Men, Ermek Ábildaev (sýrette), «Otyrar sazy» orkestriniń negizin qalaýshylarynyń birimin. Nuraǵańmen (Nurǵısa Tilendıev.) - ózińiz bilesiz 18 jyl qyzmettes boldym (1980-1998).
Orkestrdiń ánshisi retinde, dırektory, ákimgeri, admınıstratory bolyp qyzmet atqardym. Nuraǵań meni birde bir is-sapardan, konserttik baǵdarlamadan qaldyrǵan emes. Barlyq jaýapty sharýashylyq jumystardy maǵan senip tapsyratyn. 18 jyl boıy syılastyqpen shyǵarmashylyq tyǵyz baılanysta boldyq.
Óziniń kóp ánderin orkestrge meniń daýysyma laıyqtap túsirdi. Búkil Qazaqstandy birge araladyq. Qazaqstan jáne shetelderge kóptegen gastróldik saparlar uıymdastyrdym. Sonyń ishinde ózińiz basqaryp barǵan Soltústik Koreıaǵa uıymdastyrylǵan gastróldik sapar erekshe boldy.
Koreıaǵa baratynymyz týraly Nuraǵańa aldyn ala eskerttim. «Ittiń etin jemeımin» dep qaljyńdady. Onsha qoldaý kórsetpedi. Ol kisiniń aldynan ótkennen soń astyrtyn qujattardy daıyndaı berdim. Bári daıyn bolǵan soń Nuraǵańa kettik dedim ol kisi qarsy bolmady.
Koreı elshiligimen aqyldasyp koreı tilinde ózime bir án daıyndap aldym. Bilgendeı daıyndappyn - Koreı mádenıet mınıstrliginen patrıottyq án bolmasa fınalǵa óte almaısyńdar dedi. Koreı halqynyń kósemi Generalısımýs Kım Ir Senge arnalǵan patrıottyq án mende bar edi. 15 mın daıyndyqtan keıin, sahnaǵa biraq shyqtyq, zal túregep turyp qol soqty. Osy ánniń arqasynda baǵymyz jandy biz fınalǵa óttik. 67 memleketten kelgen ánshiler arasynan men birinshi orynǵa ıe boldym.
Osy gastróldik sapardan soń ózimniń jeke shyǵarmashylyq konsertimdi ótkizdim. Mádenıet mınıstrliginiń qurmet gramotasymen marapattaldym.
Orkestrge baılanysty kóptegen ózekti máselelerdi Nuraǵańmen aqyldasa júrip sheshtik. Meniń ánshi retinde sahnada júrgenime 50 jyl boldy (1965-2015). Onyń ishinde «Otyrar sazy» orkestrinde bir jerde eshqaıda aýyspaı osy orkestrdiń negizin qalaýshylarynyń biri jáne ánshisi uıymdastyrýshy-dırektory retinde 32 jyl qyzmet atqardym. (1980-2012).
Osy aralyqta meniń kózimshe 20-shaqty dırıjer aýysty. Orkestrdiń qamyn oılap bolashaǵy úshin ter tógip Nuraǵań ekeýmiz adal eńbek ettik. Nuraǵań «meniń Kozlovskıim» dep qaljyńdasa da anda-sanda meniń arqamnan qaǵyp baǵalaýshy edi. Kúndiz túni birge boldyq. Qaı jaqta júrsekte jumystan qalmaıtynbyz.
Nuraǵańnyń basqarýymen birneshe dúrkin ózimniń jeke shyǵarmashylyq konsertimdi ótkizdim.Orkestrge baılanysty kúrdeli máselelerdiń bel ortasynda Nuraǵańmen birge boldym.
Shyndyqty aıtatyn bolsam,endigi másele Dınaraǵa (Dınzýhra) baılanysty.Ony jumysqa alý ońaı bolmady. Fılarmonıa ákimshiligi jáne kollektıv ony qoldamady.
Sóıtip júrgende mádenıet mınıstri M. Qulmuhammed myrza fılarmonıa kollektıvterin tyńdaýǵa keledi degen áńgime shyqty Men tańǵy saǵat 6-da Dahaǵa zvandadym. «Qaıtsekte Dınarany mınıstrge kórsetýimiz» kerek dedim.
Fılarmonıa ákimshiligi «ony mınıstrge kórsetýge bolmaıdy, shıki, tájirıbesi joq uıatqa qalamyz» dep shyqty. Men qasarysyp turyp alǵan soń shyqsada «Ata tolǵaýymen» shyqsyn dedi.
«Joq! Mahambetpen shyǵady», dedim. Oǵan ózi daıyndalǵan. Memlekettik emtıhanda dırıjerlyq jasaǵan.
Áıteýir jabylyp júrip ony mınıstrdiń aldyna shyǵardyq. Mınıstr ornynan ushyp turdy: «Bul Tilendıevtiń orkestri, Dınara Tilendıevtiń qyzy. Sondyqtan búginnen bastap, orkestrdiń bastyǵy Dınara bolady», –dedi. Biz qýanyp kettik.
Erteńine fılarmonıaǵa kelsem, eshqandaı buıryq joq. Jumysqa qabyldaıtyn túrleri joq. Sóıtip júrgende bir aı ótip ketti. Taǵy da Dahaǵa zvandadym. Men bir konsert uıymdastyraıyn, siz A. Esimovti konsertke shaqyryńyz dedim. Sóıtip júrip ákimniń arqasynda ony «Otyrar sazy» orkestrine qabyldattyq.
«Buıryq qashan shyǵady?» – dep Dahamen birge dırektorǵa kirdik, sóıtsek dırıjerlyqty beremiz, kórkemdik jetekshini bermeımiz dedi.Maǵan taǵyda kirisýge týra keldi - ekeýinde beresińder, ekeýi bólinbeıtin qyzmet dep turyp aldym. Buıryqty ózgertýge májbúrledim.
Dınara Tilendıeva (sýrette) týraly men qazaqsha, oryssha, aǵylshynsha úsh tilde týrli tústi býkletter shyǵardym. Ol týraly birneshe gazetterge maqala berdim. Sóıtip júrgen Dınara meni orkestrge jolatpaı jatyr.
«Kúshikti asyrap baqtym, ıt bolyp ózimdi qapty» demekshi... Taǵy bir máseleni aıta keteıin. 1985 jyly - Dınara dúnıege kelgen jyly – Nuraǵań bizdiń úıge keldi. Odan burynda bir sebeptermen Nuraǵań úıine qonbaı onshaqty kún bizdiń úıde jatty.
Ol kisini meniń jubaıym marqum R. Shaýshıeva (ol da kásibı ánshi,Halyqaralyq ánshiler konkýrsynyń laýreaty ulaǵatty ustaz bolatyn) óte jaqsy kútti. Rysqandy kelinim dep jaqsy kórýshi edi. Dahada sút joq, Dınarany emizý úshin tek saǵan keldim, basqa eshkimge senbeımin dedi. Ol kezde balalarymyz kishkentaı arasy bir jastan bolatyn, eń úlkeni úsh jasta edi.
Soǵan qaramaı Ryshan marhum úsheýin jetektep alyp, kúnde baryp Dınarany bir aıdaı emizdi. Ol marhum Ryshannyń aq sútin aqtamady.
Nuraǵańmen úzeńgiles qyzmettes bolǵan meniń Nuraǵańnyń 90 jyldyǵynda konsertke shyǵýym kerek edi.Nuraǵań baǵalap syılasqan adamdy ol da syılap qadirleýi kerek edi.Olaı bolmady. Eshkimdi tyńdamady.
Fılarmonıa basshylyǵy qaýqarsyz bop shyqty. Astanaǵa qosatyn shyǵar dep edim, olda jaýapsyz qaldy. Besikten beli shyqpaı jatyp, bul qandaı kórgensizdik! Orkestr onyń jekemenshigi emes qoı! Nuraǵań qoldaǵan, syılaǵan osy orkestrdiń negizin qalaýshylardy olda qoldap syılaýy kerek edi ǵoı.
Nuraǵań konsertke daıyndyqsyz eshqashanda shyqqan emes.Bul bolsa óziniń tvorchestvolyq deńgeıine qaramastan konsertke esh daıyndyqsyz shyǵa beredi. Jumysqa aılap kelmeıdi. Kollektıvpen jumysy joq, kollektıv týraly oılanbaıdy. Ózimen ózi júrgen bireý...
Qaı jaǵynan alsańyzda, Nuraǵańmen ekeýiniń arasy jer men kókteı. Múldem Nuraǵańnan týmaǵan sıaqty! Nuraǵańnyń birde-bir qasıeti oǵan darymaǵan. Nuraǵańnyń 90 jyldyǵyna Nuraǵańa úsh qaınasa sorpasy qosylmaıtyn ánshilerdi qosqan.
Bir ánshini 4-5 ret shyǵarǵany ne sasqany? Baǵdarlama óte uzaq, kóbisi shydamaı konserttten ketip jatty. Tárbıelep jolǵa salý kerek, eger nátıje shyǵatyn bolsa. Ómirlik tájirıbesi jetispeıdi.
Bir kúni maǵan Daha zvandady. «Tez fılarmonıaǵa jet» dedi. Kelsem, dırektordyń kabıneti aýyz-murny tolǵan yǵaı men syǵaılar otyr eken. Dahań ortada jylamsyrap otyr eken. Burynnan belgili jaǵdaı jumystan shyǵarý.
Bir ekeýin tyńdadym, ári qaraı shydaı almadym. Ne degen sumdyq! «Bul Nuraǵańnyń 33 jyl otandasqan súıikti jary emes pe? Nuraǵańdy sılamaǵandaryńyz ba? Uıat emes pe?», – dedim.
Tórde otyrǵan laýazymdy mádenıet salasynda ýaqtysynda úlken qyzmetker bolǵan belgili aqsaqalǵa qarap turyp bári jym boldy. Eshkim eshteńe aıtalmady.Sol kúni jınalǵan laýazymdy myrzalarǵa daıyndalǵan dastarhannan Dahań ekeýmizde dám tatyp, iship jep qaıttyq. Sodan keıin Dahańa eshkim tıise almady.
Sol jerden zeınetkerlikke biraq shyqty. Basynda orkestrge júrgizýshi kerek dep Dahańdy jumysqa aldyrǵan men edim.
Ótinish. 1. Bıyl bola ma, kelesi jyly ma «Otyrar sazy» orkestrimen ózimniń jeke shyǵarmashylyq konsertimdi ótkizýge.
2. 2011 jyly meniń arnaıy «Otyrar sazy» orkestriniń quramyna jáne fólklorly aspaptarǵa súıene otyryp qurylǵan abonementtik «Qazaq mýzykasynyń keshteri» atty leksıa konsertimdi orkestrdiń 2015-2016 j. josparyna engizýge tapsyrma berýińizdi suraımyn. Bul abonementtik «Qazaq mýzykasynyń keshteri» atty leksıa konserttiń oqýshylar men jastarǵa berer tárbıelik úlesi óte zor ári mańyzdy dep sanaımyn. Ýaqtysynda Bilim departamentiniń jáne Almaty mektep dırektorlarynyń qoldaýymen usynysy boıynsha uıymdastyrylǵan edi. Almaty qalasy boıynsha birneshe konsertter ótkizildi. Jospar boıynsha ári qaraı búkil Almaty q. stýdentteri men oqýshylaryna leksıa konsert ári sabaq retinde ótkizilýi tıis bolatyn. Ókinishke oraı Dınaranyń bul konsertke nemquraıly qarap mán berip túsinbeýshiligine baılanysty toqtap qalǵanedi.
Ermek ÁBİLDAEV,
ánshi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi,
«Otyrar sazy» orkestriniń negizin qalaýshylarynyń biri,
Redaksıadan: Avtordyń maqalasyn birde-bir sózin túzetpeı qaz-qalpynda berdik.
Bas bettegi sýretti Voxpopuli saıtynan alyndy
