Qazaqstanda erekshe bilim berýdi qajet etetin balalarǵa qoldaý kórsetý baǵytynda mańyzdy qadam jasaldy. Bilim berý salasynda alǵash ret ınklúzıvti orta qurýǵa arnalǵan psıhologıalyq-pedagogıkalyq qoldaýdyń biryńǵaı memlekettik standarty daıyndaldy. Bul qujat erekshe qajettiligi bar balalardyń bilim alý quqyǵyn shynaıy júzege asyrýǵa jol ashpaq.
Búginde elimizde 230 myńnan astam bala erekshe bilim berý qajettiligimen ómir súrip jatyr. Bul jaı statısıka emes – ár balanyń jeke taǵdyry, januıasy, bolashaǵy. Osy balalarǵa tek janashyrlyq emes, júıeli qoldaý qajet. Jańa standart sol qoldaýdy naqtylaıtyn jáne birizdendiretin mańyzdy qujat bolyp otyr.
Bul jóninde Oqý-aǵartý mınıstrligi ınklúzıvti jáne arnaıy bilim berý departamentiniń dırektory Laýra Butabaeva bylaı deıdi: «Bul qujat – erekshe qajettilikteri bar balalardyń sapaly bilimge teń qol jetkizý jolyndaǵy mańyzdy qadam. Qazir biz munymen qatar balalardy keshendi qoldaý jónindegi zań jobasyn ázirlep jatyrmyz. Ol otbasy men balany túrli sala mamandarynyń birlesip súıemeldeýi úshin ınstıtýsıonaldyq jáne quqyqtyq negiz qalyptastyrady».
Qujatta balany erte jastan bastap, kásibı bilimge deıin úzdiksiz súıemeldeý, oqý prosesin beıimdeý, qajetti mamandarmen qamtamasyz etý, ortaǵa beıimdeý syndy keshendi talaptar belgilengen. Eń bastysy – jaýapty qurylymdar men mamandardyń mindeti zańnamalyq turǵydan naqtylandy.
Inklúzıany jaı ǵana balany orta mektepke qabyldaý dep túsinýge bolmaıdy. Bul – mekteptiń beıimdelýi, muǵalimderdiń arnaıy ádis-tásilderdi meńgerýi, ata-ananyń qoldaý tabýy, oqýshynyń ózin jaıly sezinýi. Ata-analar úshin de bul – úlken jaýapkershilik pen syn. Erekshe balany tárbıeleý – júıke men júrekke salmaq salatyn aýyr eńbek. Sondyqtan olarǵa tek aqparat emes, moraldyq jáne psıhologıalyq qoldaý da aýadaı qajet.
Laýra Butabaeva atap ótkendeı, qazirgi tańda osy sanattaǵy balalardy qoldaý úsh deńgeıli júıe arqyly júzege asyp jatyr. Bul – bala týylǵannan bastap, mektepke deıingi, bastaýysh jáne kásibı bilim berý kezeńderin tolyq qamtıtyn, qurylymy jaǵynan naqty ári ıkemdi júıe. Onyń sózinshe, mundaı tásil erekshe balalardyń bilim men qoǵamǵa beıimdelýin úzdiksiz qoldaýǵa múmkindik beredi.
Mektep te daıyn bolýy kerek. Bul tek pandýs pen lıft ornatýmen shektelmeıdi. Arnaıy mamandar, beıimdelgen oqý baǵdarlamasy, shydamdy ustaz – osynyń bári bir balanyń bolashaǵyn qalyptastyrady. Balany qabyldaǵan synyptastarǵa da túsindirý, tárbıeleý jumysy qatar júrýi kerek. Óıtkeni ınklúzıa tek bilim emes, qarym-qatynas mádenıeti.
Muǵalim – ınklúzıanyń negizgi dińgegi. Sondyqtan pedagog-assıstent, arnaıy pedagog, jeke kómekshi sekildi jańa laýazymdar engizilip jatyr. Bul – qýantarlyq qadam. Biraq ol mamandardy daıyndaý, úzdiksiz oqytyp otyrý – endi nazardan tys qalmaýǵa tıis másele.
Osy rette Laýra Butabaeva atap ótkendeı, qazirgi ınklúzıvti júıeniń tabysty bolýy eń aldymen kadr daıyndyǵyna baılanysty. «Muǵalimder, logopedter men psıhologtar arnaıy bilim alyp, ınklúzıa qaǵıdalaryn naqty túsinip, qoldana alýy kerek. Bul – formaldy emes, sapaly ózgeris kezeńi», – deıdi ol.
Jańa standarttyń qabyldanýy – memlekettiń ustanymyn bildiredi. Bul tek qaǵaz júzindegi ózgeris emes, bul – sanany ózgertýdiń bastaýy. Qoǵam múgedektigi bar balany shettetetin emes, qoldaıtyn, ortaq ortada qatar kóretin deńgeıge kóterilýi kerek. Óıtkeni bul – adamgershiliktiń ólshemi.
Inklúzıa – qaıyrymdylyq emes. Bul – ádilet. Ár balaǵa múmkindik berý – tek sol balaǵa emes, búkil qoǵamǵa jasalǵan ınvestısıa. Erekshe balaǵa bilim berý – bolashaqta bárimizge ortaq bereke.
