Men...
Almatyda týdym. KIMEP-ti bitirgem. Keıin San-Fransıskoǵa kettim. Magıstrlik bilimdi shetelden alǵym keldi. Biraq, bolmady. Qaltam kótermedi. Qaıtyp oraldym. Jeńilgem joq. Londondaǵy Grınvıch ýnıversıtetine tústim. Elge oralǵasyn «Bolashaq» stıpendıasyn alýǵa talpynǵam. Buıyrmady. Áke-sheshem nesıe aldy. Bir jyl oqýdan keıin nesıeni ózim jabatyn jaǵdaıǵa jettim. Londonda bir jyl turdym. Bilimim tolyqty. Biligim jetildi. Strategıalyq marketıń degen mamandyq bar. Osy salanyń qyr-syryna qanyǵyp shyqtym.
Úırengenimdi elde, Qazaqstanda qoldanǵym, júzege asyrǵym keldi. Astanaǵa tarttym. Ulttyq kompanıadan oryn taptym...Túkke keregim joq eken. Ulttyq kompanıa meniń úırengen, kórgen – bilgen dúnıemdi qajet etpedi. Kettim...
Astananyń ómiri maǵan mynany úıretti: bul jaqtyń jastaryn eń aldymen jumystyń ónimdiligi emes, jumys ornynyń aty, abyroıy, dańqy men daqpyrty qyzyqtyrady.
2011 jyly Jańaózende qantógis boldy. Jyladym. Etegim jasqa toldy. Biraq, óz aınalamnan buǵan qaıǵyrǵan adamdy kórmedim. Eldiń esil-derti Jańa jyldyq jyn-oınaqta bolatyn. Jańaózendi tipti sóz etýge de qulyqsyz edi. Astananyń qundylyqtary meniń tárbıem men meniń kózqarasyma jat eken. Bul qalada qalǵym kelmedi...
Men nege kettim?
Oılanǵam da joq. Bılet aldym. Aldymen Amsterdamǵa aıaldadyq. Keshte San-Fransıskoda boldyq. Sońǵy úsh jyl boıy osy qalada ómir súrem. Sheshem zańger, inim kúni keshe mektep bitirdi, Gollıvýd juldyzy bolǵysy keledi.
Joq, men satqyndyq jasaǵam joq. Tek árbir adamnyń óz tańdaýy men talǵamy bolatynyn eskerý kerek.
Qazaqstannyń jabaıy totalıtarızmge túsip ketpeýi úshin ashylǵany jón. Álem aldynda ashylýy kerek.
Demokratıadan úrikpeýi tıis. Demokratıa qorqynyshty emes.
Munda júıkeńiz juqarmaıdy
Al San-Fransısko jumaq. Jumaq meken.
Kóshkisi keletinderge berer keńesim: oılanbańyz, erte qamdansańyz utylmaısyz. Jas ulǵaıǵan saıyn armandar da azaıa beredi. Amerıkalyqtarda «fail harder” degen túsinik bar. «Jeńil, sátsizdikke ushyra. Berilme. Aqyr túbinde jemisin jeısiń» deıdi. Demek, tájirıbe. Bári sonymen keledi.
Alǵashqy ýaqytta tilden qınaldyq. Bul jaqtaǵy til bólek. Budan da óttik. Qazir sheshem men inim aǵylshyn tiline aǵyp tur.
Munda júıkeńiz juqarmaıdy. Saǵattap kezek kútpeısiz. Memlekettik, jeke sektor barlyǵy siz úshin jumys isteıdi.
Elge ýaqyty qymbat. El atyna kir keltirmeýdi oılaıdy. Qyzmet kórsetý eń joǵary deńgeıde. Bizdegideı buldanyp otyrmaıdy. Árqashan kúlip, jadyrap qarsy alady sizdi. Buǵan kópke deıin úırenbedim. Qazaqstanǵa úırenip qalǵam ǵoı...
Qaǵazbastylyq joq munda. Qyrýar qujat jınamaısyń. Kezek kútpeısiń. Tanys-tamyrǵa senbeısiń. Aǵa-kókege arqalanbaısyń. Adam ózine júktelgen mindetti atqarýy úshin senen birnárse dámetpeıdi. Munda ómir osyndaı. Sapaly. Sanaly. AQSH-ta baqyttyń ne ekenin sezine alasyń. Maqtap turǵam joq. İs júzinde solaı.
Facebook týraly
Facebook`tiń jankúıerimin. Stýdent kezden qoldanam. Bul jerde jumys isteý armanym bolatyn. San-Fransıskoǵa kóship kelgesin, armandy iske asyrýǵa kiristim. Bul jerde jumys istegenime úsh jyl boldy. Kelisimshartpen isteımin.
Qoldanýshy qaýymnyń qajeti men talabyn óteıtin aqparatty saraptan ótkizem. Anyqtaımyn. Baǵa beremin.
Bul jerge qalaı keldim, qalaı turdym? Alǵash hat keldi. 60 mınýttyq jańa taýardyń ótimdiligin tekseretin zertteýge qatysýǵa shaqyrypty. Nege qatyspasqa? Onyń ústine aqshasy da tólenedi eken. Onyń ústine ózim armandaǵam Facebook`tiń ishki ómirimen, tynys-tirshiligimen tanysam. Bálkim, maǵan berilgen múmkindik shyǵar. Osy sharada ózimdi jan-jaqty kórsettim. Unatty. Kelisimshartqa qol qoıdyq. Úsh aıdan keıin jumysqa qabyldady. Jumys ústelimniń aldynda armanymnyń oryndalǵanyna ań-tań bolyp otyrǵanym áli esimde...
Facebook, Apple, Twitter, Google sıaqty kompanıalarǵa qyzmetker ornalasýdyń erejesi bar dep aıta almaımyn. Biraq, bir ereksheligi bar. Bularǵa túıindeme jiberseńiz shyndyqty jazyńyz. Ásirelemeńiz. Ótirik jazbańyz. Bilip qoıady. Uıatqa qalasyz. Túıindemeni barynsha móldir, barynsha shynaıy jazǵan jón. Eshnárnesi alyp qospańyz.
Sizben suhbat qurady. Qysylmańyz. Qarsy suraq qoıyńyz. Óz pikirińizdi bildirińiz. Belsendi bolyńyz. Mundaı jerge osyndaı mamandar qajet.
Al bizge qalaı úıretti? Bizdiń kompleksimiz kóp. Ózimizdiń qandaı iske sheber ekenimizdi aıta almaımyz. Orynsyz qysylamyz. Orynsyz uıalamyz.
Siz EKSPO-dan artyqsyz
AQSH-taǵy ómir basqa. Ol jaqta jumys ta basqa. AQSH-taǵy eń basty ári eń qymbat kapıtal –adam. Adamnyń ósýi men damýy basty orynda. Amerıkalyqtar adal eńbek etse, tabysqa jeterine senedi. Olar eshkimniń aldyn oramaıdy, aǵa-kókege arqalanbaıdy.
Al bizde qalaı? Qazaqstanda sheteldik jáne ulttyq kompanıada jumys istedim. Ne kórdim? Dórekilik, qýlyq-sumdyq, shataq izdeý, urys izdeý, biliksizdik...
Mundaı jaǵdaıda qalaı jumys isteısiz? Ujymdyq mádenıet atymen joq jerde qalaı jumys isteısiz? Budan keıin sizdiń ómirińiz de surǵylt tartpaı ma?
Amerıkadaǵy ujymdyq mádenıet etıka men bilikti birinshi orynǵa qoıady. Bir-birin syılaý, bir-biriniń oı-pikirine qurmetpen qaraý, dórekilik tanytpaý, ashyqtyq, mádenıettilik...mine biz osyndaı jaǵdaıda jumys isteımiz.
Men nege qyzyǵamyn?
Saıasat pen modaǵa. Qazaqstandaǵy saıası ahýaldy qadaǵalap otyram. Modanyń qazirgi aǵymyn qalt jibermeımin.
San-Fransıskoda Qazaqstandaǵy mıtıńilerge qoldaý retinde uıymdastyrylǵan birqansha aksıalarǵa qatystym.
«Jer satylmasyn!» dep urandatqan belsendilerdiń qamalýyna qarsy shyqtym.
Meni bul úshin eshkim qýdalaǵan joq. AQSH-ta kez kelgen jerde, kez-kelgen ýaqytta mıtıń ótkizýge bolady. Bul úshin bılikten ruqsat suramaısyń. Bul seniń tańdaýyń. Plakat ustaısyń, oıyńdy bildiresiń. Tarqaısyń.
Al Qazaqstanda meni áldeqashan qamap tastar edi. Eki belsendimiz otyr. Nege? Ne úshin qamady olardy?
Amerıkadaǵy ómir
Men munda kúlip júremin. Árdaıym kúlip júremin. Amerıkalyq kúlki jasandy emes.
Kólge barǵanbyz. Qaıyǵymyz jaǵada turyp qaldy. Janymyzdan ótip bara jatqan beıtanys jigit aq ter, kók terge túsip ıterip shyǵardy. Ústi sý, aıaǵy batpaq boldy. Qaıǵyrǵan joq. Eki ezýi eki jaǵynda. Kúlip shyǵaryp saldy.
«Komýnalky» tóleımiz. Esep-shoty ádettegiden az kepti. Tań qaldym. Sóıtsek Kalıfornıanyń «akımaty» jylyna eki ret osyndaǵy azamattyǵy joq turǵyndarǵa jaryq pen gazdyń shotyn tólep beredi eken. Kómek bolsyn deıdi.
Polıseıler
Amerıka polısıasynan qoryqpaısyz, senesiz. Sheshem ekeýmiz saıabaqta qydyryp júrdik. Bireýdiń ıti úırekter júzip júrgen kólshikke qoıyp ketti. Úırekti, balapandaryn tyrqyratyp qýa bastady. Qojaıynyn tyńdaıtyn túri joq. Qarǵybaýy sheshilip ketken.
Bir kezde polısıa keldi. Polıseı áıel qojaıynnyń qolyndaǵy qarǵybaýdy aldy da sýǵa kirdi. «Úırekter otbasynyń» berekesin qashyrǵan ıtti alyp shyqty. Itin qarǵybaýdan bosatyp alǵan ıesine aıyppul sala ma dep oılaǵanbyz. Joq, óıtken joq. «Bári ókeı. Jumysymyz ǵoı» dedi de kete berdi.
Qazaqstanǵa qashan oralamyn?
Qashan deısiz be? Ádildik ornaǵanda, ashyqtyq paıda bolǵanda. Áıtpese, qazirgi Qazaqstanda maǵan oryn joq.
Quqyqtyq, ekonomıkalyq, saıası, ekologıalyq qaýipsizdik ornaǵanda ǵana qazirgi Qazaqstanǵa oralýǵa bolady
Ol oǵan deıin men AQSH-ta bolamyn. Bul jaǵdaıdyń bári Amerıkada bar. Bizdiń bılik AQSH-tan úlgi alǵysy kelmeıdi, biraq...
Ázirlegen, Dýman BYQAI
Maqalany kóshirip basarda redaksıa ruqsatyn suraý mindetti.
