2025 جىلدىڭ 16 قىركۇيەگىنەن باستاپ قازاقستاندا ستالكينگ ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلعان جاڭا زاڭ كۇشىنە ەندى. بۇل- ەلىمىزدەگى قۇقىقتىق جۇيەدە ۇلكەن جاڭالىق جانە قوعام ءۇشىن اسا وزەكتى قادام. سەبەبى، كوپتەگەن ادامدار ءۇشىن قۇدالاۋ (ياعني ستالكينگ) ءالى كۇنگە دەيىن «جاي عانا قىزىعۋشىلىق»، «قاتتى ۇناتۋ» نەمەسە «ماحابباتتىڭ كورىنىسى» رەتىندە قابىلدانىپ كەلگەن. ءبىز بۇل تاقىرىپ اياسىندا تاجىريبەلى پسيحولوگ، ل.ن.گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىسى، «ماڭگىلىك» قوعامدىق قورىنىڭ جەتەكشىسى يبراگيم ايدوس ەربولۇلىمەن سۇحباتتاسىپ، ستالكينگتىڭ پسيحولوگيالىق تابيعاتى مەن ونىڭ ادام جانىنا اسەرى تۋرالى سويلەسكەن ەدىك.

ستالكينگ دەگەنىمىز نە؟

-ستالكينگ- بۇل بىرەۋدىڭ جەكە شەكاراسىن بۇزىپ، ونى ءوز ەركىنەن تىس قۇدالاۋ،- دەيدى يبراگيم ايدوس. –بۇل ارەكەتكە فيزيكالىق اڭدۋ، ءجيى قوڭىراۋ شالۋ، حابارلامالار جىبەرۋ، ادامنىڭ اينالاسىندا ۇنەمى پايدا بولۋ، ول تۋرالى اقپارات جيناۋ، ءتىپتى الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى باقىلاۋ جاساۋ جاتادى. ەڭ ءقاۋىپتىسى- بۇل ارەكەتتەر جابىرلەنۋشىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن كۇرت تومەندەتىپ، ءقاۋىپ، ۇرەي جانە كۇيزەلىسكە اكەلەدى.

ستالكينگ پەن جاي عانا «قىزىعۋشىلىقتىڭ» ايىرماشىلىعى نەدە؟

پسيحولوگتىڭ ايتۋىنشا، جاي عانا كوڭىل ءبىلدىرۋ، ءتىپتى شامادان تىس كوڭىل ءبىلۋ- كەيدە ءالى دە الەۋمەتتىك تۇرعىدا «قابىلداناتىن» ارەكەت رەتىندە كورىنۋى مۇمكىن. الايدا ستالكينگ- بۇل جۇيەلى، توقتامايتىن، ادامدى تىنىشتىقتان ايىراتىن مىنەز-قۇلىق. نەگىزگى ايىرماشىلىعى- ستالكينگ ادامنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە ناقتى ءقاۋىپ توندىرەدى نەمەسە سول سەزىمدى تۋدىرادى.

-ستالكەردىڭ ارەكەتتەرىنەن كەيىن ادام ءوزىن ۇنەمى باقىلاۋدا جۇرگەندەي سەزىنەدى. بۇل- پسيحولوگيالىق قىسىمنىڭ ەرەكشە ءتۇرى،- دەيدى مامان.

كيبەربۋللينگ پەن ستالكينگتىڭ ارا-جىگى قانداي؟

-كيبەربۋللينگ- ادەتتە، كوپشىلىكتىڭ كوزىنشە قورلاۋ، مازاق ەتۋ، ماسقارالاۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. ال ستالكينگ كوبىنە جەكە ادامعا باعىتتالعان جانە ماقساتى- قورقىتۋ، باقىلاۋ نە بولماسا، ادامدى تولىق بيلەپ-توستەۋ،- دەپ تۇسىندىرەدى يبراگيم ايدوس. – ستالكينگ كەيدە كيبەربۋللينگ ەلەمەنتتەرىن قامتۋى مۇمكىن، ءبىراق ونىڭ تۇپكى سەبەبى- ادامعا ۇستەمدىك ەتۋ، ونى «يەلەنۋ».

جابىرلەنۋشى قانداي كۇيگە تۇسەدى؟

ستالكينگكە تاپ بولعان ادامدا مىناداي پسيحولوگيالىق بەلگىلەر بايقالادى:

تۇراقتى مازاسىزدىق پەن ۇرەي: ءوزىن باقىلاپ جۇرگەندەي سەزىنەدى، ۇنەمى قورقىنىشتا بولادى؛

ۇيقىنىڭ بۇزىلۋى، زەيىننىڭ تومەندەۋى: جالعىز قالۋعا قورقادى، ۇنەمى ساق جۇرەدى؛

الەۋمەتتىك وقشاۋلانۋ: ادامدارمەن ارالاسۋدى توقتاتادى، قوعامدىق ورىنداردان قاشادى؛

اينالاسىنداعى ادامدارعا سەنىمسىزدىك: جاقىندارىنىڭ «سەن ويدان شىعارىپ جاتىرسىڭ» دەگەن سوزدەرى ادامدى ودان سايىن جابىق ەتەدى؛

پسيحولوگيالىق جارا: كەيبىر ادامداردا پوستتراۆمالىق سترەسس بۇزىلىسى دامىپ، فلەشبەكتەر، قايتالاناتىن قورقىنىشتار پايدا بولادى.

-بۇل جاعدايلار ءتىپتى ستالكينگ اياقتالعاننان كەيىن دە جالعاسۋى مۇمكىن. سەبەبى ادام پسيحيكاسى ۇزاق ۋاقىتقا جاراقات الىپ، ومىرگە دەگەن سەنىمىن جوعالتادى،- دەيدى پسيحولوگ.

ستالكەردىڭ پسيحولوگيالىق پورترەتى قانداي؟

پسيحولوگ ماماننىڭ ايتۋى بويىنشا:

-مۇنداي ارەكەتتەرگە كوبىنەسە قاتىناستى توقتاتا المايتىن، وتكەنمەن ءومىر سۇرەتىن، قاتتى بايلانعىش ادامدار بەيىم. ولار ءوز سەزىمدەرىن ساۋ جولمەن بىلدىرە المايدى. سونىمەن قاتار، باقىلاۋعا، ۇستەمدىك ەتۋگە بەيىم، ريگيدتى ويلاۋعا (يكەمسىز، وزگەرىستەرگە بەيىمسىزدىك) بەيىم ادامدار دا ستالكەرگە اينالۋى مۇمكىن. كەي جاعدايلاردا مۇنداي ادامدار نارسيسسيستىك نەمەسە شەكارالىق تۇلعالىق بۇزىلىستارى بار جاندار بولۋى ىقتيمال.

ستالكەرگە پسيحولوگيالىق كومەك كەرەك پە؟

-يا، كەرەك. ءبىراق بۇل ولاردىڭ ارەكەتىن اقتامايدى. ستالكەر- ءوز ەموسياسىن باسقارا المايتىن، قورقىنىشپەن، جالعىزدىقپەن، تومەن ءوزىن-وزى باعالاۋمەن كۇرەسىپ جۇرگەن ادام. كەيبىرەۋلەرى «ماحاببات» دەگەن جەلەۋمەن باسقانى قۋدالاۋدى دۇرىس كورەدى. مۇنداي ادامدارعا تەراپيا، شەكارا قويۋدى ۇيرەنۋ قاجەت. ءبىراق، تاعى دا قايتالايمىن: ەشبىر پسيحولوگيالىق قيىندىق ادامدى باسقاعا زيان كەلتىرۋگە اقتاۋ بولا المايدى.

جابىرلەنۋشى نە ىستەۋى كەرەك؟

پسيحولوگيالىق كەڭەس:

ەڭ باستىسى –ءسىز كىنالى ەمەسسىز. بىرەۋدىڭ سىزگە دەگەن زورلىقشىل «قىزىعۋشىلىعى» ءسىزدىڭ پروبلەماڭىز ەمەس.

«جوق» دەپ ايتۋعا، شەكارا قويۋعا ۇيرەنىڭىز.

ەگەر قورقىنىش پەن ۇرەي مازالاسا- پسيحولوگ كومەگىنە جۇگىنگەن ءجون.

پراكتيكالىق قادامدار:

• ستالكەرمەن ەشقانداي ديالوگقا تۇسپەۋ. ۇنسىزدىك- ەڭ كۇشتى قارۋ.
• بارلىق فاكتىلەردى تىركەۋ: سكرينشوتتار، جازبالار، كۋاگەرلەر.
• بلوكتاۋ، اككاۋنتتار مەن قۇپيالىق پارامەترلەرىن وزگەرتۋ، قاۋىپسىزدىك شارالارىن كۇشەيتۋ.
• پوليسياعا جۇگىنۋ، زاڭگەرلەرمەن جانە داعدارىس ورتالىقتارىمەن بايلانىسۋ.
• جاقىندارىڭىزدى حاباردار ەتىڭىز- بۇل سىزگە قاۋىپسىزدىك بەرەدى.

ەڭ باستىسى- ستالكەرمەن جالعىز قالماۋ جانە ونى «تۇزەتىپ» نەمەسە وزگەرتۋگە تىرىسپاۋ. مۇنداي ادامداردى وزگەرتەمىن دەۋ-وزىڭىزگە زيان كەلتىرۋى مۇمكىن.»

جاڭا زاڭنىڭ ماڭىزى قانداي؟

پسيحولوگتىڭ ايتۋىنشا، بۇل زاڭ- قوعامعا ايقىن سيگنال: ەندى ستالكينگ- «قاتتى جاقسى كورىپ قالۋ» ەمەس، قىلمىس.

-بۇرىن مۇنداي ارەكەتتەر «قىزعانىش»، «قۇمارلىق» دەپ اقتالىپ كەلسە، ەندى بۇل زاڭدى تۇردە جابىرلەنۋشىنىڭ قۇقىعىن بۇزۋ رەتىندە تانىلادى. بۇل- تەك قۇقىقتىق ەمەس، مادەني وزگەرىستىڭ دە باسى. جەكە شەكاراعا قۇرمەت- ەندى قالىپتى قاتىناستىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالۋى كەرەك،- دەپ قورىتىندىلادى يبراگيم ايدوس ەربول ۇلى.

ايتا كەتەتىن بولساق، قىلمىستىق كودەكستىڭ 115-1- بابىنا سايكەس، ستالكينگ جاساعان ادامعا كەلەسى جازالار قاراستىرىلعان:

• 200 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىن (2025 جىلى شامامەن 786 400 تەڭگە) ايىپپۇل،
• 200 ساعاتقا دەيىن قوعامدىق جۇمىستارعا تارتۋ،
• نەمەسە 50 تاۋلىككە دەيىنگى مەرزىمگە قاماۋ.

بۇل تۇزەتۋلەر پرەزيدەنت قاسىم- جومارت توقايەۆتىڭ باستاماسىمەن قابىلدانعان قىلمىستىق زاڭنامانى وڭتايلاندىرۋعا باعىتتالعان وزگەرىستەردىڭ ءبىر بولىگى. بۇعان دەيىن قازاقستان زاڭناماسىندا ستالكينگكە ارنايى باپ قاراستىرىلماعان ەدى. ەندى مۇنداي ارەكەتتەر ناقتى سيپاتتالىپ، ولارعا قارسى ناقتى شارالار قابىلداناتىن بولدى.