Álem elderimen saýda-ekonomıkalyq baılanysty damytý perspektıvalarynyń bereri mol. Qazaqstan qashan da syrtqy saıasatta saýda qarym-qatynasyn damytýǵa oń kózqaras tanytady. Ekonomıkany yntalandyrý, ekonomıkalyq ósimge qol jetkizý, ekonomıkanyń turaqtylyǵyn qamtamasyz etý, ınflásıany tejeý úshin saýda-sattyqty damytý basym baǵyttardyń birine jatatyny túsinikti. Óıtkeni saýda – qaı eldiń bolmasyn ekonomıkasyndaǵy mańyzdy bólik.
Qazaqstan tarıhyna kóz salsaq, elimiz Uly Jibek jolynyń boıynda ornalasqan. Bul degenimiz birneshe ǵasyrlar buryn alǵashqy saýda baılanysy qazaq topyraǵy arqyly órkendegenin bildiredi. Shyǵys pen batysty baılanystyrǵan osynaý kerýen joly búgingi Qazaqstannyń saýda-sattyq salasyndaǵy dıplomatıalyq qarym-qatynasty joǵary deńgeıde atqara alatynyna dálel bolyp otyr. Saýda-sattyqtan túsken paıdanyń óz kezeginde jalpy ishki ónim kóleminde de aıtarlyqtaı úleske ıe bolatyny sózsiz. Onyń ústine naryqtyq ekonomıka tusynda saýda-sattyq baılanystar búkil salaǵa ózindik áserin tıgizedi. Al memlekettiń saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyqty damytýda aldaǵy jyldarǵa naqty josparlary bolýy básekege qabilettilikti arttyryp, ekonomıkalyq turaqtylyqty bekite túsedi.
Búginde elimiz álem elderimen saýda-sattyq baılanysty, taýar aınalymy kólemin arttyryp kele jatyr. Máselen, Qytaı Halyq Respýblıkasy men Qazaqstan arasynda aýqymdy jobalar qolǵa alynǵan. Sonyń ishinde bıyldan bastap «Ortalyq Azıa – Szánsý» atty ortalyq qurý jospary bekitilgen bolatyn.
Bul rette Qytaı-Qazaqstan kompanıalary ózara ekijaqty qujattarǵa qol qoıdy. Keleshekte Qytaıda salynǵan saýda ortalyǵynda qazaqstandyq ónimder satylymǵa qoıylady. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Qytaımen aradaǵy saýda aınalymyn 100 mıllıard dollarǵa deıin jetkizý kerek ekenin de aıtqan bolatyn. Al joǵaryda atalǵan jobalar eki el arasyndaǵy saýda hám ekonomıkalyq baılanystyń damýyna jol ashary sózsiz.
Odan bólek elimizde Birikken Arab Ámirlekterimen de saýda yntymaqtastyǵyn damytý boıynsha jumystar atqarylyp jatyr. Óıtkeni keıingi jyldary eki el arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń arqasynda taýar aınalymynda aıtarlyqtaı ósim baıqalady. 2024 jyldyń alǵashqy aılarynda bul kórsetkish 71 mıllıon dollarǵa jýyqtaǵan, byltyrmen salystyrǵan ósim 60 paıyzdan asady.
Sonymen qatar, álemdik alpaýyt memleketter, onyń ishinde AQSH-pen de saýda baılanystary jolǵa qoıylǵan. AQSH Qazaqstan ekonomıkasynda saýda jaǵynan da, ınvestısıa jaǵynan da mańyzdy seriktesterdiń qataryna jatady, sondaı-aq, saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyq jóninde odaqtastardyń ondyǵyna kiredi. Eki el arasynda ekijaqty taýar aınalymy da joǵary kórsetkishke ıe bolyp otyr.
Buǵan deıin Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Ortalyq Azıa memleketteri men Shyǵanaq elderiniń Qazaqstanmen saýda baılanysyn damytýdaǵy áleýeti zor ekenin aıtqan bolatyn. Bul maqsatta ózara saýda nomenklatýrasyn arttyrý mańyzdy ekenin málimdedi. Qazaqstan táýelsizdik alǵannan beri Shyǵanaq elderinen 4 mıllıard dollarǵa jýyq ınvestısıa tartylǵan. Qazaqstan álem elderi úshin saýda alańdaryn qurý, sheteldik kapıtaldy tartý boıynsha qolaıly jaǵdaı jasap keledi. Odan bólek jýyrda Koreıa Prezıdentiniń Qazaqstanǵa sapary aıasynda da eki el arasyndaǵy saýda yntymaqtastyǵyn keńeıtýge kóńil bólinetini aıtyldy.
Elimiz Eýropa elderimen de tıimdi jobalardy júzege asyryp kele jatyr. Sonyń ishinde saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyqqa basa kóńil bólinedi. Máselen, Germanıamen aradaǵy saýda-sattyq qarqyndy ósip keledi. Sondaı-aq, saýda baılanystary jóninde sóz qozǵaǵanda Aýǵanstanǵa da erekshe toqtalýǵa bolady. Byltyr Aýǵanstan men Qazaqstan arasyndaǵy taýar aınalymynyń deńgeıi 1 mıllıard dollarǵa jetken edi. Aýǵanstan halqynyń sany 40 mıllıon adamǵa jetetinin eskersek, bul elmen Qazaqstannyń saýda-ekonomıkalyq baılanysty damytýynyń mańyzy zor. Odan ózge Aýǵanstan Pákistan, Úndistan, Taıaý Shyǵys elderiniń naryqtaryna shyǵýǵa birden-bir jol ekeni anyq.
Keıingi jyldary Vetnammen arada da saýda-sattyq boıynsha kil ósim baıqalady. Byltyr taýar aınalymy 90 paıyzǵa jýyqtaǵan. Al bolashaqta 35-ke tarta taýar túri boıynsha qazaqstandyq ónimdi Vetnamǵa eksporttaý josparlanyp otyr. Oǵan munaı jáne hımıa, tamaq ónerkásibi, mashına jasaý sıaqty salalardyń taýarlary jatady. Al eń bastysy elimiz bul eldiń naryǵyna astyq, bıdaı, makaron sıaqty un ónimderin, et ónimderin, sút ónimderin, jalpy sapaly aýyl sharýashylyǵy taýarlaryn tasymaldaýdy kózdep otyr.
Osylaısha, búginde Qazaqstan álem elderimen jan-jaqty saýda yntymaqtastyǵyn damytyp kele jatqanyn anyq baıqaýǵa bolady. Al bul óz kezeginde el ekonomıkasyna tyń serpin, ósim ákelip otyr.
