Qazaqstan Úkimetiniń 2023 jylǵy 29 jeltoqsandaǵy qaýlysymen Qoǵamdyq qaýipsizdikti qamtamasyz etýdiń 2024-2028 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdamasy (quqyq buzýshylyq profılaktıkasy salasynda) bekitildi. Qujattyń kirispesinde atap ótilgendeı, qoǵamdyq qaýipsizdik azamattardyń ómirin, densaýlyǵy men ál-aýqatyn, qazaqstandyq qoǵamnyń rýhanı-adamgershilik qundylyqtaryn jáne áleýmettik qamsyzdandyrý júıesin qoǵamǵa tónetin naqty jáne yqtımal qaýipterden qorǵaý jaǵdaıyn kórsetedi. Bir sózben aıtqanda, qoǵamnyń tutastyǵy jáne turaqtylyǵyn baqylaýǵa yqpal etedi.
«Quqyqtyq tártip deńgeıiniń tómendeýi, onyń ishinde qylmystyń artýy arqyly kórinetin qoǵamdyq qaýipsizdikke qater memlekettiń turaqty damýyna eleýli zalalyn tıgizedi, ekonomıkalyq belgisizdikti arttyrady, uzaq merzimdi ınvestısıalarǵa kedergi keltiredi jáne zań ústemdigine nuqsan keltiredi», - delingen tujyrymdamada.
Sondyqtan da Qazaqstan Respýblıkasynyń 2021-2025 jyldarǵa arnalǵan Ulttyq qaýipsizdik strategıasynda azamattardyń, qoǵam men memlekettiń qaýipsizdigi, onyń ishinde quqyq qorǵaý organdary men sot júıesi qyzmetiniń tıimdiligin arttyrý, halyqty qaýipti qubylystardan qorǵaý máseleleri birinshi orynǵa qoıylǵan.
Tujyrymdama onyń barlyq sýbektileriniń ortaq jaýapkershiligine jáne halyqpen syndarly seriktestik ornatýǵa negizdelgen qylmystyń aldyn alýdyń tutas júıesin qurýǵa baǵyttalǵan.
Qoǵamdaǵy ózekti máselelerge eń aldymen áıelder men balalarǵa qatysty turmystyq zorlyq-zombylyq jatady. Bul rette balalardyń jynystyq tutastyǵyna qol suǵý dınamıkasy erekshe alańdaýshylyq týǵyzady.
Naqty sandarǵa nazar aýdarsaq, 2018 jyly – 739, 2019 jyly – 794, 2020 jyly – 832, 2021 jyly – 913, 2022 jyly – 706. Sebepteri de aıqyn, kóbinese otbasylyq problemalar, turmystyq turaqsyzdyq jáne ata-analardyń qoǵamǵa jat ómir salty osyndaı tosyn jaıttardy týdyryp jatady. Olardyń basym kópshiligin (80 paıyzy) buryn polısıanyń nazaryna ilikpegen kámeletke tolmaǵandardyń jaqyn adamdary jasaıdy.
Taǵy bir másele - urlyq, alaıaqtyq jáne tonaý oqıǵalary, bular tirkelgen qylmystyq quqyq buzýshylyqtardyń 80 paıyzǵa jýyǵyn quraıdy. «Munyń aldyn alý boıynsha qabyldanǵan sharalardyń nátıjesin, sondaı-aq elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýyn eskersek, 2018-2022 jyldar aralyǵynda qylmystardyń osy sanatynyń qurylymy urlyq úlesiniń tómendeýine qaraı ózgergen (76 paıyzdan 48,2 paıyzǵa deıin) jáne alaıaqtyq (12 ,3 paıyzdan 35,6 paıyzǵa deıin) ósken», - delingen qujatta.
Sonymen qatar, aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalardy (ınternet-alaıaqtyq) paıdalana otyryp jasalǵan qylmystardyń óskeni ańǵarylady. Bul rette alaıaqtyq pen azamattardyń shotyndaǵy qarajatty urlaýmen baılanysty qylmystar basym. 5 jyl ishinde olardyń sany 5 esege artyp úlgergen. Sondaı-aq qoǵamdyq oryndarda jasalǵan zorlyq-zombylyq qylmystarynyń úlesi joǵary.
Qoǵamdyq oryndarda, kóshelerde, alańdarda, saıabaqtar men aleıalarda jasalǵan qylmystar jalpy kórsetkishtiń 40 paıyzǵa jýyǵyn quraıdy. 5 jyl ishinde eń kóp taralǵany – jaldamaly-zorlyq qylmystary jáne buzaqylyq. Sonymen qatar, mas kúıinde jasalǵan qylmystar qazirgi qoǵamda ózekti bolyp otyr.
Mundaı qylmystar asa aýyr qylmystardyń shamamen 40 paıyzyn jáne aýyr qylmystardyń 13 paıyzyn quraıdy. Sońǵy bes jyl ishinde 1680 adam «mas» qylmyskerlerdiń qolynan qaza tapty.
Taǵy bir másele – jol apatynan bolatyn ólim-jitim deńgeıi. Bes jyl ishinde 74 myńnan astam jol-kólik oqıǵasynan 12 267 adam (8 218 er adam, 2 975 áıel, 1 074 bala) qaıtys boldy. Jol-kólik oqıǵalarynda qaza tapqan azamattardyń 30 paıyzy jaıaý júrginshiler men kóliktiń jolaýshylary, 24,7 paıyzy kólik júrgizýshileri, 3,4 paıyzy moped pen velosıped júrgizýshileri.
Sonymen birge Tujyrymdamada qamaýǵa alý ǵımarattaryn salý múmkindiginiń joqtyǵynan qylmystyq jazanyń bir túri retinde qamaýǵa alý ınstıtýtynyń odan ári damýy tejelip, ony qoldaný 2017 jyldan beri birneshe ret keıinge shegerilgeni aıtylady. Arnaıy polısıa mekemeleriniń (ýaqytsha ustaý ızolátorlary, ákimshilik qamaýǵa alynǵan adamdardy ustaýǵa arnalǵan qabyldaý oryndary) 38 paıyzynda ustaý jaǵdaılary halyqaralyq standarttardyń eń tómengi talaptaryna da sáıkes kelmeıdi.
Qoǵamdyq qaýipsizdik júıesin odan ári damytýdyń negizgi tásilderi úsh negizgi baǵytty iske asyrý arqyly qamtamasyz etiledi:
halyqtyń ómirin, densaýlyǵyn jáne múlkin qorǵaý deńgeıin arttyrý;
memlekettik organdardyń birlesken jaýapkershiligine jáne halyqpen áriptestikke negizdelgen quqyq buzýshylyqtyń aldyn alýdyń tıimdi júıesin qurý;
qoǵamdyq qaýipsizdikti qamtamasyz etetin zamanaýı tıimdi uıymdy damytý.
Eldegi jaǵdaıdy túzetý úshin qujatta naqty qadamdar men is-sharalar jospary da qarastyrylǵan.
