Kremldiń resmı saıtynda jaryq kórgen salaqulash dúnıeni mıǵa quıyp, sanada saqtaýdy Qorǵanys mınıstri Sergeı Shoıgý mindettegen eken.
Shoıgýdyń tóńiregi, "Pýtınniń úndeý sıpatyndaǵy soqtaly eńbegi Reseıdiń Qorǵanys kúshteri sapynda paryzyn ótep júrgen túp-tamyry ýkraın nemese aǵa-baýyry Ýkraınada turatyn sarbazdardyń sanasynda tóńkeris jasady", deıdi.
"Reseılik jaýyngerlerdiń ýkraın halqyna jaýlyǵy joq. Bir kindikten taraǵan baýyrlas el dep qabyldaıdy. Prezıdent maqalasynyń túp qaınary osy ıdeıanyń tóńiregine toptasqan” deıdi taǵy da sol Shoıgýdyń shabarmandary.
Qorǵanys mınıstrligi Pýtınniń týyndysynda aıaq alyp júre almaıtyn ótirik-shyny aralas tarıhı derekterdi Reseı armıasynyń qulaǵyna quıyp, sarbazdardy soǵan saı “tárbıeleýdi” josparlap otyr.
…
Dalanews.kz-ke bul maqalanyń mazmuny jaqsy málim, Kreml kóseminiń tolǵaýyna aldyńǵylardyń biri bolyp sholý jasaǵanbyz.
Shyntýaıtynda “orystar men ýkraındardy aýyzbirshilikke shaqyrdy” degen Pýtınniń pálsapasynda munyń jurnaǵy da joq, materıaldyń óne-boıy agresıa men aıyptaýǵa toly.
Pýtınniń paıymdaýynsha Ýkraına atty memleket múlde bolmaǵan, qazirgi ataýynyń ózi burmalanǵan.
“Ýkraına” ataýy kóne orys sózinen bastaý alady. “Okraına” degendi bildiredi. Reseıdiń shet aımaǵy degendi ańǵartyp tur. Arhıvti aqtarar bolsaq “ýkraınes” dep áýel basta shekara shebin kúzetetin, shekarany syrt kúshterden qorǵaıtyn adamdardy aıtatyn”, – degen Pýtın bútin bir ultty “qaraýyldyń” statýsyna túsirip tastaǵan bolatyn.
Kreml kósemi osy maqalada “Reseı syıǵa tartqan terıtorıa” týraly eski áńgimeni qaıta qozǵaǵan.
KSRO-nyń ydyraýy eshteńe emes, Keńes úkimetinen bólingen elder álimsaqtan Reseıge tıesili terıtorıany “ıemdenip” ketti degen syńaıda sóılepti. Mundaı bassyzdyqqa kim jol berdi? Pýtınniń aıtýynsha, buǵan birinshi kezekte bólshevıkter jaýapty.
“Shekarany syzarda tarıhı faktilerge toqtalǵan joq, KSRO quramyndaǵy elderge keńshilik jasap, qanshama aýmaqty syıǵa tarta saldy! Týrasyn aıtqanda Reseıge tıesili ulanǵaıyr terıtorıanyń tý-talaqaıyn shyǵardy. Reseıdi tonap tyndy”, – degen edi ol.
…
Ótkenge oralǵandy unatatyn Pýtın KSRO qurylǵan 1922-1924 jyldardy oı eleginen ótkizgen. Aıtýynsha, sol tusta KSRO Konstıtýsıasyna “odaqtas respýblıkalar odaq quramynan qalaǵan ýaqytynda emin-erkin shyǵa alady” degen shart engen. Dál osy shart keıin Sovet úkimetiniń ydyraýyna túrtki bolǵan.
“Komýnıser osylaısha memlekettiń búıirine bomba ornatty. Ol ýaqyty kelgende jaryldy. KPSS kúıregen tusta álgi shart aldymyzdan shyqty. Jappaı “Táýelsizdik parady” bastaldy”, – degen Pýtın “maǵan salsa 1991 jyldyń 8 jeltoqsanyndaǵy KSRO-nyń saıası hám halyqaralyq sýbekt retinde jer betinen joǵalǵanyn resmı habarlaǵan Belovej kelisimine qol qoımas edim” degendi ańǵartypty. Áne!
…
Pýtın KSRO tusynda odaqtas respýblıkalar arasynda naqty tańbalanǵan, aıqyndalǵan shekara bolmaǵanyna senimdi. Demek, Keńes úkimeti qulaǵannan keıin bólek shyqqan qazirgi egemen elderdiń shekarasyna qatysty saýal kóp…
“KSRO ortalyqtan basqaryldy. KPSS-tyń ámiri júrip turdy. 15 respýblıka jan-jaqqa bytyraı jónelgende ulanǵaıyr aýmaq, mıllıondaǵan adam tarıhı otanynan jyrylyp qaldy.
Jeke memleket bolǵylaryń kele me? Jo-joq, qarsy emesiz. Biraq qandaı jaǵdaıda, qandaı talappen? Osyny eskerý kerek edi”, – degen Pýtın 1922 jylǵy Keńes úkimeti qurylǵan kelisimshartty alǵa tartqan eken.
“Buǵan saı 1992 jyly KSRO quramynan bólingen elder 1922 jyly KSRO quramyna qandaı terıtorıamen endi, sonymen shyǵýǵa tıisti edi! Olar “ıemdenip” ketken aýmaq talqylaýdy, kelissóz júrgizýdi talap etedi. Qujattaǵy talap-shart saqtalmady”, – deıdi Kreml kósemi.
Jalpaq tilmen aıtqanda, nemen keldińder, sonymen ketińder! KSRO shekpeninen shyqqan elderdiń qazirgi shekarasy legıtımdi emes. Pýtın sony aıtqysy kelgeni anyq.
Osy maqalada Reseı prezıdenti knáz Aleksandra Nevskıı týraly sóz qozǵaıdy. Onyń tusynda Reseıdiń tarıhı jerlerin “jınastyrý” naýqany bastalǵanyn mysalǵa keltirgen…
…
Ýkraına she? Olar satqyndyq jasady. Jaqsylyqty umytty. Orystaı aýzyn ashsa júregi kórinetin aqkóńil aǵasynyń qadirine jetpedi. Odan buryn orys tiline obal jasady.
Sóı degen Pýtın Ýkraınanyń Sovet úkimetiniń tól ónimi ekenin aıtqan. Reseıdiń arqasynda aıaqqa turyp, egemen atanǵan. Eń soraqysy KSRO quramynan shyǵar kezde Reseıge tıesili terıtorıa qoltyǵyna qysa ketken.
...
Týǵan kúni qarsańynda ázirlengen “Shtrıhı k portretý” derekti fılminde eks-prezıdent Nazarbaev Qazaqstannyń soltústik óńirine suqtanyp júrgen reseılik saıasatkerlerge jaýap qatqan.
Nazarbaev bul máselege Pýtınniń stılinde pikir bildirip, Reseıdiń Sibir aımaǵyn sóz etken.
“Mysaly, Batys saıasatkerleri Sibirdi aýzynan tastamaıdy. “Bul aımaq Reseıdiń quramyna zorlyqpen qosylǵan. Sibirdi Kremldiń quramynan shyǵaryp alý kerek” degen syńaıda sóıleıdi. Bul da sol sekildi. Reseı Qazaqstannyń terıtorıasyna kóz alartpaıdy jáne qandaı da bir terıtorıalyq talaby joq. Lavrov bul máselege áldeqashan núkte qoıǵan. Barlyǵyn resmı deńgeıde qarastyrý kerek.
Árbirden soń myna zamanda kim ne aıtpaı jatyr? Oıyna kelgendi kókıtinder kóp. Onyń ústine Ýkraınadaǵy jaǵdaı otqa maı tamyza tústi. Shyǵys Ýkraına bar, quramyna qaıtaryp alǵan Qyrym bar…”, – degen edi Nazarbaev atalǵan jaıtqa arnaıy toqtalyp.
Elbasy mundaı arandatýǵa kóńil bólmeýdi, nazar aýdarmaýdy úırený qajet deıdi.
Áıtse de, “Reseı KSRO shekpeninen shyqqan elderge ulanǵaıyr aýmaqty syılaı saldy” degen Kreml kóseminiń pikirin jaýapsyz qaldyrǵandy jón kórmegen.
“Syıǵa tartylǵan jer? Mundaı áńgimeler aıtyldy. Kimge, qaı terıtorıany tartý etippiz? Biz Altyn Ordanyń muragerimiz, eger sol kezeńge deıin tereńdesek, Máskeý knázdyǵy kún saıyn alym-salyq tólep turǵan. Tabanymyzdyń astyndaǵy qara jer kimge tıesili ekenin bilý úshin, myń jyldyq tarıhymyzdy eske alý kerekpiz be?! Bizge syrttan eshkim eshteńeni syıǵa tartqan joq. Sondyqtan mundaı arandatýǵa nazar aýdarýdyń qajeti shamaly. Eń bastysy Reseıdiń resmı bıligi deıdi, sol mańyzdy”, – dep qosyp qoıdy Nazarbaev.
Dýman BYQAI
https://dalanews.kz/sadak/64826-bizding-zherimizdi-qoltygyna-qysa-kett
