Negizi, Prezıdent mundaı tapsyrmany bekerge bergen joq. El jańaryp jatyr, jer jańaryp jatyr. Álem ózgerýde. Jańa tehnologıalar bir kezgi «sábettik» eski-qusqy qundylyqtardyń ornyn almastyrýda. Bul turǵyda, ásirese, 2009 jyl «tehnologıalyq dúmpýdiń» kezi boldy.
Damır SHYNYBEKOV, Halyqaralyq Aqparattyq Tehnologıalar ýnıversıtetiniń rektory:
BİZ AǴYLSHYN TİLİN TEREŃDETİP OQYTAMYZ
– Halyqaralyq aqparattyq tehnologıalar ýnıversıteti – bul Qazaqstannyń Inovasıalyq strategıasyna jaýap beretin jáne soǵan saı básekege qabiletti İT mamandar ázirlep shyǵaratyn elimizdiń jetekshi oqý orny.
İT Ýnıversıteti – Qazaqstan ǵana emes, Ortalyq Azıa óńirinde úzdik. Muny memleket kórip otyr. Osy sebepti bıyl bizge Úkimet tarapynan 500 grant berildi.
Biz aǵylshyn tilin tereńdetip oqytamyz. Biz Amerıkanyń ustanymyn qoldaımyz, ıaǵnı, adamnyń jeke qasıetteri men shyǵarmashylyq talantyn shyńdaımyz.
BOLASHAQ – BOS SÓZ EMES
Budan syrt, «Qazaqstan-2030», «Qazaqstan-2050» Strategıasy, Qazaqstannyń Damý strategıasy, odan qaldy «Nurly jol» bar. Bulardyń barlyǵy bolashaqqa baǵyttalǵan baǵdarlamalar.
Bizdiń, jalpy adam balasynyń túsiniginde bolashaq degenimizdiń ózi baqytty ómir, jańa tehnologıalar, damyǵan álem... Saıyp kelgende, ınovasıa, jańa tehnologıalardy engizý atty uǵymdardyń ózi bolashaqpen baılanysty.
Biraq, eger bulardy júzege asyratyn sapaly kadr bolmasa, bolashaq degenimizdiń ózi ánsheıin bos sóz. Jańasha oılaıtyn, jańa tıptegi, jańa keıiptegi kadrlar.
Mine, İT ýnıversıtetin qurýdaǵy Prezıdenttiń kózdegen eń basty maqsaty osy bolatyn.
Qazirgi kúni bul oqý orny ári memlekettik, ári jekemenshik.
Memleket tarapynan oqý ornyndaǵy bilim sapasyn, oqý deńgeıin Investısıa jáne damý mınıstrligi qadaǵalaıdy.
Atap aıtqanda, osy vedomstvoǵa qarasty «Zerde» holdıńi İT ýnıversıtetindegi atqarylyp jatqan jumystardy árdaıym nazarynda ustaıdy.
Sosyn, ıaǵnı kelesi kezektegi quryltaıshy «Nursultan Nazarbaev atyndaǵy Bilim qory». Bul qorǵa ózderińiz bilesizder, Dınara Nazarbaeva jetekshilik etedi.
Sonymen qatar, bul ýnıversıtette jeke bıznestiń úlesi bar. Atap aıtqanda, UIB (Halyqaralyq bıznes ýnıversıteti) prezıdenti Erlan Saǵadıev İT ýnıversıtetiniń sapaly, zamanaýı bilim berýin baqylaýynda ustap júrgen azamattardyń biri.
Munyń bárin bekerge aıtyp otyrǵan joqpyz. Ýnıversıtetti eki shoqyp, bir qarap otyrǵan quryltaıshylar bar. Bastysy, baqylaý bar. Baqylaý, qadaǵalaý bolǵan jerde, tártip pen júıe bolady.
2009 jyly oqý orny eń alǵash ashylǵan tusta ýnıversıtetke memleket tarapynan 312 grant berilgen edi. Al bıylǵy jyly dál osy granttar sany 500-ge jetti.
Osy ýaqytqa deıin ýnıversıtet qabyrǵasynda 5 tehnıkalyq, 2 ekonomıkalyq (menejment jáne qarjy) jáne elektrondy jýrnalısıka mamandyǵy ashyldy. Saıyp kelgende, dál ázirgi kúni ýnıversıtet qazirgi áleýmettik-ekonomıkalyq ortaǵa qajetti 8 túrli mamandyq ıelerin daıarlap shyǵady.
Árıne, magıstratýra da bar.
Buǵan ınformasıalyq júıeler, baǵdarlamalyq qamtamasyz etý jáne jobalardy basqarý salasy qamtylǵan. Eń bastysy, bul salalar boıynsha bıyl grant beriledi. Al byltyr mundaı bolmaǵan edi.
Sonymen birge doktorantýra da bar. Bularǵa ınformasıalyq júıeler jáne baǵdarlamamen qamtamasyz etýdiń eseptik tehnıkalar salalary engen.
ÁLEM JÁNE ÁRİPTESTİK
Dál ázirgi kúni ýnıversıtet álemniń bedeldi ýnıversıtetterimen áriptestik baılanys ornatqan desek, artyq emes. Dáleldeıik.
Búgingi tańda İT ýnıversıtetiniń eń negizgi áriptesi Sarnegie Mellon ýnıversıteti. Bul oqý orny alystaǵy alyp qurlyq Amerıkanyń Pıtsbýrg qalasynda ornalasqan.
Eń qyzyǵy, ýnıversıtetke senimdi seriktes izdeýge memlekettiń, Úkimettiń ózi atsalysqan.
İT ýnıversıtetiniń PR jáne marketıń departamentiniń dırektory Maırash Taıkenovanyń aıtýynsha, búgingi kúni Sarnegie Mellon ýnıversıteti aqparattyq tehnologıalar boıynsha jahannyń TOP-5 oqý oryndarynyń qataryna kiredi.
– Biz olardan óz salamyzǵa qatysty baǵdarlamalardy satyp alamyz. Bul oqytý kýrstary... Olardyń iCarnegie dep atalatyn oqý baǵdarlamasy bar.
Naqtylaı keteıin, Qazaqstandaǵy İT ýnıversıteti ataqty Karnegı ýnıversıtetiniń tájirıbesin qoldanyp otyrǵan álemdegi 16-shy mektep.
Sarnegie ýnıversıtetiniń kýrstary Katarda, Qytaıda jáne basqa da damyǵan elderde erekshe suranysqa ıe. Kúlli TMD keńistiginde dál bizdiń deńgeıdegi İT ýnıversıteti joq, – deıdi Maırash Gomarqyzy.
Áńgimeni sabaqtaı tússek, atalǵan kýrsty satyp alǵan İT ýnıversıtetiniń ustazdary osy baǵdarlamalar boıynsha ózderiniń bilimi men biligin jetildiredi. Iaǵnı, osy kýrs boıynsha sabaq bere alady degen quqyqqa ıe bolady. Árıne, budan keıin ustazdar óz bilgenderin shákirtterine aıtyp jetkizeri, olardyń qulaǵyna quıýǵa tyrysary anyq.
İT ÝNIVERSITETİNİŃ ARTYQSHYLYǴY NEDE?
Bastysy, bul kýrs boıynsha qanshalyqty qanyq bilim alǵanyn tekserý úshin İT ýnıversıtetiniń stýdentteri amerıkandyq tájirıbeli mamandardyń aldynda emtıhan tapsyrady. Al amerıkandyq ustazdar bul úshin alystaǵy AQSH-tan Qazaqstanǵa keledi. Emtıhandy sátti tapsyrǵan stýdentterge sertıfıkat tabys etedi. Bul – Sarnegie sertıfıkaty.
Túsindire keteıik, qazir sizdiń qolyńyzdaǵy qyzyl nemese kók dıplom Qazaqstannyń óz ishinde ǵana jaramdy bolýy múmkin. Al Sarnegie sertıfıkatyn kúlli álem moıyndaıdy.
Jalpy, bizdegi júıe men sheteldik júıeniń arasynda áli de aıyrmashylyqtar kóp-aq.
İT ýnıversıtetiniń stýdentterimen áńgimelese kele bilgenimiz, ázirgi kúni álemde dál osyndaı sertıfıkattar moıyndalady eken, ıaǵnı, bizdiń qolymyzdaǵy dıplomnan da bedeldi...
Bul sertıfıkattyń ereksheligi nede sonda?
Maırash Taıkenovanyń aıtýynsha, bul sertıfıkat stýdenttiń sapaly bilim alǵanyn, bilikti kadr ekenin kórsetedi.
Eń qyzyǵy, osy sertıfıkatpen İT ýnıversıtetiniń stýdentteri shetelge shyqqanda ondaǵy oqý oryndary men mamandar olardy óz jerinde alyp qalýǵa tyrysady eken. Sebebi, belgili. Mundaı sertıfıkatqa ekiniń biriniń qoly jete bermeıdi.
İT ýnıversıteti búginge deıin dál osyndaı sertıfıkat alǵan eki tolqyndy túletti. Bıyl úshinshi tolqyn amerıkandyq ustazdar aldynda emtıhan tapsyryp, ataqty Sarnegie sertıfıkatyn qolyna alýǵa úmitti.
Taǵy bir erekshelik.
İT ýnıversıtetinde sabaq basynan aıaǵyna deıin aǵylshyn tilinde ótedi. Bizdińshe, bul oqý ornynyń sabaq kóshine ileskeniniń belgisi. Basqa alyp qosarymyz joq.
İT ýnıversıtetiniń fılosofıasy nede? Olar jumysqa turatyn kadrlar emes, kerisinshe, jumys ornyn ashatyn mamandar ázirlep shyǵarýdy kózdeıdi. Iaǵnı, bıznes, startap jobalar jasaıtyn jastar.
Al aǵylshyn tili munda 3 jyl qatarynan aptasyna 6 saǵat júredi. Shyny kerek, Qazaqstandaǵy birde-bir ýnıversıtet bulaı oqytpaıdy. Osynshama joǵary deńgeıde kóńil bólmeıdi. Ókinishke oraı, Qazaqstandaǵy aǵylshyn tilin oqytý standarty 2 jyl qatarynan aptasyna 2 saǵat. Bar bolǵany...
Bul oqý ornyna túsýge talaby bar túlekterge aıtarymyz İT ýnıversıtetinde áskerı kafedra da bar.
Árıne, aqyly oqý da bar. Munsyz bolmaıdy. Naryq zamany qansha degenmen. Biraq, kóptegen ata-analardy mundaıda oqýdyń quny mazalaıtyny jasyryn emes.
Oqý aqysynyń quny – 687 500 teńge. Jyldyq oqý aqysy osyndaı. Elektrondy jýrnalısıka men ınformatıkanyń jyldyq oqý aqysy – 570 000.
Salystyraıyq. Súleıman Demırel atyndaǵy oqý ornyndaǵy aqyly oqý baǵasy – 750 000. KBTÝ-da – 1 800 000! KIMEP – 1 200 000 teńge!
Baıqasańyz, İT ýnıversıtetindegi aqyly oqý qunynyń baǵasy da baıypty. Qazirgi zamannyń talap, deńgeıine saı keledi. Asyra da aıtylmaǵan, sonymen birge tym tómen de emes.
Bul ýnıversıtettiń ózge qazaqstandyq oqý oryndarynan mynadaı artyqshylyǵy bar.
Birinshiden, sabaq aǵylshynsha ótedi.
Ekinshiden, ustazdar qaýymy shetelden oqyp kelgen qazaqstandyq jastar jáne sheteldik muǵalimder.
Úshinshiden, Sarnegie baǵdarlamasy jáne sertıfıkat.
Iá, munda oqý ońaı emes. Sebebi, bul aqparattyq tehnologıalar ýnıversıteti. Bul matematıka, esep-qısap...
APPLE – İT ÝNIVERSITETİN TAŃDADY
Aıtpaqshy, áriptester týraly áńgimemizdi úzip alǵan sıaqtymyz.
İT ýnıversıteti Malaızıa oqý oryndarymen berik baılanysta. Munyń tıimdiligi nede deseńiz, İT ýnıversıtetinde 2 jyl bilim alǵan jas odan keıingi 2 jyldyq bilimin Malaızıadan alady. Búginge deıin osy áriptestiktiń arqasynda 12 stýdent oqýyn támamdap shyqty. Jáne eń bastysy bir emes, baqandaı eki dıplomnyń ıegeri atandy.
Oqý orny sonymen birge bıznespen de qoıan-qoltyq aralasady. Bulardy qazirgi tilmen vendorlar dep ataıdy.
Bular kim deseńiz, bizge taýar ákeletin Apple, Huawei, SAP, Microsoft sıaqty kompanıalar.
Aıtalyq, ataqty Apple kompanıasy Qazaqstanda alǵash ret dál osy İT ýnıversıtetinde óziniń trenıńtik ortalyǵyn ashty. Budan basqa ózge de vendorlardyń uıytqy bolýymen ashylǵan 12 zerthana bar.
Sapa máselesine qaıta oralsaq.
Aqparattyq tehnologıalar boıynsha álemde jáne Qazaqstannyń óz ishinde ótetin olımpıadalarda İT ýnıversıtetiniń stýdentteri sońǵy birneshe jyl boıy báıgeniń aldyn bermeı keledi.
– Microsoft kompanıasy ótkizetin Imagine Cup halyqaralyq tehnologıalar konkýrsy, ACM ICPC sporttyq baǵdarlamalaý baıqaýy, ABU Robocon robottar baıqaýynda bizdiń stýdentter jyl saıyn úzdik orynnan kórinedi, – deıdi oqý ornynyń ustazdary.
Zerthanalar týraly aıtsaq.
Aıtalyq, ataqty Apple kompanıasynyń bastamasymen ashylǵan zerthana. İT ýnıversıtetine óz tehnologıalaryn syıǵa tartqan Amerıkalyq kompanıa munysynan utylǵan joq. Qazir atalǵan oqý ornynyń stýdentteri zamanaýı uıaly smartfondarǵa, planshetterge arnalǵan baǵdarlamalar ázirleýde.
Nátıje bar.
Osy ýnıversıtettiń ustazy Oljas Ahmetov «Eır Astana» áýekompanıasynyń bıletin uıaly telefon arqyly onlaın satýǵa bolatyn qosymsha (prılojenıe) jasap shyǵarǵan.
2009 jyly oqý orny eń alǵash ashylǵan tusta ýnıversıtetke memleket tarapynan 312 grant berilgen. Al bıylǵy jyly dál osy granttar sany 500-ge jetti.
SİZ ÁLEMDİK 4 TRENDTİ BİLESİZ BE?
Qazir álemde 4 trend bar. Bul bizge de qatysty. Biraq, naryqtyń aýqymy shaǵyn bolǵandyqtan úrdis baıaý júrýde.
1-shisi: Sloud computing. Bul ne? Mysalǵa, Drobboks baǵdarlamasy bar. Osy arqyly siz búginde ózińizge qajetti málimetti dıskige, fleshkaǵa saqtap júrmeısiz. Álemdik ǵalamtor arhıvine salasyz.
2-shisi: Big Data. Mysalǵa, bizde elektrondy úkimet bar. Ondaǵy málimet qory orasan. Dál qazirgi kúni osy málimetterdi qoldana otyryp belgili bir qyzmet túrin jasap shyǵarýǵa bolady. Bul tarapta İT ýnıversıtetiniń stýdentteri e-gov málimetin qoldana otyryp elimizdegi balabaqshalardyń tizimin, ondaǵy bos oryndardyń, kezekterdiń esebin túzgen.
3-shi: Mobıldi qosymshalar. Bizdegi ınternet qoldanýshylardyń sany qansha? Iá, 17 mln adam bar. Sonyń ishinde 7 mln adam ınternet qoldanýshylar eken. Bulardyń ishinde ǵalamtordy turaqty paıdalanatyndardyń sany 2 mln-dy quraıdy.
Al ataqty Appstore qosymshalar dúkenin kúlli álem paıdalanady. Mıllıon, mıllıard adam... Mobıldi qosymshalar. Bul da búgingi kúnniń trendi.
4-shisi: Internet-zattar. Iaǵnı, taýardy ınternet arqyly satý. İT ýnıversıtetiniń stýdentteri muny da jete meńgeripti.
Biraq, bizde bul naryq áli de «óli». Saýdanyń bul túri bizdiń naryqtyń 1 paıyzyn ǵana quraıdy. Osy 1 paıyzdy İT ýnıversıtetiniń stýdentteri ıemdengen!
Internet saýda atty jańa, zamanaýı bıznesti meńgergen İT ýnıversıtetiniń jas kásipkerlerimen tanys bolǵyńyz kele me?
Aıtalyq, osy oqý ornynyń stýdenti Batyrhan Taıken uıaly qosymsha arqyly gúl satady. Iaǵnı, bul qosymshany júktegen adamdar gúl alý úshin dúkenge barmaı, úıde otyryp-aq tapsyrys bere alady.
İT ýnıversıtetiniń stýdentteri Qazaqstandaǵy jańa bıznes túriniń damýyna jol ashatyn alǵashqy tolqyn bolýy ábden múmkin.
Bilseńiz, Amerıkadaǵy jastardyń 64 paıyzy ázirgi kúni osy ınternet, aqparattyq tehnologıalar bıznesinde. Bul trend, basqa ne deımiz.
İT ýnıversıtetiniń fılosofıasy nede? Olar jumysqa turatyn kadrler emes, kerisinshe jumys ornyn ashatyn mamandar ázirlep shyǵarýdy kózdeıdi. Iaǵnı, bıznes, startap jobalar jasaıtyn jastar.
Buǵan birinshi kezekte ýnıversıtettiń ózi qoldaý kórsetedi. Dálel kerek pe, aıtaıyq. Qazirgi kúni İT ýnıversıteti aıasynda HackDay ıdeıalar festıvali ótedi. Festıvál aıasynda 4 adamnan turatyn stýdentter ujymy óz ıdeıalaryn usynyp, keıinnen ony joba júzinde iske asyrady.
Bıylǵy jyly osy festıválǵa Qazaqstannyń ár túkpirinen 1500-den asa ónertapqysh jınaldy. Ónim túri: aqparattyq tehnologıalar, kıno jáne vıdeo, kontent, mýltımedıa, uıaly qosymshalar jáne veb-dızaın ıdeıasy.
Aqparattyq tehnologıalarǵa qatysty mundaı jobalar ýnıversıtette jetip artylady. Jylyna 60-70 joba nazarǵa alynyp, onyń ishinde 10-ǵa tarta joba komersıalanady eken. Kórdińiz be?
Osy ýaqytqa deıin ýnıversıtet qabyrǵasynda 5 tehnıkalyq, 2 ekonomıkalyq (menejment jáne qarjy) jáne elektrondy jýrnalısıka mamandyǵy ashyldy. Saıyp kelgende, dál ázirgi kúni ýnıversıtet qazirgi áleýmettik-ekonomıkalyq ortaǵa qajetti 8 túrli mamandyq ıelerin daıarlap shyǵady.
SİZ ESTİP PE EDİŃİZ?
[caption id="attachment_11117" align="alignright" width="436"]
Halyqaralyq Aqparattyq Tehnologıalar (İT) ýnıversıtetiniń stýdentteri jasap shyǵarǵan robottar. [/caption]
Qazaq klavıatýrasyn oılap tapqan dál osy İT ýnıversıtetiniń stýdentteri. Dıas Júnisbekov jáne Erǵalı Adambaev.
Búginge deıin bul pernetaqtanyń 1000-nan astam danasy satylyp ketipti. Aldaǵy ýaqytta bul pernetaqta barlyq mektepter men oqý oryndaryna taralmaq.
Al osy ýnıversıtettiń taǵy bir túlegi Álibek Jaqypov habarlamany qupıalanǵan túrde jiberetin qosymshany oılap taýypty. Qalaı deısiz ǵoı? Mysalǵa, siz bireýge mańyzdy habarlama jiberýińiz kerek. Biraq, ol alýshyǵa ǵana arnalýy tıis.
Álibek oılap tapqan baǵdarlama uıaly telefon jazylǵan habarlamany qupıalap tastaıdy. Jibergen adamnyń hatyn oqý úshin alýshyda da dál osyndaı qosymsha ornatylýy tıis. Estýimizshe, qazir bul baǵdarlamaǵa elimizdiń qaýipsizdik organdary qyzyǵýshylyq tanytyp otyrǵanǵa uqsaıdy...
Osy ýnıversıtettiń taǵy bir daryndy stýdenti Dastan Arynǵazy iBeacon dep atalatyn qurylǵy oılap tapqan. Osy qurylǵy arqyly belgili bir iri saýda ornyna, onyń býtıkteri men jeńildikterine qatysty málimetter ala alasyz. Muny basqa da mekemelerge ornatýǵa bolady.
Taǵy bir aıta keter jaıt, İT ýnıversıtetinde Robotqurastyrý zerthanasy bar!
Ýnıversıtet stýdentteri halyqqa aqparat beretin «Arman» jáne «Sholpan» dep atalatyn gıd-robottar jasap shyqty. Aldaǵy ýaqytta bular elimizdegi Halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtaryna ornatylmaq.
P.S. Sózimizdi túıindeı aıtsaq, bul ýnıversıtet eń aldymen sapaǵa mán beredi. Sodan da shyǵar, bul oqý ornyn bitirgen stýdentterdiń 98 paıyzy jumysqa ornalasady eken. Bıylǵy jyly oqý bitirgen shákirtterdiń 41 paıyzy áli dıplom almaı jatyp jumysqa ornalasyp úlgergen. Byltyrǵy jyly bul kórsetkish 27 paıyzdy quraǵan edi. Bul neniń belgisi? Bul suranystyń joǵary ekendiginiń kórinisi, álbette.
TÚLEKTER NAZARYNA!
İT ýnıversıtetindegi «Elektrondy jýrnalısıka» mamandyǵy elektrondy aqparat quraldaryna arnalǵa mamandar daıarlaıdy. Jańa mýltımedıalyq, aqparattyq tehnologıalar bul salaǵa qyzyqqan jastardy eleń etkizeri anyq.
«Elektrondy jýrnalısıka» mamandyǵy qujat qabyldaý merzimi nebári 10 kún: 20 maýsym men 1 shildeniń aralyǵy. Shyǵarmashylyq emtıhandar: 3 jáne 7 shildeniń aralyǵy.
