Qazaqstannyń Táýelsizdik jyldarynda elimizdiń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaev jáne qazirgi Memleket Basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev ǵylymdy damytýǵa jáne jas ǵalymdardy qoldaýǵa erekshe kóńil bólýde. Qazirgi álemde kez-kelgen eldiń eń qundy aktıvi zıatkerlik, adamı kapıtal bolyp tabylatyny daýsyz. Árbir memlekettiń maqsaty – birinshi kezekte jas urpaqtyń shyǵarmashylyq, ǵylymı bastamalaryn damytýǵa barlyq jaǵdaı jasaý.
Búgingi kúni QazUÝ-da 40 jasqa deıingi 300-den astam jas ǵalymdar jumys isteıdi. Olardyń kópshiligi álemniń jetekshi ýnıversıtetteri men ortalyqtarynda taǵylymdamadan ótken, ǵylymı jetistikteri Qazaqstanda jáne shet elderde joǵary baǵalanǵan ǵalymdar. Aǵymdaǵy jyly jas ǵalymdardy granttyq qarjylandyrý aıasynda 900 mln teńgeden astam 60-qa jýyq joba oryndalýda. Bul bizdiń jastarymyzdyń joǵary ǵylymı-ınnovasıalyq áleýetin kórsetedi. Jas ǵalymdardyń shyǵarmashylyq, ǵylymı áleýetin odan ári ashý maqsatynda ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ basshylyǵy barlyq qajetti jaǵdaılardy jasaýda. Ýnıversıtette jas ǵalymdardy qoldaý maqsatynda tutas júıe jumys isteıdi. Bilim alýshylardy granttyq qarjylandyrý jobalar sheńberinde aqyly negizde Ǵylymı zertter jýmystaryn (ǴZJ) oryndaýǵa tartý mehanızmderi iske asyrylýda.
Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ Basqarma Tóraǵasy – Rektory J.Q.Túımebaev sóz basynda jas ǵalymdardy Ǵylym qyzmetkerleri kúnimen, kásibı merekelerimen quttyqtady. Jas ǵalymdar QazUÝ men Qazaqstannyń kadrlyq rezerviniń negizi bolyp tabylatynyn, kez kelgeni ýnıversıtet pen elimizdiń ómirine belsendi qatysa alatynyn jáne ýnıversıtet basshylyǵy olardyń ınovasıalyq usynystaryn qoldaıtynyn, jalpy jas ǵalymdardy qoldaý júıesin odan ári jaqsartýdyń tıimdi mehanızmderi jasalatynyn aıtty.
– Qurmetti jas ǵalymdar, ýnıversıtetimizdiń ustazdary, sizder QazUÝ ǵylymı mektepteriniń dańqty dástúrlerin jalǵastyrýshysyzdar, bolashaqta sizderdiń aralaryńyzda jańa ǵylymı baǵyttardyń, ǵylymı mektepterdiń negizin qalaýshylar retinde tanylatyndar bar ekenine senimdimin. Sizder ǵylymı jetekshi retinde ǵylymı-zertteý baǵdarlamalary men jobalaryn júzege asyrýǵa belsendi at salysyp otyrsyzdar. Óz zertteýlerińizdiń nátıjelerin álemniń jetekshi basylymdarynda jarıalap, ozyq ǵylymı ortalyqtarmen jáne ýnıversıtettermen halyqaralyq yntymaqtastyq ornata aldyńyzdar.Jastardy ǵylymı izdeniske tıimdi yntalandyrý joldarynyń biri – Skopýs derekter bazasyna kiretin joǵary reıtıńti jýrnaldardaǵy maqalalary úshin ǵalymdarǵa syıaqy berý. Mysaly, ótken jylǵy syıaqy kólemi shamamen 175 mln teńgeni qurady. Zertteýdiń ózekti baǵyttaryn damytý, jańa ǵylymı mektepterdi qalyptastyrý úshin QazUÝ-da postdoktorantýra ınstıtýty engizildi, oǵan biz Qazaqstan men álemniń jetekshi ýnıversıtetteriniń úzdik kadrlaryn tartamyz. Daryndy bilim alýshylar men jas ǵalymdardy qoldaý jónindegi osy jumystardyń barlyǵyn ýnıversıtet basshylyǵy men jeke ózim jalǵastyryp qana qoımaı, sonymen qatar Sizderdiń búgingi usynystaryńyz negizinde odan ári keńeıtetin bolamyz. Bul sizdermen ekinshi kezdesýimiz. Aldaǵy ýaqytta ýnıversıtette ǵylymı-ınnovasıalyq salany damytý jáne joǵary nátıjelerge qol jetkizý maqsatynda osyndaı is-sharalar dástúrli túrde ótkiziletin bolady. Barshańyzǵa shyǵarmashylyq tabys, ǵylymı jańalyqtar, jańa belester men jańa bilimge tabandy umtylys tileımin! – dedi óz sózinde rektor Janseıit Túımebaev.
Jas ǵalymdar óz kezeginde aldaǵy josparlarymen bólisip, ǵylymı-ınnovasıalyq salany damytý boıynsha usynystaryn, pikirlerin ortaǵa saldy. Mehanıka-matematıka fakúltetiniń dekany PhD, profesor, Dáýren Jákebaev sýperkompúterdi qoldaný arqyly ǵylymı zertteý jumystaryn damytý týraly baıandama jasady. Sýperkompúterdiń artyqshylyqtaryn jáne bakalavr, magıstratýra stýdentterin shet elderge taǵlymdamaǵa jiberý týraly usynysyn aıta kele, dekan qazirgi kezde fakúltettiń atqaryp jatqan ǵylymı jumystaryna toqtaldy.
«Búginde matematıka jáne kompúterlik modeldeý kafedrasy men statısıka jáne ǵylymı esepteý kafedrasy bazasynda – «Esepteý matematıkasy jáne matematıkalyq modeldeý» men «Ǵylymı esepteý» degen eki zerthana bar. Sýperkompúterdi paıdalanýdyń nátıjesi – baǵdarlamalyq ónim, tásil, model, algorıtm, ádistemeler. Qazirgi kezde Mehanıka-matematıka fakúltetiniń Data-ortalyǵynda ornatylǵan esepteý klasteri – fızıkalyq esepteý (munaı kenderin barlaý, munaıdy súzý, aero-gıdrodınamıka), bıoınformatıka, ekologıa, ekonomıkany josparlaý, jansyz ıntellekti zertteý, qashyqtyqtan zondtaý málimetterin taldaý mindetterin oryndaýǵa paıdalanylady», dedi profesor Dáýren Jákebaev.
Fılologıa fakúlteti, qazaq ádebıeti jáne ádebıet teorıasy kafedrasy meńgerýshisiniń ǵylymı-ınnovasıalyq jumystar jáne halyqaralyq baılanystar jónindegi orynbasary, PhD Gúlnaz Dáýitova, jas ǵalymdar úshin mindetti bolyp tabylatyn ǵylymı jarıalanymdar týraly óziniń usynysyn aıtty.
«Ýnıversıtetimizde qazirgi álemdik básekege qabiletti jas ǵalymdar daıarlanýda. Jas ǵalymdardyń ıdeıalaryn, jańalyqtaryn nasıhattaýdy tolyq júzege asyrý úshin bar múmkindik jasalyp jatyr. Fakúltetimizdiń jas ǵalymdary AQSH, Túrkıa, Eýropa elderinde 6 aıdan 1 jylǵa deıingi ǵylymı taǵylymdamalardan ótýde. Alǵan nátıjelerin ǵylymı semınarlarda bólisip, ǵylymı jýrnaldarǵa maqalalar jarıalaýda. Osy maqala jarıalaý máselesi boıynsha mynandaı usynysym bar. Magıstranttar men doktoranttardyń dısertasıalyq jumystaryn qorǵaý týraly erejeniń talaptary boıynsha Bilim jáne ǵylym salasynda sapany qamtamasyz etý komıteti usynǵan jýrnaldarǵa maqala jarıalaý mindetti bolyp tabylady. Al, QazUÝ «Habarshysynyń» sońǵy erejesi boıynsha magıstranttardyń maqalalary qabyldanbaıdy. Basqa joǵary oqý oryndarynyń «Habarshylaryna» jibergende de qıyndyq týyndap otyr. Osy máseleniń sheshimi retinde Reseı, Eýropa elderindegideı «Jas ǵalymdar habarshysy» nemese «QazUÝ jas ǵalymdarynyń habarshysy» serıasyn qalyptastyrý kerek dep oılamyz. Mundaǵy talaptar negizgi «Habarshylarǵa» qaraǵanda bilim alýshylardyń deńgeıine saı jeńildetilgen formada qoıylatyn bolsa, ýnıversıtetimizdiń stýdentteri, magıstranttarymen qatar, basqa oqý oryndarynyń jas ǵalymdary da maqalalaryn belsendi túrde usynar edi. Ázirge elimizdegi eshbir joǵary ornynda mundaı «habarshylar» joq.
Ekinshi aıta ketetin másele, fakúltet deńgeıinde fılologıa salasyndaǵy jas ǵalymdardyń Vırtýaldy alańyn ázirge Reseı, Túrkıa jáne QHR fılologıa salasyndaǵy jas ǵalymdarymen jasaýǵa kelisip jatyrmyz. Vırtýaldy platformanyń maqsaty – fılologıa ǵylymyndaǵy jańa baǵyttar boıynsha jas ǵalymdardardyń oı-pikirlerimen, tájirıbelerimen almasý. Birlesip ujymdyq monografıa, jınaqtar shyǵarý, shyǵarmashylyq jobalar uıymdastyrý, konferensıa, semınarlar ótkizip ashyq túrde platformaǵa júkteý. Bul jumysqa kásibı baǵdar retinde mektep oqýshylary men stýdentterdi de tartamyz. Bolashaqta Vırtýaldy platformamyzdyń jumysy joǵary deńgeıde damysa, ýnıversıtet deńgeıinde keńeıtsek degen usynysymyz bar», deıdi fılolog ǵalym Gúlnaz Dáýitova.
Kelesi baıandama jasaǵan Ekonomıka jáne bıznes joǵary mektebindegi ekonomıka kafedrasynyń postdoktoranty, PhD Ázıza Juparova ǵylymı jobalardyń nátıjelerin komersıalaý týraly jáne ony qalaı júzege asyrý joldaryn aıtty. Ol úshin jas ǵalym konsaltıńtik ortalyq ashýdy usynady. Onda kompanıalardyń, uıymdardyń sheńberinde ınovasıalyq jobalardy kásibı saraptaý, sondaı-aq qyzmetin, jumysyn formattaýǵa kóshirý jumystary júrgiziletin bolady.
Rektormen kezdesý barysynyda jas ǵalymdardan kóptegen usynystar tústi, qyzý pikirtalas boldy. Olardyń barlyǵy elektrondyq poshta arqyly joldanatyn bolyp kelisildi jáne bul usynystardyń barlyǵy mindetti túrde qaralyp, jaýap beriletin bolady.
Jyl saıyn ýnıversıtette Ǵylym qyzmetkerleri kúni qarsańynda «Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-dyń Úzdik jas ǵalymy» baıqaýy dástúrli túrde ótkiziledi. Onlaın-kezdesý sońynda Baıqaýdyń jeńimpazdaryn, sondaı-aq «Farabı Álemi» atty stýdentter men jas ǵalymdardyń konferensıasy men ınovasıalyq jobalar baıqaýynyń jeńimpazdary arnaıy dıplomdarmen jáne aqshalaı syılyqtarmen marapattaldy.
