جاقىندا پرەزيدەنت قاسىم- جومارت توقايەۆتىڭ توراعالىعىمەن كيبەرقاۋىپسىزدىك پەن ازاماتتاردىڭ سيفرلىق كەڭىستىكتەگى قورعالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرىنە ارنالعان قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسى ءوتتى. وسى ورايدا، Dalanews.kz ءتىلشىسى قازاقستان رەسپۋبليكاسى سيفرلىق دامۋ، يننوۆاسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنە وتىرىپ، ەلىمىزدەگى كيبەرقاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى مەن ونلاين الاياقتاردان قورعانۋدىڭ جولدارى تۋرالى ءبىلدى.
اقوردا جاريالاعان مالىمەتكە سايكەس، مەملەكەت باسشىسى جۋىرداعى جولداۋىندا قازاقستاندى تولىققاندى سيفرلىق مەملەكەتكە اينالدىرۋ مىندەتىن قويعانىن ەسكە سالدى. بۇل ماقساتقا جەتۋ كەشەندى شارالاردى، سونىڭ ىشىندە كيبەرقاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى جۇيەلى جۇمىستاردى تالاپ ەتەدى.
سول سەبەپتى وتىرىس بارىسىندا زاماناۋي كيبەرقاتەرلەر جانە ولارعا قارسى ءىس-قيمىل تاسىلدەرى، اسا ماڭىزدى اقپاراتتىق ينفراقۇرىلىمدى قورعاۋ، كيبەرقاۋىپسىزدىك يندۋسترياسىن دامىتۋ، سونداي-اق كادر دايارلاۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى. بۇدان بولەك، پرەزيدەنت ازاماتتاردىڭ جەكە دەرەكتەرىنىڭ قورعالۋىن قامتاماسىز ەتۋدى جانە ولاردىڭ تارالۋىنا جول بەرگەندەرگە جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋدى باسىم مىندەتتەردىڭ قاتارىندا اتاپ ءوتتى.
سيفرلىق قاۋىپتەر داۋىرىندە ءومىر ءسۇرۋ- جايلىلىقپەن قاتار ءقاۋىپ تە اكەلەدى. عالامتور ارقىلى ءومىرىمىز جەڭىلدەگەنىمەن، جەكە دەرەكتەرىمىزدىڭ قولدى بولۋ ءقاۋپى دە كۇشەيىپ كەلەدى. سوڭعى جىلدارى كيبەرقىلمىس- الەم بويىنشا ەڭ جىلدام ءوسىپ جاتقان ءقاۋىپ تۇرلەرىنىڭ بىرىنە اينالدى. قازاقستاندا دا بۇل ماسەلە وزەكتى: ازاماتتار كۇن سايىن ءارتۇرلى الاياقتاردىڭ اينالاسىنا ءتۇسىپ، جەكە مالىمەتتەرى مەن قارجىسىنان ايىرىلىپ جاتىر.
مينيسترلىكتىڭ مالىمەتىنشە، قازاقستاندا كيبەرقاۋىپسىزدىك جۇيەسى قارقىندى دامىپ كەلەدى، الايدا ءالى دە نىعايتۋدى قاجەت ەتەتىن كەزەڭدە تۇر. بۇل سالاداعى جۇمىستار، 2023-2029 جىلدارعا ارنالعان سيفرلىق ترانسفورماسيا، اقپاراتتىق- كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالار مەن كيبەرقاۋىپسىزدىكتى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىنا سايكەس جۇرگىزىلۋدە. تۇجىرىمدامادا سالاعا قاتىستى ناقتى ماقساتتار مەن مىندەتتەر، سونداي- اق كيبەرقاۋىپسىزدىكتى دامىتۋعا ارنالعان جەكە باعىتتار ايقىندالعان.
بۇگىنگى كۇنى «ەلەكتروندىق ۇكىمەت» اياسىنداعى اقپاراتتاندىرۋ نىساندارىنىڭ قورعالۋ دەڭگەيى 80%-دى قۇراپ وتىر. بۇل- 2024 جىلعا جوسپارلانعان كورسەتكىشتىڭ ورىندالعانىن كورسەتەدى.
2024 جىلعى 12 قىركۇيەكتە بۇۇ جانىنداعى حالىقارالىق ەلەكتربايلانىس وداعى جاريالاعان «گلوبالدىق كيبەرقاۋىپسىزدىك يندەكسى 2024» (GCv5) ەسەبىنە سايكەس، قازاقستان Tier 2-Advancing (ىلگەرىلەۋشى ەلدەر) ساناتىنا ەنىپ، وسى توپتاعى 29 ەلدىڭ ىشىندە 3 – ورىن يەلەندى. ەلىمىز 100 مۇمكىن ۇپايدىڭ ىشىنەن 94،4 بالل جيناپ، يزرايل، پولشا، كانادا، رەسەي، جۇڭگو، وزبەكستان، اۆستريا سىندى ەلدەردى باسىپ وزدى.
اتالعان رەيتينگ 83 پارامەتر بويىنشا، كيبەرقاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى ۇلتتىق دەڭگەيدەگى مىندەتتەمەلەردى قامتيتىن بەس نەگىزگى باعىت نەگىزىندە جاسالعان:
1.قۇقىقتىق شارالار؛
- تەحنيكالىق شارالار؛
3.ۇيىمداستىرۋشىلىق اسپەكتىلەر؛
- الەۋەتتى دامىتۋ؛
- حالىقارالىق ىنتاماقتاستىق.
2024 جىلعى ەسەپتە العاش رەت بەس دەڭگەيدەن تۇراتىن جاڭا ساراپتاۋ جۇيەسى قولدانىلدى (Tier- 1 ۇلگى ەلدەر، Tier 2- ىلگەرىلەۋشى، Tier 3- ورنىقتىرۋشى، Tier 4- دامىپ كەلە جاتقان، Tier 5- قالىپتاستىرۋشى). بۇل ادىستەمە ءار مەملەكەتتىڭ كيبەرقاۋىپسىزدىك بويىنشا قابىلداعان مىندەتتەمەلەرىنە تەرەڭىرەك تالداۋ جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
قازاقستان تومەندەگىدەي باللدارعا قول جەتكىزدى:
قۇقىقتىق شارالار – 20 بالل (ماكسيمالدى كورسەتكىش)،
تەحنيكالىق شارالار- 19،38 بالل،
ۇيىمداستىرۋشىلىق شارالار – 18، 30 بالل،
الەۋەتتى دامىتۋ – 16،36 بالل،
حالىقارالىق ىنتاماقتاستىق -20 بالل(ماكسيمالدى كورسەتكىش).
مينيسترلىك اتاپ وتكەندەي، ەلىمىز قۇقىقتىق رەتتەۋ مەن حالىقارالىق سەرىكتەستىك باعىتتارىندا تولىق كورسەتكىشكە قول جەتكىزگەن. تەحنيكالىق ينفراقۇرىلىم دا جوعارى باعالاندى. دەگەنمەن، ۇيىمداستىرۋشىلىق تەتىكتەر مەن كادرلىق الەۋەتتى دامىتۋ تۇرعىسىندا ءالى دە جۇمىستى جەتىلدىرۋ قاجەت.
بۇل ناتيجەلەر قازاقستاننىڭ كيبەرقاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى حالىقارالىق دەڭگەيدە مويىندالعانىن، سونداي- اق سالادا جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتقانىن دالەلدەيدى.
انىقتاما رەتىندە:
«كيبەرششيت قازاقستان» كيبەرقاۋىپسىزدىك تۇجىرىمداماسى بەكىتىلگەنگە دەيىن، ياعني 2015- 2016 جىلدارى قازاقستان گلوبالدىق كيبەرقاۋىپسىزدىك يندەكسىندە 103- ورىن يەلەنگەن بولاتىن.
2018 جىل قورىتىندىسى بويىنشا، بۇۇ جانىنداعى حالىقارالىق ەلەكتربايلانىس وداعى (ITU) جاريالاعان رەيتينگتە ەلىمىز 82- ورىننان 40-ورىنعا كوتەرىلدى. بۇل –كيبەرقاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى ايتارلىقتاي ىلگەرىلەۋدى كورسەتتى.
ال 2021 جىلعى 29 ماۋسىمدا ITU ۇيىمداستىرعان رەسمي كونفەرەنسيادا جاريالانعان گلوبالدىق كيبەرقاۋىپسىزدىك يندەكسىنىڭ 4ء-شى باسىلىمىندا قازاقستان 31-ورىنعا يە بولدى. بۇل ناتيجە سول ۋاقىتتاعى «كيبەرششيت قازاقستان» تۇجىرىمداماسىندا بەلگىلەنگەن كۇتىلەتىن كورسەتكىشتەردەن ەداۋىر جوعارى بولدى.
BugBounty- قازاقستانداعى اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى قورعاۋداعى قوعامدىق باقىلاۋ تەتىگى
اقپاراتتاندىرۋ نىساندارىندا اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا، ق ر سيفرلىق دامۋ، يننوۆاسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى قوعامدىق (كاسىبي) باقىلاۋ تەتىگىن ازىرلەدى. بۇل باعىتتاعى نەگىزگى قۇرال- BugBounty پلاتفورماسى.
BugBounty- قازاقستانداعى سەرۆيستەر مەن قوسىمشالارداعى قاۋىپسىزدىك وسالدىقتارىن انىقتاپ، بۇل تۋرالى حابارلاعانى ءۇشىن سىياقى تولەنەتىن ارنايى الاڭ. پلاتفورما كيبەرقاۋىپسىزدىكپەن اينالىساتىن ەتيكالىق حاكەرلەر مەن زەرتتەۋشىلەرگە:
انىقتالعان وسالدىقتار تۋرالى ەسەپ جولداپ، سىياقى الۋعا؛
جەكە پورتفوليو قۇرىپ، يت- سالاسىندا بەدەل جيناۋعا؛
اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى كاسىبي تاجىريبەسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
سونىمەن قاتار، بۇل باستاما تاۋەلسىز زەرتتەۋشىلەردىڭ الەۋەتىن دامىتۋعا جانە قازاقستانداعى اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى.
مينيسترلىكتىڭ قولداۋىمەن قوعامدىق ۇيىمدار BugBounty پلاتفورماسىنىڭ پيلوتتىق جوباسىن ىسكە قوستى. جوبانىڭ ماقساتى-اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك سالاسىنا قاتىستى تالدامالىق ماتەريال جيناۋ.
بۇگىنگى تاڭدا پلاتفورمادا 1723 زەرتتەۋشى تىركەلگەن. 2020 جىلدىڭ قاراشا ايىنان باستاپ قازىرگى ۋاقىتقا دەيىن 1985 وسالدىق تۋرالى ەسەپ قابىلدانعان. وسى دەرەكتەرگە سۇيەنە وتىرىپ، ق ر سيفرلىق دامۋ، يننوۆاسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى زاماناۋي كيبەرقاۋىپتەرگە قارسى ارەكەت ەتۋ جانە ەلىمىزدىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەرى مەن ينفراقۇرىلىمىن سەنىمدى قورعاۋ باعىتىندا ناقتى ءارى جۇيەلى شارالار قابىلداپ وتىر.
سيفرلىق قاۋىپسىزدىك- ءوز قولىڭىزدى: مينيسترلىك ۇسىنعان ماڭىزدى كەڭەستەر
ق ر سيفرلىق دامۋ، يننوۆاسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ينتەرنەت كەڭىستىگىندە ءقاۋىپسىز ءجۇرىپ-تۇرۋ مەن جەكە دەرەكتەردى قورعاۋعا باعىتتالعان كيبەرگيگيەنا ەرەجەلەرىن ۇستانۋعا شاقىرادى.
بۇگىنگى سيفرلىق داۋىردە ءوز دەرەكتەرىڭىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ- ءاربىر ازاماتتىڭ جاۋاپكەرشىلىگى. وسىعان وراي، كەلەسى ساقتىق شارالارىن ۇسىنادى:
- جەكە مالىمەتتەرىڭىزدى قۇپيا ۇستاڭىز. جەكە كۋالىك، بانك كارتاسى جانە وزگە دە دەرەكتەردى بوگدە ادامدارمەن بولىسپەڭىز.
- «ستوپ-كرەديت» قىزمەتىن قوسىڭىز. بۇل فۋنكسيا ءسىزدىڭ اتىڭىزعا رۇقساتىڭىزسىز نەسيە راسىمدەلۋىنە جول بەرمەيدى. قىزمەت «eGov mobile» قوسىمشاسىندا جانە ەلەكتروندىق ۇكىمەت پورتالىندا قولجەتىمدى.
- 1414 نومىرىنەن كەلگەن SMS- كودتى ەشكىمگە ايتپاڭىز. بۇل – الاياقتاردىڭ ءجيى پايدالاناتىن ايلاسى.
- اقپارات كوزدەرىن تەكسەرىڭىز. حابارلامالار مەن سىلتەمەلەردىڭ راس-وتىرىگىن انىقتاپ، تەك سەنىمدى دەرەككوزدەرگە عانا سەنىڭىز.
- بەيتانىس نومىرلەردەن كەلگەن قوڭىراۋلارعا ساقتىقپەن قاراڭىز. كۇماندى قوڭىراۋلار مەن ۇسىنىستارعا سەنە بەرمەڭىز.
- ەكى فاكتورلى اۋتەنتيفيكاسيانى پايدالانىڭىز. بۇل ءسىزدىڭ ونلاين تىركەلگىلەرىڭىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرا تۇسەدى.
- كۇدىكتى سىلتەمەلەردەن اۋلاق بولىڭىز. بەيتانىس نەمەسە كۇماندى رەسۋرستارعا كىرمەڭىز.
- الاياقتىق بايقالسا- دەرەۋ حابارلاڭىز. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا جۇگىنۋ ارقىلى وزگە ازاماتتاردىڭ دا الدانىپ قالۋىنا جول بەرمەيسىز.
- قاشىقتان باسقارۋعا ارنالعان باعدارلامالاردى جۇكتەمەڭىز. مۇنداي قوسىمشالار ارقىلى الاياقتار قۇرىلعىڭىزعا زاڭسىز قول جەتكىزە الادى.
قوسىمشا ۇسىنىس:
CitizenSec پلاتفورماسىندا كيبەرگيگيەنانىڭ نەگىزدەرى بويىنشا تەگىن ونلاين وقۋدان ءوتۋ- سيفرلىق ساۋاتتىلىعىڭىزدى ارتتىرۋدىڭ تاماشا ءتاسىلى.
NomadGuard سەرۆيسى ارقىلى جەكە دەرەكتەرىڭىزدىڭ جەلىدە تارالۋ ىقتيمالدىعىن تەكسەرۋ- جەرەكتەرىڭىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىنە كوز جەتكىزۋدىڭ ءتيىمدى جولى.
مينيسترلىك ءاربىر ازاماتتى ءوز دەرەكتەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە سەرگەك قاراۋعا جوعارىدا اتالعان كەڭەستەردى كۇندەلىكتى ومىردە قولدانۋعا شاقىرادى. ءقاۋىپسىز كيبەركەڭىستىك- بارشامىزدىڭ ورتاق جاۋاپكەرشىلىگىمىز.
