Halyqaralyq sarapshylar taıaýdaǵy jyldar (2025-2026 jyldar) álem ekonomıkasy úshin eń aýyr kezeń bolatynyn aıtyp, boljap júr. Tipti, azyq-túlik tapshylyǵy, toqyraý týraly da arakidik aıtylyp qalady. Mundaıda ekonomıkalyq qaýip Qazaqstanǵa qaı jaǵynan kelýi múmkin. Bul rette mamandar ne deıtinin Dalanews saıtynan oqyp-bile otyryńyzdar.
Qarjyger-maman Arman Beısembaev qıyn-qystaý kezeńniń kele jatqanyn álemdegi elderdiń ortalyq bankteriniń, sondaı-aq ınvestorlardyń altyndy kóptep satyp alyp jatqanynan-aq ańǵara berýge bolatynyn aıtady.
Forbes Kazakhstan-nyń Youtube arnasyna bergen suqbatynda ol Reseı, Qytaı, AQSH jáne eýroaımaqtaǵy ekonomıkalyq táýekelderge toqtalyp, onyń Qazaqstan ekonomıkasyna tıgizer saldaryn jekeleı atap ótken eken.
"...RF Ortalyq banki belgilegen syıaqy mólsherlemesi (21% - óte joǵary, bul qymbatshylyqty bildiredi) úsh-alty aıdan bir jylǵa deıin saqtalady. Qazir áskerı maqsatqa búdjetten bólinip jatqan zor shyǵyndardyń ekonomıkaǵa naqty saldaryn 2025 jyldyń jazyna qaraı qylań beredi. Osy ýaqytta Reseı bankiniń qazirgi syıaqy mólsherlemesi ekonomıkany da qýyp jetedi. Jaǵdaı qıyn. Eger Reseıde ınflásıa baqylaýdan shyǵyp ketse, onda bizdiń jaǵdaıymyz da máz bolmaıdy. Eger bir dollar 100-120 rúbl bolsa, onda teńge de júgenin úzedi", — deıdi sarapshy.
Qytaıǵa keletin bolsaq, mamannyń pikirinshe, jyljymaıtyn múlik naryǵyndaǵy bolýy yqtımal daǵdarys kópti qorqytyp otyr. Sebebi bul naryqtyń eldiń JİÓ-degi úlesi joǵary, 20 paıyzdy quraıdy.
"Jyljymaıtyn múlik naryǵy qulasa, bank sektory da qulaıdy. Eger olar ony ustap qala almasa, bul bizge de, Reseıge de áser etedi", — deıdi sarapshy.
Taǵy bir qaýip, sarapshynyń pikirinshe, "eki jyl boıy ınflásıamen kúresip, al búginderi deflásıanyń týyndaý qaýpimen kúrese bastaǵan" eýroaımaqta bolyp tur.
"Deflásıa ınflásıadan da jaman, óıtkeni bul iskerlik belsendiliktiń "ólimin" bildiredi. Bul da aýqymdy daǵdarys", dep túsindiredi ol.
Sol sekildi, mamannyń pikirinshe, AQSH-tyń jaǵdaıy máz emes.
"Jýyrda AQSH 800 myń jumys orny joq ekenin anyqtady. Sondyqtan bul derekterdi statısıkadan alyp tastaýǵa týra keldi. Jalpy, AQSH únemi osylaı jasaıdy, aldymen qandaı da bir sandy kórsetedi, sodan keıin ony tómendetip túzetip jatady. Munda, tipti Google, Apple, Amazon, Facebook, Boeing, Intel, IBM syndy iri korporasıalar jumysshylaryn ondaǵan myńǵa qysqartty. Sonymen qatar, AQSH-ta 2022 jyldan bastap paıyzdyq mólsherlemeler tez ósti. Sondyqtan daǵdarys FRJ paıyzdyq mólsherlemeni tómendete bastaǵannan keıin shamamen alty aıdan 1,5 jylǵa deıingi aralyqta oryn alady degen boljam negizsiz emes. Qazir shtattar resessıaǵa túsip jatyr. Qazir olar paıyzdyq mólsherlemeni ozyq qarqynmen tómendete bastaıdy, óıtkeni tym kóp jaǵymsyz belgiler týyndaýda. Eger olar resessıaǵa túsip ketse, eshkimge ońaı bolmaıdy. Teńgeni de uzaqqa ustaı almaımyz ondaıda" degen Beısembaev eger AQSH-ta, Qytaıda resessıa oryn alsa, onda ol iskerlik belsendilikke soqqy beretinin aıtady.
Bul óz kezeginde kompanıalardy konservasıaǵa ushyratady.
"Iaǵnı logıstıka toqyraıdy, qoımalar taýarǵa tolady. Adamdar jumyssyz qalady, halyqtyń tutynys qabileti tómendeıdi. Bul aqyry shıkizatqa degen suranystyń, ıaǵnı munaı baǵasynyń tómendeýine jáne teńgeniń qunsyzdanýyna ákelip soǵady", - deıdi sarapshy.
Arman Beısembaev mundaıda ınvestorlar altynǵa kóp tańdaý jasaıtynyn aıtady. Sóıtken olar qolaıly kezeńdi kútýge májbúr bolady.
"Altyn qazir óziniń tarıhı shyńyn ıgerdi. Ortalyq bankter buǵan deıin satyp kelgen altyndy kóptep satyp aldy. Soǵan qaraǵanda olar bir nárseni bilip otyrǵan sekildi. Qandaı da bir daǵdarysqa daıyndyqtary bar sekildi me, qalaı", dep maman óz sózin qarsy suraqpen túıindeıdi.
