Бизнес қауымдастық Берік Асыловтан ойын бизнесі мәселесі жөніндегі заң жобасына заңсыз түзетулер енгізуге байланысты наразылық білдіруді және басқа да қажетті қадағалауға ден қою шараларын қабылдауды сұрайды.
Өтініште айтылғандай, «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне ойын бизнесі, лотерея қызметі, денсаулық сақтау, мемлекеттік еңбек инспекциясы, мемлекеттік бақылау және артық заңнамалық регламенттеуді болдырмау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын талқылау кезінде Мәжілістің жұмыс тобында заңнаманы өрескел бұзушылықтарға жол берілді. Соның нәтижесінде заң жобасының мәтінінде реттеушілік әсерді және заңнамада көзделген басқа да бірқатар міндетті рәсімді талдаусыз жаңа нормалар көрсетілді.
Өзін-өзі реттейтін букмекерлік ұйым өкілдері еске салғандай, 2021 жылдың қаңтарында ҚР Президенті монополистердің қызметін заңнамалық тұрғыдан реттеуді тапсырды. Негізгі мемлекеттік органдар, оның ішінде Бас прокуратура мен бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі (БҚДА), содан кейін бәс тігу саласындағы оператор – жеке делдалдық компания Ставкаларды есепке алу орталығы деп аталатын идеяны сынға алып, оның монополияға және сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнамамен үйлеспейтіндігін атап өтті.
2022 жылы Қаңтар оқиғасынан кейін Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Үкіметке тиісті тапсырма беріп, «делдал компаниялар» атты құрылымды құруға тыйым салу туралы түбегейлі шешім қабылдады. Осыдан кейін Ставкаларды есепке алу орталығының жобасы шығынға ұшырады.
«ҚР Премьер-Министрінің орынбасарлары С.М.Жұманғарин мен Е.К.Жамаубаевтың 2022 жылы қарашадағы хаттамалық тапсырмасына сәйкес, Мәдениет және спорт министрлігіне (Ойын бизнесіне жетекшілік ететін бейінді органға) басқа министрліктермен бірлесіп, ойын бизнесі бойынша әзірленіп жатқан заң жобасынан Ставкаларды есепке алу орталығына қатысты ережені алып тастау тапсырылды. Салықтық әкімшілендіру бойынша осы құралдың орнына букмекерлік кеңселер жүйесін мемлекеттік кірістер органдарының жүйелерімен тікелей біріктіру ұсынылды. Осыған байланысты Ставкаларды есепке алу орталығын алып тастауды көздейтін заң жобасына VIII шақырылымның депутаттары II сессияда бастамашылық етті», - деп жазды өтініш авторлары.
Бұл шешімнің орындалуы 2023 жылы 12 желтоқсандағы тиісті заңмен бекітілген Салық кодексіне енгізілген өзгерістер мен толықтыруларда көрініс тапқанын атап өткен жөн. Заң букмекерлік кеңселерді делдалсыз өзінің электрондық төлем жүйелерін Мемлекеттік кірістер органдарының есеп беру жүйесімен тікелей біріктіруге міндеттеді.
Өзін-өзі реттейтін букмекерлік ұйым өкілдері үндеуінде атап өткендей, қазіргі заң бұзушылық Ставкаларды есепке алу орталығын заң жобасынан алып тастау туралы тармақтың орындалмауында. Әзірлеушілер Президенттің тапсырмасы мен Үкіметтің хаттамалық тапсырмасын мүлде елемеді. Мәжілістің жұмыс тобы басшысының заң жобасы бойынша 3 маусымдағы отырыста айтылғандай, Ставкаларды есепке алу орталығын енгізу бойынша түзету енгізілді. Алайда «Бірыңғай есепке алу жүйесі» деген жаңа атау беріліп, Үкімет қорытындысы аясында қарау үшін заң жобасының салыстырмалы кестесіне енгізілді.
Заң жобасында салыстырмалы кестенің 47, 52, 53, 56, 61-тармақтары бойынша Бірыңғай есепке алу жүйесінде бірқатар түзету пайда болды. Осы тармақтардың өзі де, олардың авторлармен негіздемесі де «Кәсіпкерлік субъектілерінің мүддесіне тікелей әсер ететін букмекерлік кеңселердің қызметін реттеуді қатаңдату және Ставкаларды есепке алу орталығы қызметінің өкілеттілігін кеңейгенін көрсетеді», – дейді Өзін-өзі реттейтін букмекерлік ұйым өкілдері.
Өтініш авторлары ҚР Бас прокурорының назарын заң жобасына түзетулер енгізудің заңнамалық рәсімін өрескел бұзылғанына аударады.
«Кәсіпкерлік кодекстің 83-бабының 1-тармағына сәйкес реттеушілік әсерді талдау енгізілетін реттеуші құралдың пайдасы мен шығындарын және/немесе реттеуді қатаңдату талаптарын салыстыратын талдамалық рәсімді білдіреді, бұл мемлекеттік реттеу мақсатына қол жеткізуді бағалауға мүмкіндік береді. Бұған қоса, «Құқықтық актілер туралы» Заңның 19 және 29-баптары кәсіпкерлік субъектілерінің мүддесін қозғайтын нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу мен қабылдаудың ерекше тәртібін белгілейді. Бұл реттеушілік әсерді талдауды міндетті түрде жүргізуді және кәсіпкерлік субъектілерінің Ұлттық кәсіпкерлер палатасы арқылы тікелей қатысуын талап етеді», - делінген өтініште.
«Осылайша, Бірыңғай есепке алу жүйесін енгізуге байланысты түзету «Құқықтық актілер туралы» Заңның 29-бабы 2-тармағының 19-бабында және 6-тармақшасында көзделген рәсімді бұза отырып, заң жобасына енгізілді. Атап айтқанда, реттеушілік әсерге міндетті талдау жүргізілген жоқ, бұл Бірыңғай есепке алу жүйесін кәсіпкерлік субъектілері мен жалпы алғанда нарық үшін енгізудің салдарын толық бағалауға мүмкіндік бермейді», - дейді Өзін-өзі реттейтін букмекерлік ұйым.
Заңның өрескел бұзушылықтарын, сондай-ақ «Прокуратура туралы» Конституциялық заңның ережесін ескере отырып, «Өзін-өзі реттейтін букмекерлік ұйым» заң жобасына міндетті заңнамалық рәсімдерді бұза отырып, Бірыңғай есепке алу жүйесін енгізуге байланысты түзетулер енгізуге жол берген жауапты уәкілетті тұлғалардың әрекеттеріне наразылық білдіру туралы Берік Асыловқа жүгінді.
Сондай-ақ, букмекерлік қауымдастық Берік Асыловқа «Қазіргі уақытта осы заң жобасын қарайтын Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының атына осындай наразылық енгізу туралы ұстанымын білдіру мүмкіндігін қарастыру» өтінішімен жүгінді.
Шамасы, бұл ескеруге тиіс ерекше жағдай сияқты. Бұл еліміздің заң шығару тарихындағы өте сирек кездесетін жайт, онда түзетулер соңғы сәтте заң жобасына еніп, барлық міндетті заңды рәсімді мүлде елемейді. Мұны кімнің, не үшін және қалай жасап отырғанын Бас прокуратура анықтауға тиіс.
