- Abaıdyń sizdiń ómirińizden alatyn orny qandaı?
- Endi 150 jyldan keıingi urpaq Abaıdy qalaı qabyldaıdy dep oılaısyz?
Redaksıadan: Osydan 25 jyl buryn Abaıdyń 150 jyldyǵy qarsańynda qazaqtyń ıgi-jaqsylary ilgeridegi eki saýalǵa jaýap berip, oıyn ortaǵa salǵan eken. Eki apta boıy kitaphanada qonyp, arhıv aqtarǵan «Qala men Dala» tilshisi Abaı týraly sońǵy shırek ǵasyrda jaryq kórgen qundy dúnıelerdi toptastyryp qaıtqan edi. Solardyń alǵashqysyn nazaryńyzǵa usynamyz.
Tólen Ábdik, jazýshy:
«Qazaqtyń búkil tirshiliginde Abaı qamtymaǵan sala joq»
- Ispan halqynyń maqaly bar: «Árkim jármeńkeni alǵan zatyna qarap baǵalaıdy» degen. Abaıdan da árkim ózine keregin alady.
Ras, uly aqynnyń «ıt marjandy ne qylsyn» degen aýyr sózi bar. Bálkim, qazaqtyń búkil rýhanı álemin, mádenıetin joqqa shyǵaryp, onyń (Abaıdy týdyrǵan) qazaq halqynyń eldigine kúmán keltiretin máńgúrtterdiń dúnıege keletinin kúni buryn sezip aıtty ma eken bul sózdi, kim bilsin?
Abaı jyrynan sýsyndap kórmegenderge, sýsyndaǵysy da kelmeıtinderge «Qudaı aıasyn» deıik.
Biz úshin Abaı tek qana uly aqyn, ǵulama oıshyl emes, moıynǵa taqqan boıtumardaı qashanda qasynda júretin ómirlik ustaz, rýhanı kósem.
Qazaqtyń búkil tirshiliginde Abaı qamtymaǵan sala joq. Pendelik kúnkóristen bastap, adamgershilik, parasat bıigine deıingi ulan-ǵaıyr rýhanı keńistikte aıaǵyńdy bassań Abaıǵa tirelesiń.
Ásirese, búgingi jańa dástúrdegi memlekettik, ulttyq qalyptasý prosesteri júrip jatqan kezde, Abaıdyń ár joly altynǵa bergisiz. El bolý úshin, jurt bolý úshin ne kerek, ne isteý kerek – uly aqyn sonyń bárin aıtqan.
Máselen, «Esektiń artyn jýsań da, mal tap» degen sózderiniń búgingi zamanǵa týra kelip turǵanyna qalaı tańǵalmassyń!
Al «Birińdi qazaq, biriń dos. Kórmeseń istiń bári bos» degen sózin ulttyq programmamyz dep uǵýymyz kerek.
Abaı bizge barlyq iste de úlgi. Eldi, halyqty súıýdiń de úlgisin Abaı kórsetti.
Ol Paıǵambar jasyna jetpegen az ǵumyryn ýaıym-qaıǵymen, zarlaýmen ótkizdi. Kim úshin zarlady? Ózi úshin be? Joq, qara basyn oılasa, Abaıda bári boldy, dáýlet te, dańq ta, qurmet te. Ol eń aldymen elin oılady.
Baqytsyz halqyna jany ashyǵandyqtan jany jaraly edi. Shyn azamat óz halqynyń dertimen derttenbeı, onyń qasiretine shomylmaı tura almas edi.
Qysqasy, Abaı murasy bizdiń rýhanı baılyǵymyz ǵana emes, halqymyzdyń bolashaǵyn aıqyndaıtyn ulttyq ıdeologıamyz.
Osydan keıin Abaıdy meniń ómirimnen alatyn orny qandaı ekeni ózinen-ózi túsinikti ǵoı dep oılaımyn.
- Adam halyqtyń múddesin eki jaǵdaıda satýy múmkin: biri – shúrippesi qaıyrylmaǵan myltyqtyń aýzy keýdege tirelip turǵan jaǵdaıda, ekinshisi – el aman, jurt tynyshta, urmaı-soqpaı, óz erkińmen.
Birinshisi – shybyn jandy qıa almaǵandyqtan, qoryqqannan, ekinshisi – halyqtyń bolashaǵyna senbegendikten.
Abaı aıtady: «Jamandyqty kim kórmeıdi? Úmit úzbek – qaıratsyzdyq. Dúnıede eshnársede baıan joq ekeni ras, jamandyq ta qaıdan baıandap qalady deısiń? Qary qalyń qatty qystyń artynan kógi qalyń, kóli mol jaqsy jaz kelmeýshi me edi» dep. Osy joldarda halyqtyń bolashaǵyna degen qanshalyqty úlken senim jatyr.
Abaı sengen bolashaqqa meniń senbeske tipti haqym joq.
150 jyldan keıingi urpaqtyń Abaıdy bizden de góri jaqsyraq túsinetinine, túsinip qana qoımaı, Abaıdyń aıtqanyn isteıtin dárejege kóteriletinine men esh kúmán keltirmeımin.
Teginde adamnyń sanasyn qatty ýlaıtyn nárse – eldiń ózge elge táýeldi bolǵany. Bostandyq joq jerde azamattyq sana da damı almaıdy. Bizdiń de sanamyzdan áli kúnge deıin otarlaý saıasatynyń salqyny ketpeı jatqan sekildi. Al 150 jyldan keıingi urpaq múlde azat urpaq. Olardyń oıy da, sezimi de azat. Uly Abaıdyń qadirine bir jetse, solar jetedi.
(Jalǵasy bar)
