Germanıanyń federaldyq kanslerimen kezdesýinde Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Ýkraına tóńiregindegi jaǵdaıdy retteýge baılanysty málimdeme jasady.
Dalanews.kz saıası sarapshylardyń osy baǵyttaǵy pikirine sholý jasady.
Qazaqstan Prezıdenti Toqaev qandaı málimdeme jasady?
"Áskerı turǵyda Reseıdiń jeńilmeıtini anyq. Soǵys budan ári órshı berse, barsha adamzatqa, eń aldymen, Reseı-Ýkraına qaqtyǵysyna tikeleı qatysy bar memleketterge saldary óte aýyr tıedi. Ókinishke qaraı, Ystanbul kelisimin bekitýden bas tartyp, tatýlasýǵa qol jetkizetin ońtaıly múmkindikti ýystan shyǵaryp aldy. Degenmen beıbitshilik ornatýǵa áli de múmkindik bar. Túrli memleketterdiń barlyq beıbit bastamalaryn muqıat qarap, áskerı is-qımyldardy toqtatý týraly kelisimge kelý kerek. Sodan keıin terıtorıalyq máselelerdi talqylaǵan jón. Bizdińshe, Qytaı men Brazılıanyń beıbitshilik jospary qoldaýǵa turarlyq. Memleketter basshylary keledi, ketedi. Al halyq, ásirese kórshiles halyqtar beıbit ári bir-birimen túsinisip ómir súrýi kerek. Qazaqstannyń Reseımen dúnıe júzi boıynsha qurlyqtaǵy eń uzyn shegendelgen shekarasy bar. Bizdiń elderimiz arasyndaǵy yntymaqtastyq strategıalyq seriktestik pen odaqtastyq aıasynda damyp keledi. Qazaqstandyqtar ýkraın halqy men onyń tól mádenıetine shynaıy qurmetpen qaraıdy. Qazaqstan men Ýkraına arasynda eshqandaı kelispeýshilik bolǵan emes. Kıevte Elshiligimiz áli de jumys istep jatyr", – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Aqorda
Reseı prezıdenti Pýtın qandaı jarlyqqa qol qoıdy?
Reseı prezıdenti Vladımır Pýtın Reseı armıasynyń sanyn 180 myń adamǵa kóbeıtý týraly jarlyqqa qol qoıǵany belgili boldy. Qujat 2024 jyldyń 1 jeltoqsanynan bastap kúshine enedi. Osylaısha jarlyqqa sáıkes Reseı armıasynyń shtat sany 2 mıllıon 389 myń adamǵa deıin artady, onyń ishinde 1 mıllıon 500 myń áskerı qyzmetshi bar.
Gabrııl Grıgorov / Reseı Federasıasy Prezıdentiniń baspasóz qyzmeti
Sońǵy ret mundaı sheshim 2023 jyldyń jeltoqsanynda qabyldandy, ol kezde shtat sany 2 mln 209 myńnan asa adam, onyń ishinde 1 mln 320 myń áskerı qyzmetshi dep bekitildi. Al munyń aldynda Reseı áskeri sany 2022 jylǵy tamyzda 140 myń adamǵa kóbeıdi.
Global FirePower portalynyń málimetteri boıynsha qazirgi ýaqytta Reseı armıasy áskerı qyzmetkerler sany boıynsha álemde besinshi orynda - 1 320 000 adam. Pýtınniń jarlyǵy kúshine engennen keıin ol Úndistan men AQSH áskerı kúshterin basyp ozyp, ekinshi orynǵa turaqtaıdy. Birinshi qatarda 2 035 000 sarbazy bar áskermen Qytaı tur.
Reıtıńtiń alǵashqy ondyǵynda Soltústik Koreıa, Ýkraına, Pákistan, Iran, Ońtústik Koreıa jáne Vetnam bar.
Saıası sarapshylar pikiri qandaı?
Saıasattanýshy Qazbek Maıgeldınov Dalanews.kz-ke osy másele tóńireginde pikir bildirdi.
"Keshe Germanıa kanslerimen kezdesý kezinde Memleket basshysy Ýkraınadaǵy jaǵdaıǵa qatysty pikirin bildirgen bolatyn. Memleket basshysynyń aıtýynsha, túrli memleketterdiń beıbit bastamalaryn muqıat qarap, áskerı is-qımyldy toqtatý týraly kelisimge kelý kerek. Odan keıin terıtorıalyq máselelerdi talqylaýǵa bolady degen sóz. Qazir eki jaqtyń da halqy zardap shegip jatyr. Sondyqtan osy turǵydan alǵan kezde Qytaı nemese Brazılıanyń beıbitshilik josparyn qoldaý qajet ekenin aıtyp otyr. Kez kelgen janjaldyń eki memleket úshin emes, jahandyq qaýipsizdikke, ekonomıkaǵa áser etetinin, keletin saldaryn aldyn alý úshin usynylyp otyrǵan bastama. Iaǵnı dıplomatıalyq kúsh-jiger arqyly kelissózge kelý.
Ekinshi másele Reseıdiń áskerı kúshi týraly. Reseı ıadrolyq qarýdyń úlken arsenalyna ıe. Álemdik qaqtyǵystarda da túrli uzaqqa sozylǵan is-qımyldardy júrgizgen memleketterdiń biri. Memleket basshysynyń Reseıdiń Eýrazıa kontınentindegi geosaıası yqpaly men álemdegi jetekshi áskerı derjavalardyń biri retinde anyqtap kórsetken oıy. Óıtkeni qansha degenmen de bul naqty derekterge súıenip aıtylatyn oı. Sondyqtan eshqandaı astarly oı, qoldaý nemese qoldamaý máselesin qaramaǵan jón. Memleket basshysy halyqaralyq daýlarda agresıa, kúsh qoldaný emes, dıplomatıalyq jol arqyly sheshýdi qoldaıtyn óz ustanymyn kórsetip otyr", - dedi sarapshy.
Belgili saıasattanýshy Ashat Qasenǵalıdiń paıymdaýynsha, kelissózde Shols Toqaevtan Ýkraına soǵysyna qatysty pozısıasyn suraýy - túsinikti jaıt.
"Germanıa Ýkraınaǵa eń kóp qarjylaı ekonomıkalyq, saıası jáne áskerı kómek bergen eldiń biri. Mıllıonǵa jýyq ýkraın bosqynyn qabyldaǵan memleket. Soǵan baılanysty Germanıa basshysy barǵan elinde bul taqyrypty qozǵaıdy. Kanslerden tilshiler de osy taqyrypty jıi suraıdy", - dedi sarapshy jelidegi paraqshasynda.
Onyń sózinshe, Toqaev Ýkraına men Reseı soǵysyna qatysty burynǵy pozısıasyn aıtty.
"Soǵysta qarapaıym halyqtyń zardap shegip jatqanyn aıta kele, kelissóz arqyly sheshý kerektigin málimdedi. Qazaqstan men Reseı, Qazaqstan men Ýkraına arasynda baılanystyń jaqsy ekenin jetkizip, qandaı da bir naqty pozısıany tańdamaıtynyn meńzedi. Eki eldiń de biz úshin mańyzdy
seriktes ekendigin aıtty.
«Áskerı turǵyda Reseıdiń jeńilmeıtini anyq» degen pikir aıtyldy. Bul qanshalyqty ras? Bul eki jaqtyń qazirgi kúıdegi demografıasyn, áskerı óndiris keshenin, seriktesterdiń kómek berýin, energetıkalyq qaýipsizdigin salystyryp aıtylǵan dúnıe bolsa kerek. Ókinishke oraı Reseı áskeri qazir Donbassta alǵa jyljýda. Ýkraına áskeriniń Kýrsk oblysyna kirýi Reseıdiń Donbasstan áskeriniń kóp bóligin áketýge ulaspady. Qazirgi sátte maıdan dalasyndaǵy jaǵdaı pozısıalyq negizge kóshýde jáne «aldaǵy sátte Ýkraınaǵa áskerı kómek qanshalyqty beriledi» degen suraq boıynsha naqty jaýap joq. AQSH-ta «prezıdent Harrıs nemese Tramp bola ma» degennen de ózekti, «Kongres kezekti qarjyny bóle me, joq pa» degen suraq bar. Sondyqtan áskerı turǵydan Ýkraınany qoldaý jaǵy Batys tarapynan naqty bolmaı, tumandy kúıge taǵy túsýde. Al Iran men Koreıa Reseıge úzdiksiz dron, zymyran jáne snarád berýde. Árıne, mundaı sátte Reseıdi áskerı turǵydan jeńý jaıly aıtý qıyn. Ókinishti-aq..." - deıdi saıasattanýshy.
Ashat Qasenǵalı soǵys birtindep ýshyǵyp jatqanyn da aıtyp qaldy.
"Ýkraına Kýrskke kirip, Reseı sarapshylary «UQSHU qaıda» dep zarlap etti. Endi Kıev Reseı aýmaǵyn Batys zymyrandarymen atqylaýǵa ruqsat alsa, Máskeýdiń qarymta jaýaby ıadrolyq synaqqa ulasýy múmkin degen pikirler aıtylýda. Álbette, ondaı sátte bul eki eldiń soǵysynan aýytqyp, álemdik qaqtyǵysqa qaraı jyljı túseri anyq. Alyptar arasyndaǵy qaqtyǵysta ózgeler kóp zıan shegedi. Ekonomıkalyq, saıası turǵydan.
Qazaqstan tarapy bul soǵysty kelisimmen aıaqtaý kerektigin soǵys bastalǵan kúnnen beri aıtýda. Al kelissóz BUU jarǵysyna saı bolýy tıis, ıaǵnı memleketterdiń aýmaqtyq tutastyǵyna kepildik berý arqyly bekemdelýi shart. Bizge sol eki el arasyndaǵy qaqtyǵysta beıtaraptyqty saqtap qalý mańyzdy", - dep túıindedi ol.
