Jýyrda qolymyzǵa «Qazaqfılm» jasaǵan («Grushik» stýdıasymen birigip) qysqametrajdy «Tastúlek» (senarıin jazǵan – Erbol Boranshy, rejıserleri – Turdybek Maıdan, Tilek Tóleýǵazy) atty múltfılm tústi. Alǵash kórer tusta kóńilimizde áldebir senimsizdik boldy. «Aldarkóseniń» aınalasyndaǵy qaptaǵan shalajansar keıipkerler men birinen biri aýmaıtyn, qımylynda mesheldik, oıynda mesheýlik bar dúbára dúnıelerdiń biri bolmasa eken degen úmit-kúdik aralas oı sanamyzda qalqyp shyqty. Qatelesiptik, áýelgi kórinisinen-aq ishine enip kettik.
«Tastúlek» - búrkit týraly múltfılm. Mundaǵy ár detal qazaqy tirlikti, kóshpeliler ómirin órnektegen. Áý basta ertede barsha qus jınalyp, qustar patshasyn saılaýdy uıǵarypty. Aspanmen talasqan báıterekke qus bitken qonaqtap, Táńirden ań patshasyn saılar ýaqytty asyǵa kútedi. Kúnniń aptap ystyǵyna shydaı almaı qustyń nebir tóresi esten tanyp qulaı beredi. Tek Qyran ǵana shyjyǵan kúnniń nuryna ótkir janaryn tosyp, miz baqpaı otyrady. Onyń shydamdylyǵy men tektiligi Jaratqan ıeni tánti etip, qustardyń patshasy atanady. Bul ańyz múltfılmniń bastalar tusyna berilgendikten, kórkem týyndyny kórýshi jurtshylyqty birden ózine baýrap, ary qaraı oqıǵanyń órbýine jol ashady. Bizdi tánti etkeni, múltfılmniń kórkemdik deńgeıi: qazaq saharasy, kóshpeli tirshilik, qusbegi shaldyń áńgimesi, jas balanyń qyranǵa yntyq bolmysy, keıipkerlerdiń (baqsy, aıdahar, jyn soqqan adam, búrkit, tazy, malshy) qımyl-áreketi men sóz mánerindegi etnografıalyq jad, mıftik túısik. Tor quryp, búrkitti shyrǵaǵa túsirý sátinen bastap, qyrandy qolǵa úıretý, baptaý, ańǵa salý barystary arqyly ótken zamandaǵy qazaq qusbegileriniń osy bir túzdiń erke qusymen qalaı qarym-qatynas ornatqanyn, qusbegilik ónerdiń aıryqsha mádenıet ekenin baǵamdap, oı eleginen Uly Dalanyń bizdiń sanadan jyraqtaı bastaǵan jumbaǵymen qaıta jolyǵasyń. Mysaly, aıdahar týraly ertegi de, ańyz da kóp el arasynda. Múltfılm aıdahar obrazy arqyly qazaqtyń mıfologıalyq tanymyn aıqyndaýǵa jol ashqan. Jaılaýdaǵy jurttyń shetinde aqbas shyń tur. Onda bir jumbaq úńgir bar. Oǵan jaqyndaǵannyń bárin úńgir jutyp qoıady. Búrkitshi jas nemeresine sonaý erte kezde sıyr baǵyp júrgen jigitti osy úńgirdiń jutyp qoıǵany týraly aıtyp, sodan keıin ol mańǵa adam balasy jýymaıtyndyǵyn, arnaıy belgi qoıylǵanyn eskertedi. Biraq, bul qubyjyqtyń ne ekenin eshkim de bilmeıdi.
Óziniń qolyna túsirgen Aqıyqtyń babyn jaratyp, onyń kıeli qus ekenin aıtyp otyrady. Kúnderdiń bir kúni aıdahar oıanyp, jer-kókti zilzala etip, taý basyn jaryp shyǵady. Aınalany túnek basyp, qarańǵylyq jaılaıdy. Aýyldy daýyl terbep, jurtty úreı bıleıdi. Aqsaqaldyń záre-quty qashyp, qubyjyqtyń oıanǵanyn sezedi. Budan qalaı qutylaryn bilmegen búrkitshi tek aqıyǵyna senedi. Osy shaqta qyran qus kókke kóterilip, taýǵa qaraı zaýlaıdy. Ot shashqan aıdahardy altyn tegeýirinimen kózin qos kózin aǵyzyp, óltiredi de, aýyldy aman-esen saqtap qalady. Asyly, el arasynda mundaı ańyz da bar. Múltfılmge jańadan sújet izdegennen góri, halyq arasyndaǵy rýhanı áńgimelerdi, ańyz-áfsanalar men ertegi-mıf keıipkerlerin tiriltsek, utpasaq, utylmasymyz anyq. «Tastúlektiń» sońy qamyryqty muńmen aıaqtalady. Bir kebisti bir kebiske kıdirip, jolyndaǵynyń bárin urlap-jyrlap qumar bireý qusbegi ólip, onyń asyna soıylǵan atynyń qazysyna toıattaýǵa kelgen aqıyqtyń qasyna baryp, altyn tegeýirinin julyp alady. Adamdardyń opasyzdyǵyna, satqyndyǵyna tózbegen qyran zaý kókke samǵap, qusbeginiń molasyna soǵylyp óledi. Qyrannyń tektiligi janarǵa jas úıirerlikteı.
Buǵan deıin de birneshe qazaq múltfılmin kórgenbiz. Sońǵy jyldary bul salada azdap bolsa da jandaný baıqalady. Ókinishtisi, kóbiniń kásibıligi joq. Tapsyryspen asyǵys jasalǵan dúnıeler ekeni, tender alyp, qazaq ertegileri men batyrlarynyń obrazdaryn shalajansar dúnıege aınaldyrǵany jandy aýyrtady. Al myna múltfılm kásibıligimen de, kórkemdik deńgeıimen de eldiń kóz qýanyshyna aınalaryna shúbásiz senemiz. Eger dál osy jastar býynyn qoldap, tolyq metrajdy múltfılm túsirýge jaǵdaı jasar bolsa, áli-aq qazaq mýltıfıkasıasynyń kókjıegi keńeıe túser edi. Nebary 23 mınýttyq «Tastúlektiń» ózinde qat-qabat jeliler, oqıǵalyq shtelenis, keıipkerler minezi men bolmysy sátti somdalǵanyna tánti bolmaı tura almaısyz. Biz «Tastúlektiń» oqıǵa órimin tutastaı qamtýdy qalamadyq, mundaı jańa dúnıelerdi halyq óz kózimen kórip, ondaǵy árbir detalǵa jiti nazar aýdarǵany abzal.
T. ÓSKENBAI.
OI TASTAR...
«Balapan» telearnasy qazaq balalarynyń mádenı tanymyn, oı óresin, qazaqy minezin qalyptastyrýǵa kúsh salatyn birden bir arna bolǵandyqtan, «Qazaqfılmniń» árbir mýltırterin keńirek nasıhattaǵany abzal. «Tastúlek» kógildir ekran arqyly kórermenge tezirek jol tartsa, búgingi qazaq múltfılminiń damý baǵdarynyń óskendigine jurttyń kózi jeter edi. Byltyr daıyn bolǵan «Tastúlektiń» ekranǵa jol tartpaı, tartpada jatqandyǵy túsiniksiz...
https://www.youtube.com/watch?v=ix7rvj5V15k
