پرەمەر ولجاس بەكتەنوۆ بۇگىنگى تاڭدا رەسپۋبليكادا تۇرعىندارىنىڭ سانى 50 ادامعا دا جەتپەيتىن، بىرنەشە وتباسى قالعان 546 اۋىلدىق ەلدى مەكەن (اەم) بار ەكەنىن جاريا ەتتى، - دەپ حابارلايدى Dalanews.kz Alash.KZ-كە سىلتەپ. 

ولارداعى حالىقتىڭ جالپى سانى 14،2 مىڭ ادامداي عانا. وسىنى 546 اۋىلعا بولگەندە، ورتا ەسەپپەن شامامەن 26 تۇرعىننان عانا كەلەدى. زاڭ بويىنشا جۇرتشىلىعى ەلۋ ادامنان از بولسا، ول ەلدى مەكەن تاراتىلۋى مۇمكىن.

ءبىراق مەملەكەت بىرنەشە اۋىلدىڭ تۇرعىندارىن ءبىر اۋىلعا كوشىرىپ، جيناقىلاندىرۋعا تىرىسىپ جاتقان كورىنەدى. ونىسىنان تۇك شىقپاسا، بەيبىت كۇندە جۇزدەگەن اۋىل ەل اۋماعىنان جويىلادى.

"نەگىزىنەن، مۇنداي شاعىن اۋىلدار باسقا ەلدى مەكەندەردەن ەداۋىر قاشىق ورنالاسقان. وسىنى ەسكەرىپ، شاعىن اۋىلداردى قولداۋدىڭ ۇتىمدى شارالارىنىڭ ءبىرى رەتىندە كلاستەرلىك ءتاسىل تاڭدالدى. وعان سايكەس، بىرنەشە كورشى اۋىلدى ونىڭ بىرىندە قاجەتتى الەۋمەتتىك وبەكتىلەردى ورنالاستىرۋ ارقىلى بىرىكتىرىپ، ىشىنەن ورتالىعى رەتىندە دامۋ الەۋەتى بار اۋىلىن دامىتۋ كوزدەلەدى"، – دەدى و.بەكتەنوۆ.

ۇكىمەت باسشىسىنىڭ دەرەگىنشە، قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدە دامۋ الەۋەتىنە يە 3،5 مىڭ اۋىل عانا قالدى (بۇرىنعى جىلدارى بەس مىڭداي سانالاتىن). سونىڭ ىشىندە 1،2 مىڭى – تىرەك اۋىل جانە 2،3 مىڭى – سەرىك-سپۋتنيك اۋىل سانالادى. وسىلاردا اۋىل حالقىنىڭ 90%-ى تۇرادى. ەندى ولاردى قارجىلاندىرۋ نەگىزىنەن "اۋىل – ەل بەسىگى" باعدارلاماسىمەن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت ەسەبىنەن جۇزەگە اسىرىلۋدا، دەپ جازدى Inbusiness.kz.

"جالپى، "ق ر اكىمشىلىك-اۋماقتىق قۇرىلىسى تۋرالى" زاڭىنىڭ 3-تارماعىنىڭ 2-بابىنا سايكەس، حالقىنىڭ سانى 50 ادامنان ازايعان شارۋا قونىستارى مەن وزگە ەلدى مەكەندەر ەڭ جاقىن ەلدى مەكەننىڭ قۇرامىنا ەنگiزiلەدi. مۇنداي اۋىلدىق ەلدى مەكەندەر (اەم) تۇرعىندارى ورتالىق اۋىلداردا كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردى پايدالانا الادى جانە وسى اەم-دە تۇرۋ قۇقىعىن ساقتايدى. مەملەكەت وقۋشىلاردى تاسىمالداۋدى ۇيىمداستىرۋدى، سونداي-اق پوشتا، مەديسينالىق قىزمەتتەر كورسەتۋدى جانە باسقاسىن قوسا العاندا، بازالىق ينفراقۇرىلىمدى قولداۋدى جالعاستىرۋدا"، – دەدى پرەمەر.  

ونىڭ ايتۋىنشا، جۇمىس كۇشىنىڭ ۇتقىرلىعىن ارتتىرۋ اياسىندا تۇرعىنداردىڭ سانى 50 ادامنان كەم اەم-دەردىڭ جۇرتشىلىعى ءۇشىن ەرىكتى تۇردە قونىس اۋدارۋ باعدارلاماسى كوزدەلگەن. وعان كونگەندەر باسقا ەلدى مەكەندەرگە جۇمىسقا ورنالاستىرىلادى، تاسىمالدانادى، سونداي-اق ەگەر مۇمكىندىك بولسا، جەرگىلىكتى بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن تۇرعىن ءۇي بەرىلۋى مۇمكىن.

قاراڭ قالعان جۇزدەگەن اۋىلدىڭ مىڭداعان تۇرعىنىن كوشىرىپ الۋعا كورشى اۋىلدىق وكرۋگتەردىڭ، شاعىن قالالاردىڭ، اۋدان ورتالىقتارىنىڭ جاعدايى كەلە بەرمەيدى. وزدەرىنىڭ دە جاعدايى ءماز ەمەس، بيۋدجەتى جۇتاڭ. دەگەنمەن، جۇرتىنىڭ باسىم كوپشىلىگى اۋا كوشكەن اۋىلداردى قولداۋ ءۇشىن زاڭ جۇزىندە اكىمدەرگە اۋدانداردى، اۋىلدىق وكرۋگتەردى دامىتۋ جوسپارلارى اياسىندا، جەرگىلىكتى بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن جەكەلەگەن جوبالاردى، بيۋدجەتتىك باعدارلامالاردى، ءتۇرلى ءىس-شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ قۇقىعى بەرىلىپتى.

مىسالى، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ورتالىعى پەتروپاۆلدان 200 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان بالۋان اۋىلى كەزىندە وركەندەگەن ۇلكەن اۋىل بولعان ەدى. بۇگىندە وندا بەس-التى وتباسى عانا تۇرادى، كوبىسى كوشىپ كەتۋگە مۇمكىندىگى جوق جالعىزباستى، ەگدە جاستاعى ادامدار نەمەسە قاريالار. ولار كۇنكورىسى ءۇشىن مال ۇستايدى.

سول ازىن-اۋلاق مالدى باعۋ ءۇشىن اۋىل ماڭىندا جەر قالماپتى. ويتكەنى ەلدى مەكەننىڭ جەرى 90-شى جىلدارى پايشىلارعا تاراتىلعان، ودان ءارى بەلگىسىز ءۇشىنشى تۇلعالارعا تيەسىلى بولىپ كەتكەن. سالدارىنان، جايىلىم مەن ەگىستىك القابى بولماي، اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىبى قانات جايماي، تابىس تاپپاعان تۇرعىندار بۇل ماڭدى تارك ەتىپتى. ۇقساس جاعداي ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن وڭىرىندە كورىنىس تابۋدا.

ماجىلىسمەن نۇرلان اۋەسبايەۆ ەكونوميكاسى قۇلدىراپ، اۋىلداردىڭ جاپپاي جويىلۋىنا توسقاۋىل قويۋ ءۇشىن اۋىلدىقتاردى قولداۋ بويىنشا كەشەندى شارالار قابىلداۋ قاجەت دەپ سانايدى.

"ۇكىمەت تىعىرىقتان شىعۋ ءۇشىن ازاماتتاردى وڭتۇستىك ايماقتاردان سولتۇستىككە كوشىرۋگە تىرىسۋدا. وكىنىشكە قاراي، ازاماتتاردى كوشىرۋ باعدارلاماسىنا بولىنگەن مەملەكەت قاراجاتى ۇرلانىپ جاتىر. باس پروكۋراتۋرانىڭ حابارلاۋىنشا، 1 ميلليارد تەڭگەسى ۇرلانعان! بارلىق جەردە كوررۋپسيا. قاراپايىم حالىق ادىلەتسىزدىكتەن شارشادى. ۇكىمەت سىبايلاس جەمقورلىق سحەمالارىن بولدىرماۋ ءۇشىن قونىس اۋدارۋ باعدارلامالارىنىڭ ىسكە اسىرىلۋىن باقىلاۋدى كۇشەيتۋگە مىندەتتى. سونداي-اق، پروبلەمالاردى ءتيىمدى شەشۋ ءۇشىن اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋ ماسەلەلەرىمەن اينالىساتىن ءارتۇرلى مەمورگاندار اراسىنداعى ۇيلەستىرۋدى جاقسارتۋى كەرەك"، – دەدى دەپۋتات.

ۇكىمەت باسشىسى اۋىل تۇرعىندارى ءۇشىن جايىلىم جەتىسپەۋشىلىگى پروبلەماسى بارىن جاسىرمادى. ونىڭ ايتۋىنشا، 2022 جىلدىڭ ساۋىرىندە اۋىل حالقىنىڭ مۇقتاجى ءۇشىن جەرلەردى قايتا ءبولۋدى، سونداي-اق جەر رەسۋرستارىن ۇتىمدى پايدالانۋدى باقىلاۋ جونىندە رەسپۋبليكالىق كوميسسيا قۇرىلىپ، بىرنەشە اي جۇمىس ىستەدى.

بەكتەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، سول جەر كوميسسياسى شارتتى جەر ۇلەستەرى يەلەرىنىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋعا باعىتتالعان زاڭنامالىق تۇزەتۋلەردى دە ازىرلەپتى. الايدا ول تۇزەتۋلەردى زاڭ جوبالارىن كەلىسۋ بارىسىندا ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ ءوزى قولداماي تاستاعان ەكەن. ولار قابىلدانعاندا، بالۋان اۋىلى سياقتى ەلدى مەكەندەردىڭ ماسەلەسى شەشىلەتىن بە ەدى.

"وسىعان بايلانىستى قازىرگى ۋاقىتتا وڭىرلەردەگى ۆەدومستۆوارالىق جانە جۇمىس كوميسسيالارىنىڭ وتىرىستارىندا ماسەلەلەردى قاراۋ ارقىلى تۋىنداعان جەكەلەگەن پروبلەمالاردى ناقتىلى شەشۋ بويىنشا جەرگىلىكتى ءتاسىل قولدانىلادى. كۇرمەۋلى ماسەلەلەر ءار كاسىپورىن بويىنشا جەكە پىسىقتالادى"، – دەدى پرەمەر.

مىسالى، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا جەرگىلىكتى اكىمدىكتەر وزدەرىندەگى شارتتى جەر ۇلەسىنە قۇقىقتارىن جوعالتقان پايشىلارعا الەۋمەتتىك كومەك تولەۋ بويىنشا كەلىسىمشارتتار جاساسۋ ءۇشىن سول جەرلەرگە يە بولعان اگروقۇرىلىمدارمەن كەلىسسوز جۇرگىزدى. ناتيجەسىندە، 21،6 مىڭ پايشىنىڭ 16،6 مىڭىمەن كەلىسىم بەكىتىلدى. ولارعا 2023 جىلى اقشالاي 296،1 ميلليون تەڭگە جانە زاتتاي 19،6 مىڭ توننا ءونىم بەرۋ ارقىلى وتەماقى تولەنىپتى.

ءبىراق ارنايى زاڭ بولماعان سوڭ، مۇنىڭ ءبارى جەرگىلىكتى جوبا، ۋاقىتشا شارا دارەجەسىندە شەكتەلەدى. دەمەك، دەپۋتاتتار "اۋىل-اۋىل!" دەپ دابىلداعان كوزبوياۋ تىرلىگىن دوعارىپ، اۋىلعا كەرەكتى، ونىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن شەشىپ بەرەتىن زاڭدار قابىلداسا، قۇبا-قۇپ.

ۇكىمەت باسشىسى اۋىلدىق اۋماقتاردى نەعۇرلىم ءتيىمدى دامىتۋ ءۇشىن مەمورگاندار اراسىنداعى ۇيلەستىرۋدى جاقسارتۋعا قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى. ونىڭ مالىمەتىنشە، وسى ۇيلەستىرۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ۇكىمەت بىلتىر 2023–2024 جىلدارعا ارنالعان اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىن بەكىتتى.

"ول ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ ۇيلەستىرۋىمەن ىسكە اسىرىلۋدا. تۇجىرىمدامانى ورىنداۋدىڭ ناقتى مەرزىمدەرى، ورىنداۋشىلارى جانە باسقاسى ايقىندالدى. 56 ءىس-شارانى جۇزەگە اسىرۋدى كوزدەيتىن ءىس-قيمىل جوسپارى ازىرلەندى. بۇل تۇجىرىمدامادا "جايلى مەكتەپ"، "اۋىلدىق دەنساۋلىق ساقتاۋدى جاڭعىرتۋ"، تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋدىڭ 2023–2029 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسى، اگروونەركاسىپ كەشەنىن دامىتۋدىڭ 2021–2030 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسى، "اۋىل اماناتى"، "ءبىر اۋىل – ءبىر ءونىم"، "اۋىل – ەل بەسىگى" جانە باسقا باعدارلامالىق قۇجاتتاردىڭ ەرەجەلەرى بىرىكتىرىلدى"، – دەدى ولجاس بەكتەنوۆ.

وسىلايشا، ونىڭ تۇسىندىرۋىنشە، جاڭا تۇجىرىمدامانى ىسكە اسىرۋ اياسىندا ۇكىمەتتىڭ ءوزى ورتالىق مەمورگاندار مەن جەرگىلىكتى اكىمدىكتەردىڭ اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋ قىزمەتىن ۇيلەستىرەدى.

ۇكىمەت باسشىسى بۇگىندە بارلىق وڭىرلەر مەن اۋىلدىق ەلدى مەكەندەر ءۇشىن ءبىرىڭعاي سيفرلىق پلاتفورمانى ەنگىزۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتقانىن جەتكىزدى. اۋىلدىڭ سيفرلىق كارتاسى ازىرلەنۋدە. بۇلار ونلاين-رەجيمدە ءاربىر اۋىلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا، مەمورگاندار اراسىنداعى بىرلەسكەن جوسپارلاۋعا جانە جەدەل شەشىمدەر قابىلداۋعا مونيتورينگ پەن باقىلاۋ جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن كورىنەدى.

"سونىمەن قاتار قازىرگى ۋاقىتتا وڭىرلىك ساياساتتى دامىتۋدى جەتىلدىرۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. ونىڭ شەڭبەرىندە ەلدى اۋماقتىق-كەڭىستىكتىكتىك دامىتۋ، ونىڭ ىشىندە شاعىن جانە مونوقالالاردى، اۋىلدىق اۋماقتار مەن اگلومەراسيالاردى دامىتۋ ساياساتىنىڭ جاڭا تاسىلدەرى دايىندالۋدا. سونداي-اق مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ بارلىق دەڭگەيلەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ورتالىق پەن ءوڭىردىڭ ءوزارا ءىس-قيمىل پروبلەمالارىنا كەشەندى تالداۋ جۇرگىزىلىپ جاتىر. جالپى، اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋ ماسەلەلەرى ۇكىمەت پەن جەرگىلىكتى اكىمدىكتەردىڭ تۇراقتى باقىلاۋىندا"، – دەپ سەندىردى ولجاس بەكتەنوۆ.

ءبىراق اۋىلداردىڭ جويىلۋى دا قارقىندى جالعاسۋدا.