Oblıgasıalar týraly bilý qajet eń mańyzdy aqparat - qaryzdy óteý kúni. Emıtent negizgi qaryzdy óteýge mindetteme alǵan kezde, ony óteýge deıingi kiristi bilýge tıis. Belgili bir ýaqyt kezeńinde, kóp jaǵdaıda jarty jyl kóleminde paıyz tólenedi, onyń kezeńi bastapqy kelisimderge baılanysty ózgeredi.
Kompanıalar nemese memlekettik qurylymdar jańa jobalardy qarjylandyrý, burynnan barlaryn qaıta qarjylandyrý jáne jalpy aǵymdaǵy operasıalardy qoldaý maqsatynda qosymsha aqsha qajet bolǵanda oblıgasıalar shyǵarady jáne satady.
Oblıgasıanyń qandaı túrleri bar?
Aksıalar sıaqty oblıgasıalardyń da birneshe túrleri bolady. Olar:
- Korporatıvtik oblıgasıalar – kompanıalar bıznesin damytý maqsatynda shyǵarǵan baǵaly qaǵazdar. Sol arqyly jumystyń órisin keńeıtý nemese korporatıvtik shyǵyndardy jabý maqsatynda kompanıaǵa qosymsha qarjy tartý júzege asyrylady.
- Memlekettik oblıgasıalar – Qarjy mınıstrligi áleýmettik tólemderdi qamtamasyz etý úshin, memlekettik qaryzdy qaıtarý sıaqty shyǵyndardy óteý maqsatynda shyǵarǵan baǵaly qaǵazdar. Ony satyp alǵan kezde Siz memleketke qaryz beresiz. Onyń bankrotqa ushyrap, qaryzdy qaıtara almaı qalý múmkindigi óte tómen. Sondyqtan mundaı baǵaly qaǵazdarǵa degen senim óte joǵary.
Nomınal – 1 oblıgasıa qaryzynyń kólemi. Eger nomınaldy shyǵarylǵan oblıgasıalardyń jalpy sanyna kóbeıtsek, emıtenttiń qansha aqsha qaryzǵa alatynyn bilýge bolady. Eger nomınal 1 myń teńge bolyp, shyǵarylǵan oblıgasıa sanyń 100 myń dep eseptesek, onda 1 myńdy 100 myńǵa kóbeıtemiz de, barlyǵy 100 mln shyǵady. Demek, emıtent 100 mln teńge tartyp otyr degen sóz.
Taǵy da naqtylap túsindiretin bolsaq, nomınal – emıtent ınvestorǵa usynǵan bondtyń bastapqy quny. Kóp jaǵdaıda, jergilikti naryqta 1 baǵaly qaǵazdyń nomınaly 1 myń teńgege teń. Shetelderde 1 myń dollardan bastalyp, 100 myń dollarǵa deıin jetedi. Oblıgasıalar bırjada satylǵan kezde onyń baǵasy nomınaldan joǵary ne tómen bolyp qubylýy múmkin. Biraq merzimi bitkende emıtent ınvestorǵa aqshany oblıgasıanyń nomınaldy baǵasymen qaıtarady.
Evrobondtar
Evrobondtar - boryshtyq baǵaly qaǵazdar, olardyń basty aıyrmashylyǵy bolyp ony emıtent úshin shetel valútasynda shyǵarý esepteledi.
Valúta tek eýromen shektelmeıdi, ol kez kelgen basqa valúta bolýy múmkin. «Evro-» degen sóz tarıhı túrde bekitilgen. Demek, siz shetel valútasyna ınvestısıa salsańyz, evrooblıgasıalardyń emıtenti bolasyz.
Oblıgasıa arqyly qalaı tabys tabýǵa bolady?
Oblıgasıalardy satyp alǵan soń tabys tabýyńyzǵa negiz bolatyn eki tásil bar. Birinshisi – oblıgasıany satyp alý jáne sol úshin «kýpondyq kiris» alý.
Oblıgasıa satyp alǵannan keıin ınvestordyń emıtentten turaqty túrde alatyn paıyzdyq tólemi kýpon dep atalady. Bul - týra banktegi depozıt sıaqty, salǵan aqshańyz úshin beriletin paıyzdyq tólem.
Eger Siz 100 myń teńgege ınvestısıa salsańyz, kýpondyq mólsherleme jylyna 19 paıyz bolady, ıaǵnı 1 jylda 19 myń teńge kiris kóresiz.
Bylaısha aıtqanda kýpon – sizdiń oblıgasıany satyp alýyńyzdyń arqasynda kóretin turaqty tabysyńyz. Ádette bir jyldaǵy mólsherleme kólemi birden belgili bolady jáne kelisimde kórsetilgen merzim aralyǵynda ózgermeıdi. Sonymen qatar turaqsyz, ıaǵnı mólsherlemesi ózgerip turatyn da kýpondar bolady.
Ekinshiden, eger bırjada oblıgasıa baǵasynyń ósip jatqanyn kórip otyrsańyz, baǵaly qaǵazdy ashyq naryqta ony jabatyn kúndi kútpeı, satyp jiberip, paıda tabýyńyzǵa bolady.
Sonymen qatar, oblıgasıany satyp alýǵa bolady, ıaǵnı bırjadaǵy baǵa nomınaldan tómen bolsa, ony japqan ýaqytqa deıin ustap, emıtentten oblıgasıanyń tolyq baǵasyn qaıtaryp alýǵa bolady. Bul Siz jeńildikti paıdalana otyryp baǵaly qaǵazdy tómendetilgen baǵamen satyp alyp, keıin óz baǵasyna satyp jiberdińiz degen sóz.
Sizge baǵaly qaǵazdarǵa ınvestısıa salýǵa qajetti negizgi málimetterdi bilý ǵana qajet, qalǵan jumysty sizdiń brokerińiz ózi jasaıdy. Investısıa quıýdaǵy negizgi qadam - senimdi brokerdi tańdaý, sebebi sizdiń qanshalyqty paıda tabatynyńyz jáne jalpy alǵanda, qor naryǵyndaǵy saýda týraly alǵashqy áserińiz soǵan tikeleı baılanysty bolady.
Oblıgasıalardyń jaǵymdy jáne jaǵymsyz jaqtary
Oblıgasıalar - qor naryǵyndaǵy eń qaýipsiz ınvestısıa. Jalǵyz táýekel defolt bolýy múmkin, mundaı jaǵdaıdy boldyrmaý úshin emıtenttiń nesıelik reıtıńin aldyn ala egjeı-tegjeıli zerdeleý qajet.
Oblıgasıalarǵa ınvestısıa salýdaǵy eń negizgi kemshilikteriniń biri - paıdanyń shektelýi bolýy.
Aksıalardyń oblıgasıalardan basty aıyrmashylyǵy - kúrt, tez jáne aıtarlyqtaı ósim kórsetýi. Tıisinshe, aksıalarǵa ınvestısıa salsańyz sizdiń tabysyńyzda shekteý joq, al oblıgasıalar boıynsha tólemderde shekteýler bar.
Oblıgasıalarǵa ınvestısıa jasaýdyń taǵy bir kemshiligi - kompanıanyń nemese mýnısıpaldy uıymnyń defoltqa ushyraýy.
Eger evrobondtar týraly aıtatyn bolsaq, valúta baǵamyndaǵy aıyrmashylyqqa baılanysty qosymsha komısıa alynady. Onyń ústine, evrooblıgasıalardyń negizgi kemshilikterdiń biri - olardyń joǵary nomınaldy quny. Olardyń baǵasy ádette 1000 dollardan bastalady. Joǵaryda atalǵan faktorlardyń barlyǵy ınvestısıanyń osy túriniń kirisine áser etedi.
Oblıgasıany qalaı satyp alýǵa bolady?
Oblıgasıalarǵa ınvestısıa salý úshin sizge naryqta tirkelgen brokerlerdiń birinen brokerlik shot ashý qajet. Brokerdi tańdaǵannan keıin shotyńyzdy toltyrasyz. Qarjylyq maqsattardy jáne aǵymdaǵy múmkindikterdi anyqtaý úshin ınvestısıa somasy aldyn ala broker-keńesshimen kelisiledi. Ári qaraı, siz brokerińizge satyp alýǵa tapsyrys bere alasyz, sonymen saýda aıaqtalady.
Eger siz birinshi ınvestısıańyz úshin ıdeıa izdep júrseńiz jáne neden bastaý keregin bilmeseńiz, Freedom Broker sarapshylary sizge ınvestısıalyq portfeldi daıyndap beredi.
Bul portfelde AQSH qor naryǵy kompanıalarynyń oblıgasıalary bolady. Kompanıalar jaqsy reıtıń negizinde tańdalady. Investısıalyq kezeń 2-3 jyl shamasynda bolady. Bul óte qolaıly. Portfeldiń kirisi jylyna 5,1% shamasynda bolýy múmkin.
Bul kompanıalardyń oblıgasıalarynda belgilengen kýpondyq mólsherlemeler bar. Tómende kompanıalar tizimi berilgen:
- JPMorgan Chase & Co
Amerıkalyq transulttyq qarjylyq konglomerat, álemdegi eń iri bankterdiń biri. Kásiporyn qarqyndy ósim kórsetip otyr, sondyqtan sońǵy bir jylda kompanıanyń kirisi 20,58%-ǵa, al taza tabysy 67,3%-ǵa ósti. Óteýge qatysty kiristilik – 5,93%, óteý kúni 15.12.2025 j. (baǵaly qaǵazdyń Halyqaralyq qaýipsizdik sáıkestendirý nómiri - ISIN US46647PDM59)
- Visa
Tólem operasıalaryn usynatyn amerıkalyq transulttyq kompanıa. Ótken jylǵy taza paıdanyń ósimi - 21,84%. Óteýge qatysty kiristilik – 4,95%, óteý kúni - 14.12.2025 j. (baǵaly qaǵazdyń Halyqaralyq qaýipsizdik sáıkestendirý nómiri - ISIN US92826CAD48)
- Hyundai Motor Company
Ońtústik Koreıanyń avtomobıl qurastyratyn kompanıasy. Eldegi jáne álemdegi eń iri avtomobıl qurastyrýshynyń biri
Kiris – 42,25 trln – 17,36%
Taza paıda – 15,39%
Óteýge qatysty kiristilik – 5,73%, óteý kúni - 26.06.2026 j.
(baǵaly qaǵazdyń Halyqaralyq qaýipsizdik sáıkestendirý kody - ISIN US44891CCG69)
- NVIDIA Corporation
Nvidia — chıpte grafıkalyq prosesorlar men júıelerdi ázirleıtin amerıkalyq tehnologıalyq kompanıa.
Taza paıda – 26,27%.
Óteýge qatysty kiristilik – 4,54%, óteý kúni - 16.09.2026 j.
(baǵaly qaǵazdyń Halyqaralyq qaýipsizdik sáıkestendirý nómiri - ISIN US67066GAE44)
- AbbVie
AbbVie — amerıkalyq bıofarmakologıalyq kompanıa
Taza paıda - 2,02 mlrd - 119,05 %
Óteýge qatysty kiristilik – 5,07%, óteý kúni - 14.05.2026.
(baǵaly qaǵazdyń Halyqaralyq qaýipsizdik sáıkestendirý nómiri - ISIN US00287YAY59)
- IBM
Álemdegi eń iri aparattyq jáne baǵdarlamalyq qamtamasyz etý, sondaı-aq IT qyzmetteri men konsaltıńtik qyzmetterdi kórsetetin jetkizýshilerdiń biri
Taza paıda - 1,58 mlrd - 13,72 %
Óteýge qatysty kiristilik – 5,03%, óteý kúni - 30.10.2025.
(baǵaly qaǵazdyń Halyqaralyq qaýipsizdik sáıkestendirý nómiri - ISIN US459200AM34)
- Microsoft
Ár túrli esepteý tehnıkasyna arnalǵan baǵdarlamalyq qamtamasyz etý – derbes kompúterler, oıyn qurylǵylary, uıaly telefondar jáne t.b. arnalǵan menshikti baǵdarlamalyq qamtamasyz etý salasyndaǵy eń iri amerıkalyq qoǵamdyq transulttyq korporasıa.
Taza paıda - 20,08 mlrd - 19,96 %
Óteýge qatysty kiristilik – 4,87%, óteý kúni - 03.11.2025.
(baǵaly qaǵazdyń Halyqaralyq qaýipsizdik sáıkestendirý nómiri - ISIN US594918BJ27)
- Caterpillar
Qurylys jáne taý-ken jabdyqtaryn shyǵaratyn álemdegi eń iri óndirýshi, amerıkalyq kompanıa. Jer qazatyn tehnıka, qurylys tehnıkasy, dızeldik qozǵaltqyshtar, enegetıka salasyna arnalǵan qurylǵylar jáne basqa da ónimder shyǵarady.
Taza paıda - 1,94 mlrd - 26,42 %
Óteýge qatysty kiristilik – 4,83%, óteý kúni - 15.05.2026.
(baǵaly qaǵazdyń Halyqaralyq qaýipsizdik sáıkestendirý nómiri - ISIN US14913UAA88)
Portfel qurylymy
Kompanıalar ártúrli sektorlardan – IT, qarjy, farmasevtıka, sondaı-aq ónerkásip salasynan tańdaldy, osylaısha sizdiń portfel barynsha ártaraptandyryldy jáne táýekeli tómen deýge bolady.
Búginde kóptegen adamdar úshin qor naryǵyna ınvestısıa salý jeke tabys kózi bolyp sanalady. Kóbisi oǵan negizgi kiris retinde nazar aýdarady, al endi biri ınvestısıany pasıvti tabys retinde qarastyrady.
Bul máselede eń bastysy – qarjylyq saýattylyq jáne senimdi brokerdi tańdaý.
Qarjylyq maqsattaryńyz jeke strategıańyzǵa sáıkes júzege asýy úshin saýatty qadam jasaý óte mańyzdy.
