Qazaqstanda bir aı ishinde 300-den asa qytaılyq kompanıa tirkelip, keıingi 3,5 jyldaǵy eń joǵarǵy kórsetkishke jetti. Bul týraly DATA HUB Telegram arnasy jazdy. Ult.kz sarapshy Qanat Qaharulymen osy baǵytta tildesken, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Telegram arna málimetinshe, Qazaqstanda Qytaı bıznesi 1,5 jyldan beri qarqyndy damyp keledi. Bizdiń elde bıznes júrgizip otyrǵan shetel kompanıalarynyń ishinde Reseı birinshi orynda, Ózbekstan ekinshi, al Qytaı úshinshi orynda eken. Biraq bir aıda Reseı Federasıasynyń kórsetkishi 22 birlikke, 23,1 myńǵa deıin qysqarǵan. Al Qytaı 307 birlikke artyp, 7,1 myńǵa jetti.
L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa ulttyq ýnıversıtetiniń aımaqtaný kafedrasynyń doktoranty, Astana qalasynyń Nazarbaev Zıatkerlik mektebi (IB) Gýmanıtarlyq pánder kafedarasy oqytýshysy Qanat Qaharuly Qytaı-Qazaqstan saýda-ekonomıkalyq qatynastarynyń damýyn jáne Qytaı kompanıalarynyń kóbeıýin Qytaı eliniń ishki jáne syrtqy sebebimen baılanystyrýǵa bolatynyn aıtty.
Qanat Qaharuly aldymen geografıalyq jáne resýrstyq artyqshylyqtar týraly aıtty.
"Qazaqstan - Qytaıdyń Ortalyq Azıadaǵy birinshi aıaldamasy, Qytaıdyń Batys naryǵyna shyǵýynda mańyzdy ról atqarady. Sonymen birge, Qazaqstan Qytaıdy kerek shıkizat resýrstarymen (munaı, tabıǵı gaz jáne ýran sıaqty) qamtamasyz ete alady", ‒ deıdi sarapshy.
Saıasatta qoldaý jáne ınvestısıany ońtaılandyrý týraly da sóz etken sarapshynyń aıtýynsha, keıingi jyldary Qazaqstanda qytaılyq kompanıalardy tirkeý, kedendik rásimdeý jáne logıstıka prosedýralaryn ońtaılandyrý úshin "Jasyl arnalar" sıaqty saıasat engizildi. Sondaı-aq, "Bir beldeý, bir jol" bastamasy aıasynda salyq jeńildikteri berildi. Bul Qytaı kompanıalarynyń Qazaqstanda damýyna tıimdilik alyp keldi.
Mamannyń sózinshe, Qazaqstan energetıkaǵa táýeldi ekonomıkadan ártaraptandyrylǵan ekonomıkaǵa kóship jatyr. Onyń ishinde óńdeý ónerkásibi, logıstıka jáne aqparattyq tehnologıalardyń damýyna basa mán beredi. Bul qytaılyq kompanıalarǵa jańa ınvestısıalyq múmkindikter usynady.
"Qytaıdyń ishki sebebi Qytaı ónerkásiptik kásiporyndar men kólikterden shyǵatyn zıan gazdar men hımıkattardan týyndaǵan kúrdeli ekologıalyq problemalardan zardap shegip otyr. Qytaıdy modernızasıalaýda alǵa qoıylǵan maqsattardyń biri ‒ qorshaǵan ortanyń lastanýymen kúresý jáne zıan shyǵaryndylardy azaıtý. Premer-mınıstr Lı Kesán 2013 jyly qyzmetine kiriskennen beri úkimet halyqaralyq óndiristik qýattaǵy yntymaqtastyqty damytý úshin kóp kúsh salyp jatyr", ‒ dedi sarapshy.
Qanat Qaharuly Qazaqstandaǵy Reseı bıznesi azaıyp, Qytaı kompanıalarynyń kerisinshe ósýi arasynda baılanys bar ekenin aıtady.
"Qazir Reseı Ýkraınadaǵy "áskerı operasıasymen" (Reseı solaı ataıdy) aınalysyp jatyr. Bul batys elderiniń narazylyǵyn kúnnen-kúnge kúsheıtip, Reseıge ekonomıkalyq sanksıa salyp otyr. Strategıalyq áriptesi bolǵan Qytaıǵa Reseıdiń ekonomıkasynyń táýeldiligi artyp jatyr. Sol sebepti Ortalyq Azıada Qytaı yqpalynyń artýy jáne Reseıdiń "bir kózin juma qaraýy" eshtańqalarlyq jaǵdaı emes", ‒ deıdi sarapshy.
Al Qytaı bıznesiniń Qazaqstanda ósýi ekonomıkalyq táýeldilikke alyp kelmeı me? Bul týraly Qanat Qaharuly bylaı deıdi:
"Álemde ekonomıkalyq qatynastar týraly bir teorıa bar. Ony "Aımaqtyq ekonomıkalyq yntymaqtastyq teorıasy" deıdi. Belgili bir geografıalyq aımaqtaǵy elderdiń saýda kedergilerin azaıtý, ekonomıkalyq saıasatty úılestirý, ortaq ınfraqurylymdy damytý jáne ózara qarjylyq paıdaǵa qol jetkizý maqsatynda ekonomıkalyq qatynastar ornatýǵa tyrysady. Alaıda keı ǵalymdardyń kózqarasy boıynsha, aımaqtaǵy ǵylym men tehnıkasy damyǵan beldi elder mańyndaǵy álsiz elderdi ekonomıkalyq kelisimsharttarǵa qol qoıǵyzý arqyly olardyń shıkizattaryn óndirip, ózderine ónim retinde satyp, aımaqty shıkizat bazasy jáne aqsha tabatyn naryq retinde ýysynda ustaýǵa tyrysady. Menińshe, bul - álemdik saıasattaǵy tabıhı qubylys", ‒ deıdi ol.
