Qazaqstan ekonomıkasynda kedeıler sanyn kúrt arttyrýǵa yqpal etýshi lıberaldy reformalar júrgizilýi múmkin be? Al ol qandaı sıpatqa ıe? Munymen qarjyger-sarapshy Rasýl Rysmambetovtyń jelidegi jazbasynan qanyq bolyp, ony ózderińizde sol kúıinde aýdaryp berýdi jón kórip otyrmyz, dep jazady Dalanews.kz.
"Argentına prezıdenti-Haver Mıleıdi aıtamyn, qandaı tamasha! Dálireginde, onyń minsiz ekonomıkalyq saıasaty she? Minsiz deıtinim, ekonomıka týraly klasıkalyq kitaptardyń barlyǵyndaǵy dúnıe qamtylǵan ǵoı, shirkin. Ásirese, bizder shyryldap, zar qaqqaly qaı zamanǵy lıberaldy reformalar qolǵa alynǵan eken munda. Onda da bir-aq jyl bolypty. Haver-Mıleıdiń bılikke kelgenine. Ol 2024 jyly jeltoqsanda prezıdent laýazyma kirisken. Sodan kele salyp, ol, eń birinshi kezekte memlekettik shyǵyndardy qysqartady ǵoı, áne. Elektr energetıasy, gaz, kólik deısiz be, barlyq memlekettik sýbsıdıalardy alyp tastaıdy. Árıne, sáıkesinshe, baǵalar kóterilgen.
Úkimetti de "short kesken": sóıtip 18 mınıstrlikten toǵyzy qalady, ońtaılandyrǵan, biriktirgen, taǵysyn taǵy degendeı.
Salyq júıesin reformalaǵan: burynǵy salyq qyzmetin túp-tamyrymen qoparyp "julyp tastaǵan". Onyń ornyna ARCA degen jańa organ qurady. Onyń maqsaty – salyq jıyny tıimdiligin arttyrý jáne búrokratıany qysqartý.
Ulttyq valúta devalvasıaǵa ushyraıdy: peso eksportty qoldaý jáne ekonomıkany saýyqtyrý úshin 50%-ǵa bir-aq qunsyzdandyrylady. Árıne, taýarlar men qyzmetter baǵasy kúrt ósip shyǵa keldi.
Inflásıamen kúres bastalady: qatań fıskaldy saıasat pen memlekettik shyǵyndardy qysqartýdyń arqasynda 2023 jyly jeltoqsanda 211,44% bolǵan ınflásıa 2024 jyly qazanda 2,7% boldy.
Ekonomıkalyq sheshim turǵysynda syrttaı qyzyǵatyndaı bul óte tamasha jaǵdaı agentınalyqtar úshin, árıne ońaı bolmaǵany anyq, biraq saılaýdyń ádildigine senimdi olar jańa prezıdentke arqa súıep, shydap baǵyp keledi.
Iá, júrgizilgen bul reformalar qarasha tarapynan qoldaý da taýyp, sonymen qatar qatań synǵa da ushyrap jatqan jaıy bar. Bir jaǵynan, kedeıshilik deńgeıi kúrt ósse (resmı túrde halyqtyń 52+% kedeı), bir jaǵynan, ekonomıkalyq kórsetkishter turaqtana bastady.
Bul arada basty myna eki jaıtty erekshe ataı keteıin:
- Lezde áseri bar lıberaldy reformalar makroekonomıkalyq sheńberde jumys isteıdi jáne eger olardy birshama ýaqyt ustanatyn bolsańyz, teorıalyq turǵydan kedeı ómir súrýden sharshaǵan adamdardyń ekonomıkalyq belsendiliginiń artýy túrinde nátıje shyǵady. Sırek jaǵdaılarda jáne kóbinese úshinshi kúshterdiń qoldaýymen mundaı reformalar áleýmettik shıelenisti qozdyrýǵa tıek bola alady jáne lıberaldy reformalardan keıin úkimet músheleri kún saıyn el aldyna shyǵyp, baılanys ornatyp otyrý qajet bolady.
- Argentına bıligindegi eń joǵary mandat prezıdentke tıesili jáne reformalar onyń atynan júrgizilip, ony jekeleı ózi el aldyna shyǵyp jarıalaıdy.
Sondyqtan, eger qazaqstandyq ekonomıkalyq qaýymdastyq reforma júrgizýge shaqyrsa, ony prezıdenttiń ózi jarıalap, júzege asyrýy tıis. Mysaly, aldaǵy kóktemde sóıtse bolady.
Lıberaldy ekonomıkalyq reformalardy júzege asyrý kezinde tabıǵı jolmen jaǵdaıdy túzetkenge deıin kedeılerdiń qarasynyń kúrt kóbeıýine daıyn bolý kerek. Biraq jaǵdaıdyń túzelýi kóptegen faktorǵa baılanysty uzaryp ta ketý qaýpi bar", dep jazady sarapshy jelide.
