Shveısarıadan soqpaıtyn kórikti jerleri jetip artylatyn Shyǵys Qazaqstan bardy uqsatyp otyr ma osy? Baǵa saıasaty, qyzmet kórsetý sapasy qaı deńgeıde? Týrızmdi damytýda alysty boljaǵan strategıasy bar ma? Dál osy salaǵa ınvestısıa salǵysy keletin kásipkerlerge nendeı jeńildik qarastyrylǵan?
SHQO kásipkerlik jáne ındýstrıalyq-ınnovasıalyq damý basqarmasy basshysynyń orynbasary Marat Qabaqov Dalanews.kz aqparat agenttiginiń saýalyna egjeı-tegjeıli jaýap berdi.
...
Óńirdiń tabıǵı jaǵdaıy saıahatshylarǵa jyl on eki aı demalýǵa múmkindik beredi.
Qazir aımaqtaǵy demalys oryndary qys kezinde 50 myń adamǵa deıin qabyldaı alady.
Altaıdyń bókterinde shańǵy tebýge arnalǵan 10-ǵa jýyq oryn bar eken.
Al demalýshylarǵa qysta da qyzmet kórsetetin bazalardyń jalpy sany 50-den astam. Olar bir mezette 3 myń adamdy qabyldaı alady.
«Qysqy týrızmniń bolashaǵy bar. SHQO-da Qazaqstan boıynsha qys maýsymy shamamen 6 aıǵa sozylady. Sodan bolar demalýshylardyń da bir búıregi osy bizdiń óńirge buryp turatyny. Qazirgi ýaqytta taý shańǵysy týrızmi óte joǵary deńgeıde damyǵan, alaıda odan ári damý perspektıvalary zor. Shańǵymen syrǵanaýdy jáne snoýbordty unatatyndar úshin tájirıbeli shańǵyshylar men snoýbordshylar úshin de, áýesqoılar úshin de ártúrli qıyndyqtaǵy taý shańǵysy bazalary bar.
Bul bazalar tek Óskemen mańynda ǵana emes, Rıdder qalasynda da ornalasqan. Aıta ketý kerek, sońǵy jyldary qysqy demalys oblystyń basqa aýdandarynda da belsendi damyp keledi.
Sonymen qatar Zaısan aýdanynda "Aıka" sharýa qojalyǵy ańshylyq týrlardy uıymdastyrýmen jyl boıy qyzmet kórsetedi. Alys-jaqyn shet elderden qonaq úzilmeıdi.
Tabıǵaty ásem Katonqaraǵaı aýdanynda 2021 jyly "Qaton Qaragai Resort" pantymen emdeý orny ashyldy, onyń ereksheligi qysqy maýsymda saýyqtyrý qyzmetterin kórsetedi.
Atap aıtsaq pantymen emdeý, massaj jáne saq monshasy taǵy bar. Sondaı-aq, baza aýmaǵynda shańǵy jáne atpen serýendeý, sadaq atýǵa da bolady. Jáne týrıserge ulttyq salt-dástúrimizdi pash etý maqsatynda Ulan aýdany Bozanbaı aýylynda qonaqtardy kıiz úıde qabyldap, qazaqtyń ulttyq taǵamdaryn usynady.
Ótken jyldyń jeltoqsan aıynda "Qansonar-2021" oblystyq búrkitshiler saıysy ótip, saıatshylyqty damytý qolǵa alynýda. Jalpy qysqy demalys túrleri týraly tolyq aqparat visiteast.kz. saıtynda ornalasqan, sondaı - aq saıtta siz qysqy maýsymda ornalastyrý oryndary men usynylatyn qyzmetter týraly tolyǵyraq bile alasyz», – deıdi Marat myrza.
...
Sondaı ásem jerdiń biri Sibe kólderi. Jazda jaǵasy jaǵajaı bolsa, qys mezgilinde muzdyń qalyńdyǵy 50 sm deıin jetkendikten jyl saıyn kónkımen syrǵanaıtyndardyń qatary kóbeıip keledi.
[video width="1080" height="1350" mp4="https://dalanews.kz/wp-content/uploads/2022/02/sibinskie-ozera-bagzhankseniia.mp4"][/video]
2021 jyldyń basynda SHQO týrızm jáne syrtqy baılanystar basqarmasynyń uıtqy bolýymen mánerlep syrǵanaýshy Ksenıa Pankratova men tanymal vıolonchelshi Baǵjan Oktábrdiń qatysýymen Shalqar kólinde túsirilim uıymdastyrylyp, SHQO aýmaǵynda ǵana emes, el kóleminde atalǵan mekenge erekshe qyzyǵýshylyq týdyrdy.
Berel degen aýyl bar
Bul ózi Reseı, Mońǵolıa men Qytaı memleketteri shekaralarynyń túıisken jeri. Taýy bar, syldyrlap aqqan ózeni, jaıqalǵan qaraǵaı bar, ómir súrýge qolaıly ólkede Saqtar meken etip, shartarapqa bıligin júrgizgen. Berel tórtkúl dúnıege "Patshalar jazyǵy" degen atpen málim.
Katonqaraǵaıǵa keletin týrıser, tarıhı eskertkishke soqpaı ketpeıdi.
Búginde saq babalarymyz jerlengen mekendi jáne obalardan tabylǵan jádigerlerdi «Berel» memlekettik tarıhı-mádenı qoryq-mýzeıine kórýge keletin jurttyń qatary qalyń.
Bir áttegen-aıy, Berel qorǵandarynan tabylǵan arheologıalyq eskertkishterdi uıaly telefonyńa túsirgenińmen, qas-qaǵym sátte áleýmettik jelige sala jarıalaı almaısyń. Sebebi ınternet ustamaıdy...
Marat Qabaqov mundaı kemshiliktiń baryn moıyndap otyr.
"Atalǵan obektiniń shalǵaı jáne erekshe qorǵalatyn tabıǵı aımaqta ornalasqanyna baılanysty ınternettiń taralýynda qıyndyqtar bar" deıdi basshy orynbasary.
Biraq bas shulǵyp, qarap otyra bermeı áreket etýde.
"Sıfrly Qazaqstan» memlekettik baǵdarlamasy aıasynda Tele-2 mobıldi operatory aǵymdaǵy jyldyń kókteminde Berel aýylynda arnaıy stansıa ornatatyn bolady.
Atalǵan jumys Sıfrlyq damý mınıstrligi men mobıldi operatorlar arasyndaǵy yntymaqtastyq sheńberinde júzege asyrylady" dep jetkizdi. «Sheneýniktiń sózine emes, isine seneıik» dedik biz. Taǵy bir másele...
Murajaıdyń esigi ne jabyq?
Ótkende kún jaryqta Bereldegi mýzeıdiń jabyq turǵanyna kýá bolǵan edik. Mýzeıdiń jumys ýaqytyna baılanysty suraqty Marat myrzaǵa tikeleı qoıdyq.
«Berel murajaı qoryǵy jyl kóleminde jumys jasaıdy, alaıda kúz mezgiliniń aıaǵy, qys, kóktemniń basy aýa raıynyń qolaısyzdyǵyn eskere otyryp, murajaı qyzmetkerleri jumys oryndarynda turaqty bolmaıdy. Osyǵan baılanysty murajaı ákimshiligi kelýdi josparlap otyrǵan týrıserden aldyn-ala habardar etýdi suraıdy" dep jaýap berdi ol.
Aıtpaqshy Berel aýyly týrızm turǵysynan qaraǵanda toǵyz joldyń torabynda ornalasqan. Bir jaǵynda "Patshalar jazyǵy", bir jol "Rahman qaınary" shıpajaıyna aparady. Sodan bolar demalýshylar aýylda aıaldap qalǵandy durys sanaıdy.
Bul jerde 5 juldyzdy qonaq úı joq. Esesine týrıserdi qarsy alatyn jergilikti halyqtyń úıi árkez daıyn. RIXOS bolmasa da, jaz boıy Berel aýylynda qonaq úzilmeıdi. Kelgen meımandardy qushaq jaıa qarsy alyp, aýyldyń tynys-tirlishiligimen tanystyryp, úılerin jalǵa berip, nápaqa taýyp, kásip qylýda.
Aýylda mektep, ákimshilik, ambýlatorıadan basqa İri zaýyt, fabrıkalar bolmaǵasyn, "eki sıyrǵa qarap qalmaı", múmkindikti paıdalanyp týrıserge qyzmet kórsetip keledi.
"Bul aımaqta iri qonaq úılerdi salý josparlanbaǵan", – deıdi Marat myrza. Sebebi, "munda ekologıalyq týrızmdi damytý kózdelgen. Óńirlik kásipkerler palatasynyń kómegimen byltyr 24 bereldik turǵyn "Bıznes Bastaý" baǵdarlamasynyń negizin oqyp, olardyń 20-y jeke kásip ashqan, 15-i "Eńbek" baǵdarlamasy boıynsha 583 myń teńgeden grant alǵan.
Budan basqa, óńirlik Týrızm jáne syrtqy baılanystar basqarmasynyń bastamasymen "Katonqaraǵaı aýdanynyń turaqty damýy" qoǵamdyq qory 500 myń teńge kóleminde 18 turǵynǵa grantyn berdi.
Týrıserdi qabyldaý aǵymdaǵy jyldyń maýsym aıynan bastap júzege asady. Óz kezeginde týrıser aýyl ómirine enip, bala kezderi eske túsip, daladaǵy peshke pisirilgen taba nannan aýyz tıip, qudyqtan taza sý iship, qurt, maı, kilegeı, qatyqtyń dámin tatyp, atqa minip, saf aýamen tynystap qaıtady", – dep aǵynan jaryldy.
Shet eldikterdi qoıǵanda, aýyldan jyraqtap ketken ózimiz de qazaqtyń qonaqjaılyǵyn jan dúnıemizben sezinip, Berelden erekshe ásermen qaıtarymyzǵa senimdimiz.
Alakol? Made in East Kazakhstan
Alakól cózsiz Shyǵystyń brendi. Bir jylda 150 myń týrıs kelip, sýy em, aýasy taza óńirden erekshe áser alyp qaıtady.
Alaıda Alakólge aparar joldyń mashaqaty kóp. Ásirese, Almatydan keletin jolaýshylar qıyndyq kórip keledi. Týrızmniń damýy tas joldyń sapasyna baılanysty emes pe?
Respýblıkalyq mańyzy bar joldardyń biri bolǵandyqtan, Qazavtojol ulttyq kompanıasynyń aqparatyna saı jóndeý jumystary 2022 jyldyń sońyna deıin aıaqtalady dep kútilýde.
Tas joldan bólek týrıser Óskemen men Semeıden Jalańashkól stansasyna poıyzben qatynaı alady. Budan bólek aýdan ortalyǵyna Astana, Almaty, Óskemen men Semeı qalalarynan áýe reısteri ashylǵan. Demek, Alakólge nıet bolsa, ushaqpen de, poıyzben de kelýge bolady.
Katonqaraǵaıǵa jańashyldyq kesh jete me?
Alakólge keletin týrıserdiń kóptigine baılanysty TOURIST INFO atty aqparattyq ortalyq ashylyp, munda bir tereze qaǵıdaty boıynsha týrıserge demalys úıleri týraly tegin aqparat alýǵa bolady.
Alaıda osyndaı ıgilikti Katonqaraǵaıǵa keletin týrıser kóre almaýda. Marat myrza munyń sebebin bylaı túsindirdi:
"Atalǵan jobanyń negizdemesi men úlgilik jobasy ázirlengen, búdjetten qarajat bólingen jaǵdaıda qurylys aǵymdaǵy jyly bastalady.
Ortalyq Úlken Naryn aýylyndaǵy burynǵy avtobeket ǵımaratynda ornalaspaq. Ortalyqtyń jalpy aýdany 355 sharshy metr, joba quny 309 mıllıon teńge".
Aqparattyq ortalyq ashylsa, týrıser Katonqaraǵaı memlekettik ulttyq tabıǵı parki, Batys Altaı qoryǵy, Alakól qoryǵy, Marqakól qoryǵy, Kúrshim ózeniniń baseıni, Belýha taýy, Ýkok ústirti, Buqtyrma sý qoımasy jaıly aqparat keń-mol aqparat alar edi.
Dese de, buǵan balama bolarlyq basqa da jobalar qolǵa alynypty.
Máselen, visiteast.kz saıt arqyly 73 týrısik marshrýt jáne 800 obekt, onyń ishinde turǵylyqty jáne tamaqtaný oryndary týraly aqparat ornalastyrylǵan.
Atalǵan portalda Shyǵys Qazaqstan oblysy boıynsha 360 vırtýaldy týr ázirlenipti. Jyl saıyn óńir boıynsha jolsiltemeler ázirlenip, shyǵarylyp, nasıhattaý jumystary júrgizilip keledi eken.
Byltyr oblys kóleminde 50-ge jýyq týrısik joba júzege asyrylǵan, buǵan 25,7 mlrd teńge ınvestısıa tartylǵan. 2021 jyldyń qorytyndysynda týrızm salasynda 20 jobaǵa jalpy somasy 193 mıllıon teńge nesıe berilgen.
Gıdterdiń bilimi qandaı?
Týrızm salasyna bilikti gıdter men ekskýrsıa jetekshileri aýadaı qajet. Joǵary bilimdi, óńirdiń ótkenin jetik biletin kásibı mamandardy daıarlaý isi kenje qalyp qalǵandaı. Aqparatty burmalap, aldyndaǵy adamdy shatastyratyn gıdsymaqtardy da kórip júrmiz.
Alaıda Marat myrzanyń óz ýáji bar eken.
"Búginde Kazakhstan.travel ulttyq týrısik portaly aıasynda Kazakhstan.travel guides sandyq platformasy quryldy.
Resmı tirkelgen 50 gıd, ekskýrsovodtardyń jáne týrızm nusqaýshylarynyń shyǵysqazaqstandyq 4 mamany jumys isteıdi.
Bul gıdter oqytýdan ótken, óz quzyretterin rastaǵan jáne jetkilikti bazasy bar. Týroperatorlar men paıdalanýshylar resmı gıdterdi QR kodyn skanerleý arqyly teksere alady", – deıdi Marat Qabaqov.
Týrısik agenttikterden bólek jeke avtorlyq týrlardy uıymdastyryp júrgen azamattar da bar. Naryqtaǵy baǵadan tómen bolǵandyqtan, saıahattap kelýshiler olardyń kómegine jıi júginedi. Ázirge úkimetten qoldaý bolmasa da, kásibin dóńgeletip keledi. Jaǵymdy jańalyq: osy jyldan bastap olarǵa kómek kórsetilmek.
"Týrızmmen aınalysatyn kásipkerlerge (avtorlyq týrlar) syıymdylyǵy 8 orynnan asatyn jeńil kólik satyp alý úshin qarjylaı kómek kórsetiledi" deıdi Marat myrza.
6 mln teńgeniń dárethanasy
Shyǵys Qazaqstandaǵy 6 mıllıon teńgege salynǵan dárethanalardyń ıgiligin kórgen el az.
Qymbat ájethanalar Katonqaraǵaı aýdanynda. Biri aýdan ortalyǵy Úlken Naryn aýylynda ornalasqan. Endi biri Berel qorǵanynyń mańynda. Barlyǵy 5 dárethana. Árqaısysynyń quny alty mıllıon teńgege jýyqtaıdy. İshi jyly, sýy da bar. Biraq esigi jabyq. Tutqasy synyq...
Qoǵamdyq dárethana nege jumys istemeıtini jaıly Marat myrzanyń óz aýzynan estidik.
"2020 jyly «Jumyspen qamtý 2020 jol kartasy» baǵdarlamasynyń aıasynda oblystyń týrısik nysandarynda 23 qoǵamdyq dárethana ornatyldy. Atalǵan dárethanalardyń qurylysy búdjet esebinen qarjylanǵanyna baılanysty olar jergilikti ákimdikterdiń ıeliginde (balansynda), ıaǵnı olarǵa materıaldyq jaýapkershilik júktelgen!
Jaz mezgilinde jergilikti aýyldyq okrýginiń ákimi osy dárethanaǵa jaýapty bolyp bekitiledi jáne osydan týyndaıtyn is-sharalardy júzege asyrady (tazalyq saqtaý jáne t.b.). Osyǵan baılanysty, týrısik maýsymnan basqa ýaqytta dárethanalar jumys jasamaıdy.
Qazirgi tańda dárethanalardyń jyl boıy jumys isteýin qamtamasyz etý úshin olardy kásipkerlerge jalǵa berýdi josparlap otyrmyz" deıdi.
Ol budan bólek aı saıyn ájethanaǵa bólinetin qarjyǵa da toqtalyp ótti. "Týrızmdi yntalandyrý sharalarynyń biri – dárethanalardy ustaýǵa jumsalatyn shyǵyndardy sýbsıdıalaý (aıyna 83 300 teńge) júzege asyrylatyn bolady", – dep túıindedi.
Jıdebaıdan qonaq úzilmeıdi
Shyǵys jan rahatyn taýyp, rýhanı azyq jınap qaıtatyn mekenderge kende emes. Hakim Abaı, danyshpan Shákárim, zańǵar jazýshy Muhtar dúnıege kelgen mekenge, Jıdebaıdaǵy aqynnyń sońǵy on jyl ómirin ótkizgen úıi men qazaqtyń qos alyby – Abaı men Shákárimniń kesenesin kórip, zıarat etýge shetelderden, elimizdiń túkpir-túkpirinen meımandar tolassyz aǵylady. Atalǵan tarıhı-mádenı keshen «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy aıasynda Qazaqstannyń kıeli kartasyna engizilgen bolatyn.
Jıdebaı qoryq-murajaıy qonaqtardy qabyldaýǵa árkez daıyn. Marat Qabaqovtyń aıtýynsha, byltyr oblys kóleminde 50-ge jýyq týrısik joba júzege asyrylǵan, buǵan 25,7 mlrd teńge ınvestısıa tartylǵan.
«Jobalardyń kóbi kásipkerlerdi memlekettik qoldaý, ıaǵnı «Bıznestiń jol kartasy-2025», «Qarapaıym zattar ekonomıkasy», «Aq Nıet» óńirlik baǵdarlamalary arqyly iske asyryldy. 2021 jyldyń qorytyndysy boıynsha boıynsha týrızm salasynda jalpy somasy 193 mln.teńgege 20 joba nesıelendirdi» deıdi.
Shyraıly Shyǵystaǵy týrızmdi damytýǵa aldaǵy ýaqytta da erekshe kóńil bóline bermek.
Qýanysh Rahmetollauly
