Astana qalasynda Halyqaralyq volonterler jylyna daıyndyq boıynsha Ulttyq uıymdastyrý komıtetiniń alǵashqy otyrysy ótti. Bul bastama — Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń usynysymen BUU Bas Assambleıasy bekitken tarıhı sheshimniń jalǵasy. 2026 jyl — Turaqty damý maqsattaryndaǵy Halyqaralyq volonterler jyly retinde álemdik deńgeıde atalyp ótpek. Statısıkaǵa súıensek, elimizde 275 myńnan astam belsendi volonter, 755 volonterlik uıym jáne 2 myń bastamashyl top jumys isteıdi. Qazvolonteer.kz onlaın platformasynda 67 myńnan astam erikti tirkelgen. Volonterlik qyzmetti damytý maqsatynda 2024–2026 jyldarǵa arnalǵan arnaıy Jol kartasy qabyldanǵan. 2024 jyly memlekettik organdar volonterlermen birlesip 55 jobany iske asyryp, 240 shaǵyn grant bóldi. Nátıjesinde 42 myńǵa jýyq is-shara ótkizildi, 10 myń volonter salalyq baǵyttar boıynsha oqýdan ótti. Osy oraıda qoǵam belsendisi, Almaty qalasy Jetisý komúnıtı ortalyǵynyń jetekshisi Ákejan Keńesov jáne erikti Janel Ahmetqyzymen volonterliktiń qazirgi jaı-kúıi, bolashaǵy jáne Halyqaralyq eriktiler jylyna daıyndyq týraly suhbattasqan edik.
— Qazaqstandaǵy qazirgi volonterlik qyzmettiń damý deńgeıin qalaı baǵalar edińiz?
Ákejan Keńesov: Qazaqstandaǵy volonterlik qozǵalys sońǵy onjyldyqta birshama júıelenip, sapalyq turǵydan damyp keledi. Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev «Eriktiler – ózgeniń máselesin óz isindeı kóretin júregi keń, nıeti durys jandar» degen bolatyn. Ásirese 2020 jyl – Volonter jyly dep jarıalanǵannan keıin bul salaǵa naqty memlekettik nazar aýdaryldy. Volonterlik uıymdar sany artty, jobalar kóbeıdi, quqyqtyq jáne jastar ortalyqtary júıelenip, ınfraqurylymdyq negiz kúsheıtildi.
Janel Ahmetqyzy: Qazaqstandaǵy volonterlik qyzmettiń deńgeıi sońǵy jyldary aıtarlyqtaı artty. Ásirese, elimizde mańyzdy is-sharalar ótken kezde onyń belsendiligi aıqyn baıqalady. Jastardyń volonterlikke degen qyzyǵýshylyǵy men belsendiligi qýantady. Olar tek kómek kórsetip qana qoımaı, qoǵamda óz ornyn taýyp, jańa tájirıbe jınap, jańasha ortada damyp jatyr. Bul – Qazaqstandaǵy volonterlik mádenıettiń joǵary deńgeıde qalyptasyp kele jatqanyn kórsetedi.
— Volonterlikke qoǵam tarapynan qyzyǵýshylyq artyp kele me, álde bul kóbinese memlekettiń yntalandyrýymen júrip jatyr ma?
Ákejan Keńesov: Qazirgi tańda qoǵam tarapynan volonterlikke degen qyzyǵýshylyq birtindep artyp keledi. Áleýmettik jeliler men medıa bul qyzmetti nasıhattaýǵa úlken úles qosyp jatyr. Alaıda, bastapqy serpin men júıelenýdi kóbine memlekettiń yntalandyrýy qamtamasyz etkenin moıyndaý kerek. Endigi mindet – bul qozǵalysty azamattyq qoǵamnyń organıkalyq qajettiligine aınaldyrý.
Janel Ahmetqyzy: Qazir eki baǵytta da damý bar — bir jaǵynan, qoǵamnyń ózi belsendi bola bastady, ekinshi jaǵynan, memleket te bul salany myqtap qoldap otyr. Biraq qazirgi kezeńde memlekettiń róli basymyraq dep aıtýǵa bolady. Qazir jastar arasynda da qyzyǵýshylyq joǵary, sebebi jastar qazir jańa tanysý, paıdaly orta izdeıdi. JOO-larda da volonterlik bastamalar jıi ótip turady. Áleýmettik jelilerdiń yqpalymen ekologıa, janýarlardy qorǵaý, kómekke muqtaj adamdarǵa qol ushyn berý sekildi bastamalar kóbeıip jatyr. Aýyldarda da belsendi toptar paıda bola bastady.
— 2016 jylǵy «Volonterlik qyzmet týraly» zańnyń naqty nátıjesin aıta alasyz ba? Ol nege yqpal etti?
Ákejan Keńesov: Iá, 2016 shyqqan «Volonterlik qyzmet týraly» zań volonterlikti alǵash ret zańnamalyq turǵyda aıqyndap, onyń mártebesin naqtylady. Volonterlik uıymdardy tirkeý, olardyń quqyqtary men mindetterin júıeleý, memlekettiń qoldaý tetikterin zańdastyrý – zańnyń basty nátıjesi. Bul volonterlikti kóleńkeli nemese ýaqytsha áreketten resmı qoǵamdyq qyzmetke aınaldyrdy desek te bolady.
Janel Ahmetqyzy: «Volonterlik qyzmet týraly» zań eriktilerge naqty zańdy negiz berdi dep oılaımyn. Iaǵnı, volonterlik qyzmet resmı túrde tanylyp, eriktilerdiń de, uıymdardyń da quqyqtary men mindetteri anyqtaldy. Buryn bári tek bastama retinde júzege assa, endi júıeli jumys isteýge múmkindik týdy. Sonymen qatar, zań volonterliktiń qaı salalarda júrgizilýi múmkin ekenin kórsetti, máselen áleýmettik kómek, ekologıa, bilim berý, mádenıet jáne sport sıaqty. Volonterlik uıymdar da zańdy túrde qurylyp, eriktilerdi oqytyp, baǵyt-baǵdar bere bastady. Memleket tarapynan qoldaý kóbeıdi, ol óz erkimen volonter bolýǵa yntany arttyrdy dep oılaımyn. Jalpy, bul zań volonterlikti tek qaıyrymdylyq emes, azamattyq borysh, qoǵamǵa kómektesý degen kózqarasty qalyptastyrýǵa kóp áser etti.
— Qazaqstandyqtar volonterlikti qaı turǵyda qabyldaıdy – azamattyq borysh, álde ýaqytsha hobbı retinde me?
Ákejan Keńesov: Jalpy bul jaıynda qosarlanǵan kózqaras bar deýge bolady. Bir bóligi volonterlikti azamattyq borysh retinde qabyldaıdy, ásirese tótenshe jaǵdaılarda, qaıyrymdylyq aksıalarynda. Biraq jastar arasynda bul kóbine ýaqytsha tájirıbe, áleýmettik belsendilik túri retinde qabyldanady. Deı turǵanmen sońǵy jyldary volonter bolýdy azamattyq borysh retinde qalyptastyrýǵa az da bolsyn úles qosyp jatyrmyz. Árbir óńirdegi jastar ortalyqtarynyń jetekshileri, mamandary jas volonterlarǵa jaqsylap túsindirer bolsa, oń nátıjesin beredi. Jalpy bul baǵytta qundylyqtyq transformasıa bolsa, artyq etpeıdi. Aıta keterlik, qazir jastar volonterlikti tek kómek kórsetý quraly emes, óz-ózin damytý, jeli qurý jáne tájirıbe jınaqtaý tásili retinde qaraı bastady. Bul – oń tendensıa. Sonymen qatar, jastar volonterlik arqyly áleýmettik ádilettilik pen ekologıalyq máselelerge tikeleı yqpal etý múmkindigin sezinip keledi.
Janel Ahmetqyzy: Sońǵy jyldary, ásirese pandemıa men tabıǵı apattar kezinde volonterlikke azamattyq jaýapkershilik retinde qaraıtyndar kóbeıdi. Jastar arasynda elge qyzmet etý, qoǵamǵa paıdaly bolý ıdeıasy keń taralyp jatyr. Bul — azamattyq sananyń ósýiniń kórinisi. Degenmen, volonterlikke áli de hobbı nemese formaldy mindet retinde qaraıtyndar bar. Kóptegen jastar ony portfolıo jasaý nemese grant utyp alý úshin, oqý talabyn oryndaý nemese rezúme jınaý maqsatynda tańdaıdy. Áleýmettik jelide belsendilik kórsetý quraly retinde paıdalanatyndar bar. Qýantarlyǵy, sońǵy ótken TED jobasynda top quramy oqýshylar, stýdentter, eresek adamdardyń basyn biriktirip, jas ereksheligine qaramastan, ádemi ári uıymdasqan boldy.
— Qazvolunteer.kz platformasynyń tıimdiligi týraly pikirińiz qandaı? Ol volonterler úshin shyn máninde paıdaly ma?
Ákejan Keńesov: Qazvolunteer.kz – volonterler men uıymdardy baılanystyratyn mańyzdy qural. Alaıda onyń tıimdiligi tek tehnıkalyq platforma retinde ǵana emes, belsendilik pen mazmunǵa táýeldi. Jalpy atalǵan platformanyń paıdasy bar ári qajet. Eger júıeli jańartylyp otyrsa, mobıldi qosymshasy jetildirilse, tıimdiligi arta túser edi.
Janel Ahmetqyzy: Volonterlik jobalardyń mańyzyn jáne kúndelikti ómirde olardyń rólin arttyrý úshin shynymen paıdaly. Ol bir jerlen túrli jobalar men is-sharalar týraly aqparat beredi, bul jańadan bastaǵandar úshin óte tıimdi. Volonterler qatysqan is-sharalardy tirkep, sandyq portfolıo jınaı alady, bul keıin jumysqa nemese oqý ornyna ótinish berýde paıdaly bolýy múmkin. Sondaı-aq, granttar men oqý kýrstary týraly aqparat ala alady, sertıfıkattar men alǵys hattar beriledi. Árıne, keıbir kemshilikter de bar. Platformanyń ınterfeısi keıde kúrdeli, al aımaqtarda keı jobalar az kezdesedi. Keı adamdar volonterlikke tek sertıfıkat alý úshin qatysady, bul shynaıy eriktiliktiń mánin álsiretedi. Degenmen, meniń oıymsha, platforma eriktiler úshin paıdaly ári mańyzdy qural. Onyń tıimdiligin arttyrý úshin aımaqtardaǵy jobalardy kóbeıtip, ınterfeısin jaqsartý kerek.
— Volonterlik ınfraqurylym (front-keńseler, resýrstyq ortalyqtar) óńirlerde birkelki damyp jatyr ma?
Ákejan Keńesov: Joq, ókinishke qaraı, volonterlik ınfraqurylym barlyq óńirde birkelki damymaǵan. Respýblıkalyq deńgeıde belgili bir standarttar men qoldaý tetikteri bolǵanymen, olardyń iske asýy aımaqtarǵa baılanysty túrlishe kórinis tabady. Keıbir aýyldyq eldi mekender men shaǵyn qalalarda resýrstyq ortalyqtar múlde joq nemese qaǵaz júzinde ǵana jumys isteıdi. Bul – volonterlikti turaqty damytýǵa kedergi keltiretin faktorlardyń biri. Degenmen, Almaty qalasynyń tájirıbesi — osy saladaǵy úzdik úlgilerdiń biri. Búginde Almatyda barlyq aýdan boıynsha zamanaýı talaptarǵa saı «komúnıtı-ortalyqtar» ashylǵan. Bul ortalyqtar — jastar men volonterlerdiń bas qosatyn, ıdeıalaryn júzege asyratyn, bastamalaryn iske asyratyn ortaǵa aınalyp otyr. Mundaı keńistikterde kez kelgen jas shyǵarmashylyqpen aınalysa alady, shaǵyn trenıń ótkizip, áleýmettik jobasyn júzege asyrýǵa múmkindik tabady. Bul — tek ınfraqurylym emes, jastar men qoǵam belsendileriniń naqty tirek núktesine aınalǵan orta. Osyndaı úlgidegi ortalyqtardy elimizdiń ózge óńirlerine taratý — strategıalyq qajettilik.
Janel Ahmetqyzy:Iá, qalalarda front-keńseler men resýrstyq ortalyqtar kóbeıip jatyr, biraq kóp adamdar bile bermeıdi. Jastar úshin jaqsy múmkindik bolǵanymen, keı jerlerde volonterlikke qatysý qıynyraq. Tilge tıek eterlik, aýyldy jerlerde volonterlik týraly aqparat jetispeıdi. Biraq ýaqyt óte kele, áleýmettik jeliler men túrli sharalar arqyly bul týraly habardar bolar dep oılaımyn.
— 2026 jylǵy Halyqaralyq volonterler jylyn ótkizýdiń Qazaqstan úshin strategıalyq mańyzy qandaı?
Ákejan Keńesov: Bul – Qazaqstannyń volonterlik áleýetin halyqaralyq deńgeıde tanytýyna, volonterlik mádenıetti júıeleýge jáne jańa seriktestikter ornatýǵa úlken múmkindik. Sonymen qatar, bul jyl volonterlerge naqty qurmet kórsetýdiń, olardyń eńbegin baǵalaýdyń, memlekettiń strategıalyq qadamyn kórsetýdiń sımvoly bola alady.
Janel Ahmetqyzy: Menińshe, bul Qazaqstan úshin óte mańyzdy. Birinshiden, bul bizdiń eldi halyqaralyq deńgeıde tanytatyn keremet múmkindik. Volonterlik tek qaıyrymdylyq emes qoı – bul azamattyq belsendilik, jaýapkershilik. Osyndaı jyl aıasynda biz elimizdegi volonterlik qozǵalysty keńinen kórsetip, damyta alamyz dep esepteımin. Ekinshiden, jastar úshin úlken motıvasıa bolady. Men ózim sıaqty kóp jastardyń volonterlikke qyzyǵyp júrgenin baıqaımyn.. Sol sebepti, osyndaı halyqaralyq bastamalar arqyly qoǵamdaǵy eriktilerdiń róli artyp, olarǵa degen kózqaras ózgeredi dep sanaımyn. Úshinshiden, bul ınfraqurylym men qoldaýdy kúsheıtýge jaqsy sebep. Iaǵnı, tek Astana men Almatyda ǵana emes, barlyq óńirlerde volonterlik damýy kerek dep oılaımyn. Qysqasha aıtsam, bul jyl – biz úshin ózimizdi kórsetýge de, qoǵamdy jaqsy jaqqa ózgertýge de tamasha múmkindik!
— Bul bastama volonterlikke tek sımvoldyq kóńil bólýmen shektelip qalmaı ma?
Ákejan Keńesov: Mundaı qaýip bar. Eger daıyndyq tek is-sharalarmen ǵana shektelse, uzaqmerzimdi nátıje bolmaıdy. Sondyqtan 2026 jyl – volonterlik ınfraqurylymdy kúsheıtý, kadr daıarlaý, qarjylandyrý men yntalandyrý júıesin qaıta qaraý kezeńine aınalýy tıis. Sımvoldan júıeli jumys basym bolsa, atalǵan jumystar oń nátıjesin beredi. Almaty — tek ıdeıalar ortalyǵy ǵana emes, sonymen qatar volonterlik pen azamattyq belsendiliktiń naqty tetiktermen jumys isteıtin ortalyǵy. Qalada volonterlik uıymdarǵa arnalǵan keńseler, kezdesýlerge arnalǵan kovorkıng alańdar, jastarǵa arnalǵan shyǵarmashylyq, áleýmettik baǵyttaǵy jobalardy qoldaıtyn alańdar bar. Osyndaı úlgidegi qoldaý mehanızmderi Qazaqstannyń basqa óńirlerine engizilse, 2026 jyl sımvoldyq naýqan emes, «volonterlikti ómir saltyna aınaldyratyn tarıhı kezeńge» aınalar edi.
Janel Ahmetqyzy:Volonterlik jaı ǵana sımvol emes, ony qalypty jaǵdaıǵa aınaldyrý úshin áli de biraz ýaqyt kerek dep oılaımyn
— Qazaqstanda volonterlik mádenıetti ornyqtyrý úshin taǵy qandaı júıeli sharalar qajet dep sanaısyz?
Ákejan Keńesov: Mektepten bastap volonterlik týraly tárbıe berý, JOO-da volonterlik tájirıbeni oqý kredıtine aınaldyrý, áleýmettik jarnama men tanymal medıa tulǵalar arqyly nasıhat júrgizý mańyzdy. Sonymen qatar, volonterlikpen aınalysatyn azamattarǵa áleýmettik paket ıaǵnı, túrli jeńildikter, marapattaý júıesiniń naqty bir tetigin engizý ózekti.
Janel Ahmetqyzy: Shyny kerek, shetelde volonterlik júıeli júrip jatyr. Olar eriktilerdi arnaıy oqytady, jobalarǵa qatysý úshin naqty baǵdarlama men qoldaý bar. Mysaly, Eýropada volonterlikpen aınalysqan adamǵa shetelge shyǵýǵa granttar, tipti jumysqa ornalasýǵa artyqshylyqtar beriledi. Bizde de da jastarǵa sheteldik volonterlik jobalarǵa qatysýǵa kóbirek múmkindik berý kerek dep esepteımin. Bul – birinshiden, úlken tájirıbe, ekinshiden, álemdi tanýǵa jol. Sonda biz óz elimizdegi volonterlikti basqa eldermen salystyryp, ne jetispeıtinin óz kózimizben kóre alamyz. Mundaı tájirıbe bizdi shabyttandyrady, ári elimizde volonterlik mádenıetti damytýǵa jańa ıdeıalar ákeledi. Sondyqtan halyqaralyq jobalarǵa jol ashý – óte mańyzdy.
— Volonterlik qyzmetti turaqty túrde damytýdyń basty kedergileri men sheshimderi qandaı?
Ákejan Keńesov: Meniń oıymsha, volonterlik qyzmettiń damýyna naqty kedergiler joq. Sebebi volonter – bul shynaıy nıetpen, júrek qalaýymen kómektesetin jan. Eger adam bul ispen shynymen aınalysqysy kelse, eshqandaı tosqaýyl oǵan kedergi bola almaıdy. Volonterlik – ol mindet emes, ol jan-dúnıeniń tańdaýy. Sondyqtan shynaıy nıet bolsa, damý da, turaqtylyq ta ózdiginen keledi.
Janel Ahmetqyzy: Volonterlik qyzmetti damytýǵa kedergi bar dep aıta almaımyn. Kerisinshe, múmkindik mol – platformalar da, jobalar da bar. Mysaly, Qazvolunteer.kz sıaqty saıttar arqyly kez kelgen adam ózine laıyqty volonterlik is taba alady. Meniń oıymsha, bastysy – adamnyń ózi nıettense boldy. Qoǵamda da, memleket tarapynan da qoldaý bar. Tek keıde jastar óz múmkindigin bilmeı júredi, sony kóbirek nasıhattaý kerek shyǵar. Eriktilik – erikkenniń isi emes, júrek qalaýy bolýy tıis. Shyn qyzyqsań, bárine jol tabylady.
Suhbattasqan Janna Jomart
