Sárinjipovtyń aıaqasty bosaýy jáne ornyna Saǵadıevtyń otyrýy neden? Jańa mınıstr bilim men ǵylym salasyndaǵy túıini tarqamaǵan máselelermen qalaı kúresedi? Sárinjipovtyń ornynan ketýine ne sebep boldy? Buǵan saılaýdyń qandaı qatysy bar?.. Osy jáne ózge de suraqtarǵa jaýap bersek.
Oqys otstavkanyń syry
[caption id="attachment_13650" align="alignleft" width="245"]
Aslan Sárinjipov[/caption]
«Nazarbaev Ýnıversıtetin» basqaryp, shetelde bilim alǵan Aslan Sárinjipov Baqytjan Jumaǵulovty almastyrǵanda, bilim berý salasy men ǵylymdy komersıalaýda ilgeri ózgerister bolady dep dámelengen edik.
Biraq Baqytjan Tursynulynyń sany kóp, sapasy joq oqý oryndaryna qarsy kúresin Aslan myrza jalǵastyra almady...
Ǵylym salasynda da reń kirdi dep aıta almaımyz. Sońǵy jyldary joǵary oqý oryndary men ǵylymı-zertteý ınstıtýttarynda jumys isteıtin ǵylymı kadrlardyń sany kúrt tómendep ketti.
Qazir PhD doktory ataǵyn alýǵa umtylǵan izdenýshiler sheteldiń ımfak-faktorlyq kórsetkishi nólden joǵary ǵylymı jýrnaldaryna maqala jarıalap, ǵylymı ataqqa qol jetkizedi.
«Bolon úrdisiniń» osy bir talaby Qazaqstannyń jas ǵylymı kadrlardy daıyndaý isine aıtarlyqtaı tusaý salǵanyn moıyndaýymyz kerek.
Osylaısha Sárinjipov qazaq ǵylymynyń «qartaıýyna» tosqaýyl qoıa alǵan joq. Ǵylymnyń «qartaıýyn» tejeý aldaǵy ýaqytta Erlan Saǵadıevke mańyzdy másele bolmaq.
[caption id="attachment_13651" align="alignright" width="214"]
Saǵadıev dáris oqyp tur [/caption]
Budan basqa ǵylymı-zertteý jumystary úshin bólinetin memlekettik grantty bólýge qatysty talaptar da Aslan myrzanyń bas aýrýyna aınalǵanyn jasyrýǵa bolmas.
Ótken jyly jazda Berdibek Saparbaev Úkimet tóraǵasynyń orynbasary qyzmetin atqarǵan tusta memlekettiń ǵylymı jobalardy qarjylandyrýǵa bólgen qarjysy ekonomıkany damytýǵa ıneniń jasaýyndaı úles qospaǵanyn aıtyp, mınıstrdi synǵa alǵany esimizde.
Sol kezde Aslan Sárinjipov oryntaǵymen qosh aıtysatyn shyǵar dep oılaǵan edik. Biraq Sárinjipov biz oılaǵannan myqty bolyp shyqty. Beınelep aıtsaq, ol týralap kelgen qaýipten ózinen ońaı qutylyp ketti.
Esimizde, Aslan Sárinjipov mınıstr bolyp taǵaıyndalǵanda elimizdegi jetekshi oqý oryndaryn óz máselesin ózi sheshetin «avtonomdy ýnıversıtetke» aınaldyrýdy maqsat tutty.
Iá, Batysta jetekshi ýnıversıtetterdiń bári eshqandaı atqarýshy bılikke baǵynbaı áreket etetinin bilemiz.
Osylaısha Aslan Sárinjipov mınıstrlikke baǵynbaıtyn, oqý baǵdarlamasyn, san túrli standarttaryn ózi aıqyndaıtyn «sýper ýnıversıtetter» qurýdy armandady. İri oqý oryndarynyń eshkimge jaltaqtamaı áreket etýi durys-aq.
Biraq Aslan myrza Batys elderiniń bizden kósh ilgeri damyp ketkenin esepke almaı, bul joly da ońbaı qatelesti.
«Avtonomdy ýnıversıtet» reformasy
Búginde Batysta bilim alyp kelgen júzdegen mamandar shendilerdiń qataryna qosylyp, Qazaqstanda jumaq ornatý úshin janyn aıamaı jumys istep jatqanyn bilemiz.
Ókinishke qaraı, Qazaqstannyń damyǵan elderden 40-50 jylǵa qalyp ketkenin esepke almaı, sońynda opyq jep júrgenin kózimiz kórip júr.
Sol sıaqty Aslan Sárinjipovtiń «avtonomdy ýnıversıtetter» qurý isi de elimizde sátsizdikke ushyraǵan jobalardyń biri boldy.
Derbestikke ıe bolady degen oqý oryndardyń bel ortasynda bolǵan Almatydaǵy Ulttyq agrarlyq ýnıversıtet Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń quramyna enip ketti.
Sol sıaqty M. Tynyshbaev atyndaǵy Qazaq kólik jáne komýnıkasıalar akademıasyn «Qazaqstan temirjoly» kompanıasy jutyp qoıǵanyn bilemiz. Endi olar derbestikti túsinde ǵana kórýi múmkin.
Búginde ǵylymı-tehnıkalyq jumystardyń komersıalanyp, óndiriske enbeýine qatysty áńgime kóterilse, taıaqtyń bir ushy Bilim jáne ǵylym mınıstrligine tıedi.
Biraq elimizde ǵylymdy komersıalaýmen aınalysatyn birneshe organ bar. Solardyń biri – «Báıterek» holdıńiniń quramyndaǵy Ulttyq tehnologıalyq damý agenttigi.
Úkimettiń ǵylymdy komersıalaýǵa bóletin qarjysynyń birazy osy agenttik arqyly ótedi.
Agenttik Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń ǵylymdy komersıalaýǵa qatysty saıasatyna bólek áreket etti. Ǵylymdy komersıalaýda Aslan Sárinjipov atalǵan agenttikpen qoıan-qoltyq jumys isteı almaǵanyn moıyndaýy tıis.
Asekeń mınıstrlikti basqarǵanda mektepke deıingi bilim jáne orta bilim berý salasyna qatysty tıisti deńgeıde kóńil bólgen joq. Jergilikti bılik oryndaryna qaraıtyn mektepter men balabaqshalar ákimderdiń qas-qabaǵyna qarap, ádepki tirshiligin jasaýmen boldy.
Shyny kerek, Sárinjipovtiń kezinde orta bilim salasy oqýlyq tapshylyǵynan qutyla alǵan joq. Bul salaǵa memleket tarapynan qyrýar qarjy bólinse de, oqýlyq tapshylyǵy qyr sońymyzdan qalmady.
Bir qyzyǵy, oqýlyq tapshylyǵy oryn alyp turǵan tusta birinshi synyp oqýshylarynyń oqý quraldary sonaý Ystambulda basylǵanyn kórgende, oqýlyq basý salasy bıznes kózine aınalǵanyna kózimiz jete tústi.
Olarǵa Aslan Sárinjipovtiń tisi batpaıtynyn túsingendeı boldyq.
Áńgimeniń ashyǵyn aıtsaq, mınıstr retinde Aslan Sárinjipovtiń saıası salmaǵy bolmady. Sondyqtan ol iri kompanıalardy ǵylymdy komersıalaý isine tarta alǵan joq. Budan basqa oqýlyq basý isimen aınalysatyn baspalardy jónge sala almaýy da eks-mınıstrdiń eń álsiz tusy boldy.
Bilim men tájirıbe ushtasa ma?
Mınıstrliktiń oryntaǵyna jaıǵasqan kishi Saǵadıevtiń de saıasattaǵy salmaǵy asyp-tógilip turǵany shamaly.
Bul kisi de Batystyń aýzymen qus tistegen áıdik oqý oryndaryn taýysqan. Biraq Bilim jáne ǵylym mınıstrligin basqarýda bilimnen góri bilik pen tabandylyq qajet. Bul rette kishi Saǵadıevke – úlken Saǵadıev biraz aqylyn aıtatyny anyq.
Batpaqqa batqan ǵylym salasyn uıyqtan shyǵarýdyń jolyn úlken Saǵadıev jaqsy biledi. Óıtkeni, Kenjeǵalı aǵamyz elimizdiń bilim, ǵylym salasynda uzaq jyl tájirıbe jınaǵan bilikti maman ekeni barshaǵa málim. Sol sebepti, otandyq ǵylymdy damytýda Erlan Saǵadıevtiń Batystan jıǵan-tergen biliminen góri ákesiniń jyldar boıy jınaǵan tájirıbesi paıdalyraq bolýy múmkin.
Bul rette aldynda aqylshysy bar Erekeń eks-mınıstr Aslan Sárinjipovke qaraǵanda baqyttyraq ekenin moıyndaımyz.
Aıtpaqshy, dál osy taǵaıyndaýdyń aldynda Kenjeǵalı Saǵadıev Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń qabyldaýynda boldy...
Saılaýǵa daıynsyz ba, muǵalim?
Bilim jáne ǵylym mınıstriniń otstavkasy kópten bergi áńgime edi.
Alaıda eshkim bul másele Májilis saılaýy qarsańynda sheshiledi dep oılamaǵan.
Qazaqstan zańy boıynsha Parlament Májilisiniń saılaýynan keıin Úkimet tolyqtaı otstavkaǵa ketip, jańa Úkimet jasaqtalady. Bilim jáne ǵylym mınıstrin sol kezde aýystyrsa da bolar edi ǵoı. Bul endi kópshiliktiń kókeıindegi saýal. Asyǵystyqtyń qajeti bar ma edi?
Anyǵynda talaı syn-qaterden aman qalǵan Aslan Sárinjipovtiń attan aýyp túsýin kezekten tys Májilis saılaýymen baılanystyrýǵa bolady.
Bizde saıası naýqan kezinde jergilikti bılik oryndary muǵalimderdiń «kómegine» júginetinin bárimiz bilemiz.
Saılaý kezinde bilim oshaqtary Ortalyq saılaý komısıasynyń fılıalyna aınalyp, ustazdar qaýymy kún-tún demeı daıyndyq jumystarymen aınalysatynyn bilemiz.
El-eldi aralaǵan úgit-nasıhat toptary mektepke mańdaıyn tirep, jurtpen júzdesetini barshaǵa málim.
Mundaıda muǵalimderdiń erkinen tys qoǵamdyq jumyspen aınalysýy ádepki tirlikke aınalǵany jasyryn emes.
Joǵarydaǵylardyń paıymdaýynsha, Aslan Sárinjipov muǵalimderdi «mobılızasıalaýǵa» dármensiz bolyp shyqqan. Ony muǵalimderge sózin ótkize alatyn «tabandy basshymen» almastyrýǵa týra kelgen. Biletinder bul iste kishi Saǵadıevti qamshy saldyrmaı aıtyp júr.
Endeshe saılaý kezinde ákimderdiń aıǵaı-súreńinen mezi bolǵan ustazdar qaýymy jańa mınıstrden «jańa tapsyrma» alyp, saılaý bitkenshe jarǵaq qulaqtary jastyqqa tımeı jumys isteýi múmkin.
Saılaý – kishi Saǵadıev úshin úlken synaq bolmaq. Mınıstrdiń bul synaqtan súrinbeı ótýi úshin qorǵansyz muǵalimder kún-tún demeı jumys isteýi tıis.
Mundaı jaǵdaıda óz quqyn qorǵap, saılaýǵa jegilýge qarsy shyqqan batyr ustazdar tóbe kórsetip qalýy múmkin.
Al saılaý kezinde Erlan Saǵadıevke mundaı shýdyń túkke de qajeti joq. Másele, ol oryn alýy múmkin «tótenshe oqıǵalarǵa» daıyn ba?
Nurlan ÁÝBÁKİR
