Qazaqstanda ánshilerge konsertterde fonogrammen án aıtýǵa tyıym salyndy. Jaqynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev atalǵan zańǵa qol qoıdy. Bul sheshimge óner ıeleriniń kózqarasy qandaı? Dalanews.kz redaksıasy birqatarynyń pikirin usynady.
Qazaqstannyń halyq ártisi Maqpal Júnisova jańa zańdy qoldaıtynyn, alaıda onyń túsiniksiz tustary bar ekenin atap ótti.
“Bundaı zań shyǵyp jatsa, oǵan qarsy emespiz. Biraq bizdiń elge kelip jatqan sheteldik ánshiler, mysaly, Reseı juldyzdary nemese Djeı Lo sekildi álemge belgili oryndaýshylar da fonogrammen án aıtady. Olar dabl-trek qosyp, fonogramnyń ústinen óz daýystaryn qosady. Sonda bul zań olarǵa da qoldanyla ma, álde tek qazaqstandyq ánshilerge ǵana ma?”, — dedi ol.
Ánshiniń aıtýynsha, jeke konsert kezinde jandy daýysta án aıtý mańyzdy.
"Jeke konsert kezinde jandy daýysta án aıtý – durys. Sebebi bul kórermenge esep berý bolyp sanalady. Alaıda stadıondarda nemese ashyq alańdarda fonogrammen aıtýǵa bolady degen norma bar dep estidim, biraq ony naqty zerttep kórgen joqpyn", — dep qosty ol.
Júnisova televızıalyq túsirilimder men mýzykalyq keshterdiń kóbi fonogrammen ótetinin eske saldy.
“Jańa jyldyq baǵdarlamalar, Shámshi Qaldaıaqov, Áset Beıseýov sekildi belgili kompozıtorlardyń keshteri bar. Olardyń bárin telearnalar túsiredi jáne barlyǵy fonogrammen jazylady. Bul – bizdiń usynys emes, jalpy teleóndiristiń talaby. Reseıde de, shetelderde de dál solaı: telejobalardyń kóbi fonogramny qoldanady. Sondyqtan zań tek jeke konsertterge qatysty ma, álde barlyq ortaǵa birdeı qoldanyla ma degen suraq týyndaıdy", - deıdi ol.
Óner ıesiniń aıtýynsha, elde kásibı daýys jazatyn mamandar tapshy, sondyqtan dybysty taza jazý qıyn.
“2009 jyly bergen konsertimde dybystar sapasyz shyqqan. Dombyranyń daýysy jazylmaı qalǵan, orkestrdiń jartysy ǵana estilgen. Ony keıin fonogrammen túzetkenniń ózinde, báribir kelispedi. Sebebi jandy daýysta basqasha aıtasyń, fonogramda basqasha. Bul da bir másele.
Bizde bilikti daýys jazatyndar óte az. Dybysty taza jaza almaıdy. Sondyqtan kóptegen ánshi jeke konsertin sırek beretin shyǵar dep oılaımyn. Óıtkeni onyń mashaqaty kóp. Arnaıy kásibı dybys jazatyndardy jaldaý kerek”, — dep qosty ol.
Sonymen birge, óner ıesi jeke kesh berýdiń shyǵyny da kóp ekenin atap ótti. Aıtýynsha, ony kóptegen ánshiniń qaltasy kótere bermeıdi.
“Mýzykanttardy óz qaltamyzdan jaldaımyz. Máselen, men “Qurmanǵazy”, “Otyrar sazy", Astana, Qaraǵandy orkestrlerimen jumys isteımin. Olarǵa 6-7 myń dollarǵa deıin tóleımin. Óıtkeni fonogram qoldanbaımyz. Dombyra, gıtara, romans, bári jandy daýysta oryndalady. Sondyqtan jeke konsert berýdiń shyǵyny kóp”, - deıdi ol.
Maqpal Júnisova zań bárine birdeı ádil qoldanylýy kerek dep esepteıdi.
“Ánshi tek jandy daýysta aıtýy kerek" degen túsinik bir jaqty qalyptasqan. Qalǵany fonogrammen aıta beredi. Bul ádil emes. Eger zań bárine birdeı qoldanylsa - quptarlyq. Al 5-6 ánshi ǵana jandy daýysta aıtyp, basqalary fonogram qoldana berse, bul ádiletsiz bolady. Sondyqtan men jandy daýyspen aıtýǵa qarsy emespin, biraq zań barlyq ánshige, barlyq ortada ádil qoldanylýy tıis”, — dep túıindedi ol.
Zań sahnany tazalaıdy
Tanymal mýzykant Erlan Kókeev te bul sheshimdi quptaıtynyn jetkizdi. Aıtýynsha, qabyldanǵan zańnyń nátıjesinde sahna kásibı emes ánshilerden birshama tazarady.
“Fonogram - bul qorqynysh, bos sezim, aldaý jáne syrtqy kórinisti talantqa aınaldyrý áreketi. Qazir bul qoıylymǵa resmı túrde núkte qoıyldy. Aldaǵy ýaqytta betperdeler sheshiledi. Qazylar alqasy men kórermen endi shynaıy ánshini anyqtaı alady”, - deıdi ol.
Kókeev sahnada 1985 jyldan beri óner kórsetip kele jatqanyn alǵa tartty.
“Fonogramsyz, esh saqtandyrýsyz sahnada júrgenime 40 jyl boldy. “Búgin ózimdi jaısyz sezinip turmyn” degen syltaýdy aıtqan emespin. Sebebi sahna - fotosessıa emes, emtıhan. Kórermen jalǵan ıllúzıa úshin aqy tóleýge mindetti emes. Kórermen jandy daýysty estýge quqyly”, - dep qosty ol.
Óner ıesi zańnyń tyıym salýǵa emes, kásibı qabiletti tekserýge baǵyttalǵanyn atap ótti.
“Endi báriniń shynaıy bet-beınesi belgili bolady. Sahna tazalana bastaıdy”, — dep túıindedi ol.
Buǵan deıin
Aıta keteıik, buǵan deıin tanymal ánshi ári prodúser Móldir Muqan da jańa zańǵa qatysty oıyn bildirgen edi.
“Bir án aıta qoıyp edim... Osy zań shyǵý úshin men án aıtýym kerek bolǵan ǵoı. Men de daıyndyqty bastadym. Men de jandy daýysta aıtqym keledi. Jalpy shaǵyn jerlerde aspapta oınaı otyryp jandy daýysta aıtyp júrmin", – dedi ol.
Jańa zańda ne aıtylǵan?
4 jeltoqsanda Memleket basshysy "Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine mádenıet, bilim berý, otbasy jáne memlekettik baqylaý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly" zańǵa qol qoıdy.
Túzetýlerdiń tórtinshi blogy mádenıet salasyndaǵy birqatar máseleni sheshýge baǵyttalǵan.
"Konsert ótkizý kezinde fonogram paıdalanýǵa tyıym salynady (Bul erejeniń televızıalyq jazbalarǵa, konsert ótkizýge arnaıy beıimdelmegen jáne arnalmaǵan oryndarǵa qatysy joq). Sondaı-aq, avtorlyq quqyq nysany sanalatyn shyǵarmalardy mass-medıada nemese onlaın platformalarda jarıa túrde paıdalanǵan kez kelgen jaǵdaıda avtordy (avtorlardy) kórsetý mindetti", - dep jazylǵan málimette.
Eske salaıyq, buǵan deıin osy máseleni depýtattar kótergen edi.
