Qazaqstanda zańsyz ıemdelgen aktıvter men qarajatty memleketke qaıtarý úderisi júrip jatyr. 2023 jyldyń shilde aıynda qabyldanǵan arnaıy zań aıasynda keıingi bir jarym jylda elge quny trıllıon teńgeden asatyn múlik pen qarajat qaıtarylǵan. Qazir atalǵan qarjynyń el ıgiligine qalaı jumsalyp jatqany belgili boldy, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Jibek Joly arnasy osy jaıtqa qatysty sholý jasady.
Aktıvterdi qaıtarý prosesi eki baǵytta júzege asady: erikti jáne májbúrli túrde. Qaıtarylǵan aktıvterdiń ishinde tek qarajat emes, iri ken oryndary, temirjol jáne ınfraqurylym nysandary, ákimshilik ǵımarattar, qymbat zergerlik buıymdar, sheteldegi jáne el ishindegi elıtalyq jyljymaıtyn múlik bar.
Jýrnalıs Oskar Jelýdınov qaıtarylǵan aktıvterge qatysty atyshýly isterdiń birin mysalǵa keltirdi. Onyń aıtýynsha, «Atameken» UKP burynǵy basshysy Abylaı Myrzahmetov kásipker Qaırat Boranbaevtan qylmystyq isti jabý úshin 90 mıllıon dollar para suraǵan. Nátıjesinde Myrzahmetov ustalyp, 5,5 jylǵa sottaldy. Al Boranbaev óz kezeginde quny júzdegen mıllıon dollarlyq aktıvterin, kompanıalary men jyljymaıtyn múlkin memleketke erikti túrde qaıtarýǵa májbúr boldy.
Mundaı qadamǵa barǵan jalǵyz Boranbaev emes. Qaırat Satybaldy da memleketpen kelisimge kelip, elge 1,5 mıllıard dollardan astam aktıvin ótkizgen. Onyń ishinde 230 mıllıon dollarǵa baǵalanatyn asyl tastar men zergerlik buıymdar bar.
Bas prokýrordyń orynbasary Ǵabıt Sadyrbekov keıingi bir jarym jyl ishinde elge jalpy somasy 1 trıllıon teńgeden astam aktıvter qaıtarylǵanyn atap ótti.
"Qazirdiń ózinde naqty 770 mıllıard teńge el búdjetine tústi. Onyń 667 mıllıard teńgesi aqshalaı túrde arnaıy shottarǵa aýdarylsa, 103 mıllıard teńgesi múlik retinde qaıtaryld", – dedi ol.
Sadyrbekovtyń aıtýynsha, keıbir azamattar aktıvterdi qaıtaryp qana qoımaı, el ekonomıkasyna qosymsha ınvestısıa salýǵa da kelisken. Búginde jalpy kólemi 5,2 trıllıon teńge bolatyn ınvestısıalyq kelisimderge qol qoıylǵan. Bul ınvestısıalar taý-ken, metalýrgıa jáne energetıka salalaryna baǵyttalmaq.
Sonymen qatar qaıtarylǵan qarajattyń bir bóligi – 120 mıllıard teńge áleýmettik mańyzy bar jobalarǵa jumsalyp jatyr. Bul qarajatqa eldiń ár óńirinde mádenı-aǵartý ortalyqtary, áleýmettik mekemeler men muqtaj otbasylarǵa arnalǵan turǵyn úıler salynady.
Qaıtarylǵan aktıvterdi basqarý kompanıasynyń bas dırektory Qýanyshbek Muqashtyń aıtýynsha, qaıtarylǵan barlyq múlik e-khozna portaly arqyly ashyq aýksıondar arqyly satylady.
"Bizdiń maqsatymyz – qaıtarylǵan aktıvterdi memleket atynan qabyldap, naryqtaǵy eń tıimdi baǵamen satý. Aýksıonnan túsken qarajat arnaıy memlekettik qorǵa aýdarylyp, áleýmettik maqsatta jumsalady", – deıdi ol.
Bas prokýratýranyń málimetinshe, búginge deıin Úkimet qaıtarylǵan qarjy esebinen 330-ǵa jýyq áleýmettik jobaǵa 240 mıllıard teńgeden astam qarjy bólgen.
"Qazirgi ýaqytta aýyldy jerlerde 162 medısınalyq ambýlatorıa men feldsherlik-akýsherlik pýnkt salynyp jatyr. Budan bólek, 159 eldi mekendi taza aýyz sýmen qamtamasyz etetin nysandardyń qurylysy qarqyndy júrýde. Sondaı-aq, bilim jáne sport salasynda da 12 áleýmettik nysannyń qurylysy josparlanǵan", – deıdi Bas prokýrordyń orynbasary.
Óz kezeginde Densaýlyq saqtaý vıse-mınıstri Tımýr Muratov keıingi eki jylda medısına salasyna 97,7 mıllıard teńge jumsalǵanyn jetkizdi.
"Prezıdenttiń tapsyrmasyna sáıkes aýyl medısınasy salasyn jańǵyrtý jobasy qarqyndy júzege asýda. 145 feldsherlik pýnkt, dárigerlik ambýlatorıalar men medısınalyq pýnktterdiń qurylysy bastaldy. Sonymen qatar, 32 aýdandyq aýrýhana jańartylyp, zamanaýı qurylǵylarmen jabdyqtalady", – dedi vıse-mınıstr.
Qazirge deıin qaıtarylǵan aktıvter halyqtyń naqty áleýmettik qajettilikterine jumsalyp, kóptegen mańyzdy áleýmettik jobalardy iske asyrýǵa múmkindik berýde. Al aldaǵy ýaqytta bul baǵyttaǵy jumystar odan ári jalǵasyp, el ekonomıkasy men áleýmettik salasyn damytýǵa qosymsha serpin bermek.
Aıta keteıik, buǵan deıin ekonomıst Maqsat Halyq elden shyǵarylǵan kapıtaldyń tek 3%-y ǵana qaıtarylǵanyn atap ótken edi.
Onyń aıtýynsha, táýelsizdik jyldary Qazaqstannan syrtqa shyǵarylǵan kapıtaldyń kólemi shamamen 100 trıllıon teńgeni quraıdy.
"Alaıda búginge deıin qaıtarylǵan aktıv kólemi bar bolǵany 3 trıllıon teńge, bul jalpy somanyń nebári 3 paıyzyn ǵana quraıdy", - deıdi ol.
Sarapshynyń pikirinshe, bul kórsetkish elden zańsyz shyǵarylǵan qarajatty qaıtarý prosesiniń óte baıaý júrip jatqanyn kórsetedi. Onyń sózinshe, shetel asqan aktıvterdi elge qaıtarý úshin naqty ári tıimdi mehanızmder qajet.
