақтың да ұстанымын түсінетінін" айтты. Ресейлік саясаттанушы депутаттың бұл пікіріне қатысты ойын айтты, деп хабарлайды Dalanews.kz.
Қазақстанның сыртқы саясаты және делдалдық тәжірибесі
RTVI арнасына берген сұхбатында Айдос Сарым Қазақстанның сыртқы саяси бағытын сөз етіп, елдің қақтығысты шешуге атсалысуға әзір екенін жеткізді. Оның айтуынша, Астана келіссөздер алаңын бір реттік акция ретінде емес, жүйелі түрде қарастырады, басты шарт – тараптардың саяси ерік-жігер танытуы.
Депутат Қазақстанның бұған дейін де дағдарыс жағдайларында делдал болғанын, соның ішінде Сирия мәселесінде тәжірибе жинағанын еске салды. Оның пікірінше, Қазақстан "орыс пен украин ұстанымын бірдей түсінетіндіктен", жоғары деңгейдегі кездесулерге ыңғайлы әрі қауіпсіз алаң бола алады. АҚШ-тың өңірге деген қызығушылығы да бұл идеяны қолдайды: күтіліп отырған Дональд Трамптың сапары Астананың адал делдал ретіндегі рөлін күшейте түсуі мүмкін.
Мәскеумен қарым-қатынасқа тоқталған Сарым, "бұрынғыдай алшақтық жоқ, қазір әкімшіліктер мен сарапшылар деңгейінде прагматикалық өзара іс-қимыл дамып келеді" деді.
Территориялық қорғаныс және қаңтар сабақтары
Парламентшінің айтуынша, территориялық қорғанысты күшейту тақырыбы сыртқы емес, ішкі сын-қатерлермен байланысты: су тасқындары, ресурстарды жұмылдыру қажеттілігі және 2022 жылғы қаңтар оқиғасы. Ол заң көрші елдерге қарсы бағытталмағанын, азаматтық қорғау мен ел ішіндегі логистиканы жеделдетуге қызмет ететінін айтты.
"Ұлы Тұран" туралы пікір
Айдос Сарым "Ұлы Тұран" мен пантүркизм идеяларын "конструкт" деп атап, мұндай тақырыптардың сыртқы саяси технологтар тарапынан әдейі үлкейтілетінін айтты. Ол қауіпті иллюзиялардың алдын алу үшін сараптамалық жұмысты күшейтіп, бұл идеяларды демифологизациялау қажет деді. Еске салсақ, "Ұлы Тұран" жобасы түркі елдерін біріктіруді көздейді. 2024 жылы Түркия Қазақстан, Өзбекстан және Қырғызстанға білім беру мен мәдени бағдарламаға 1,2 млрд доллар құйды, сарапшылар мұны пантүркистік ықпалды күшейту амалы деп бағалайды.
Ресейлік саясаттанушы не дейді?
Саяси процестерді сараптамалық сүйемелдеу орталығының жетекшісі, саясаттанушы Алексей Ярошенко Metro-ға берген сұхбатында:
"Ресей мен Украинаға тең қашықтық сақтауға болмайды. Мұндай ұстанымдағы елдер іс жүзінде Ресейдің жауына айналады. Бұл жерде ешқандай "жарты тон" жоқ. Ресей өз өмір сүруі үшін күресіп жатыр, өйткені Украинаны бізді әлсірету мен жою құралына айналдырды. Бір мезетте әрі құрбанды, әрі оны өлтіретін қаруды қолдауға болмайды", – деді.
Ярошенконың айтуынша, Қазақстанда да этносаралық шиеленіс пен антиресейлік көңіл-күй күшейген. Бұл – жайдан-жай емес, елге батыстық инструкторлар мен кеңесшілер келіп, Ұлыбританиямен әскери келісімдер жасалып жатыр. "Бұл процесс Украинадағы сценарийге ұқсас, бірақ уақыт жағынан баяу жүріп жатыр" дейді ол.
"Егер посткеңестік елдер антиресейлік бағытты ұстанса, одан ешқайсысы ұтпайды. Украина мысалы бұл процестің қалай аяқталатынын көрсетті: халықты Батыстың әскери-өнеркәсіптік машинасына құрбан етті. Ресейден теріс айналғандар да осындай жағдайға тап болуы мүмкін", – деді саясаттанушы.
"Элитаға талап қою қажет"
Алексей Ярошенко қоғамды элитаға сұрақ қоюға шақырды:
"Посткеңестік елдердің халықтары билікке ресейшіл бағыт ұстануды талап етуі тиіс. Әйтпесе, оларды Ресейге қарсы қақтығысқа тартады. Ресей мұны қарап отырмайды – өзін қорғауға мәжбүр болады", – деді ол.
Саясаттанушы 2022 жылғы қаңтар оқиғасын да еске алды. Сол кезде Қазақстанда Үкімет басшысы, Мемлекеттік хатшы, Мәжіліс төрағасы ауысқан. 16 министрдің тең жартысы қызметінен кеткен. Нұрсұлтан Назарбаев "Нұр Отан" партиясының төрағалығынан айырылды. Ал Ресей Қазақстанға бірнеше бөлімше жіберіп, жағдайды тұрақтандыруға атсалысқан.
"Біз ол кезде қауіптің алдын алдық. Ресейдің әрекеті ең алдымен өз қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталды. Егер Қазақстандағы төңкеріс жүзеге асқанда, оның салдары Ресей үшін де, Қазақстан үшін де ауыр болар еді. Біз өзімізді қорғадық, бірақ көрші ел үшін де әлдеқайда жаман сценарийдің алдын алдық", – деді ол.
"Ұлы Тұран" – Түркияның құралы
Ярошенко "Ұлы Тұран" тақырыбы да күн тәртібінен түспегенін айтты.
"Бұл идеяны түрік саяси технологтары ойлап тапқан. Ол Түркияның Таяу Шығыс, Орталық Азия, Оңтүстік Кавказ және посткеңестік кеңістіктегі, соның ішінде Ресейдің кейбір аймақтарындағы ықпалын күшейту құралы", – деді ол.
Саясаттанушы пантүркизмнің нақты көріністеріне де тоқталды:
"Бұрын идеологиялық жобаларға Якутия секілді аймақтарды қосқан. Бұл жай теория емес – нақты саяси технологиялық жұмыс. Татарстанда да түрік инвестициясының үлесі айтарлықтай. "Ұлы Тұран" идеясы жоқ деуге болмайды. Бұл – шынайы идеологиялық әрі саяси стратегия", – деді Ярошенко.
