قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ قىتايدىڭ ەڭ ىقپالدى باسىلىمدارىنىڭ ءبىرى China Daily گازەتىندە ارنايى ماقالا جاريالادى. «Strong Kazakh-Sino ties key to successful cooperation» اتتى ماقالادا ەكى ەل اراسىنداعى تەرەڭ تاريحي بايلانىس، ستراتەگيالىق ارىپتەستىك جانە شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ (شىۇ) الەۋەتىن ارتتىرۋ ماسەلەلەرى قامتىلعان، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
الەم بويىنشا تارالىمى 700 مىڭ داناعا جەتەتىن China Daily گازەتىنىڭ ەلەكتروندى جانە ءموبيلدى نۇسقالارىن قوسا ەسەپتەگەندە 350 ميلليوننان استام وقىرمانى بار.
پرەزيدەنت ماقالاسىندا قازاقستان مەن جۇڭگو قارىم-قاتىناسى عاسىرلار بويى قالىپتاسقان دوستىق بايلانىستارعا نەگىزدەلگەنىن اتاپ ءوتىپ، ونىڭ بۇگىنگى تاڭدا ءوزارا سەنىم مەن تۇسىنىستىككە قۇرىلعانىن جەتكىزگەن. قازىرگى ۋاقىتتا بۇل قارىم-قاتىناس ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتىڭ جارقىن ۇلگىسىنە اينالدى.
«ەكى ەلدى 1700 شاقىرىمعا سوزىلعان ورتاق شەكارا بىرىكتىرىپ تۇر. بۇل شەكارا – بەيبىتشىلىك پەن كورشىلىك ىنتىماقتاستىقتىڭ سيمۆولى. ءبىزدىڭ ستراتەگيالىق سەرىكتەستىگىمىز جوعارى دەڭگەيدەگى ساپارلار مەن ساياسي ديالوگتىڭ ارقاسىندا ودان ءارى تەرەڭدەپ، كۇشەيىپ كەلەدى. جۇڭگو ءتوراعاسى، الەمدىك دەڭگەيدەگى كورنەكتى ساياساتكەر سي ءسزينپيننىڭ كورەگەن باسشىلىعىمەن قىتايدىڭ قازىرگى تاڭداعى جەتىستىكتەرى كورشىلەس ەلدەرگە، سونىڭ ىشىندە قازاقستانعا دا جاڭا مۇمكىندىكتەر اشۋدا»، – دەپ جازدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت ەكى ەل ىنتىماقتاستىعىنىڭ جاڭا ءارى پەرسپەكتيۆالى كەزەڭگە قادام باسقانىن، ءوزارا ىقپالداستىق اۋقىمى ارتىپ، ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىستار بۇرىن-سوڭدى بولماعان قارقىنمەن دامىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
ماسەلەن، 2024 جىلى ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا اينالىمى رەكوردتىق كورسەتكىشكە – 44 ملرد دوللارعا جەتكەن. جۇڭگو قازاقستاننىڭ باستى ساۋدا-ەكونوميكالىق سەرىكتەسى مارتەبەسىن بەكىتە ءتۇستى.
«2005 جىلدان بەرى قىتايلىق كومپانيالار قازاقستانعا 27 ميلليارد دوللاردان استام ينۆەستيسيا قۇيدى. قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە قىتايدىڭ 6 مىڭعا جۋىق كومپانياسى جۇمىس ىستەيدى، ولاردىڭ قازاقستاننىڭ ونەركاسىپتىك جاڭعىرۋى مەن تەحنولوگيالىق دامۋىنا ىقپالى زور»، – دەدى پرەزيدەنت.
توقايەۆ ەكى ەلدىڭ تاعدىرى ەجەلگى ۇلى جىبەك جولىنان بەرى تىعىز بايلانىستا ەكەنىن ايتىپ، جۇڭگو ءتوراعاسى سي ءسزينپيننىڭ 2013 جىلى استانادا جاريالاعان «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى.
«وسى زاماناۋي ساۋدا جولدارىنىڭ جەلىسى قازاقستاننىڭ ەۋرازياداعى ترانزيتتىك الەۋەتىن ودان ءارى ارتتىرىپ، ەلدىڭ ايماقتاعى ورنىن نىعايتتى. قازاقستان ءقازىر جۇڭگو مەن ەۋروپا اراسىنداعى ماڭىزدى ترانزيتتىك حابقا اينالدى»، – دەدى توقايەۆ.
ماقالادا ەكى ەل اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ ءساتتى ۇلگىلەرى دە كورسەتىلگەن. سونىڭ ءبىرى – ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك باعدارىنىڭ (ورتا ءدالىز) دامۋى. بۇل ءدالىز – جۇڭگو، ورتالىق ازيا مەن ەۋروپا اراسىنداعى جۇك تاسىمالىنىڭ ەڭ قىسقا ءارى تۇراقتى باعىتى.
«2024 جىلى دوستىق – مويىنتى تەمىرجول ۋچاسكەسىندە قوسىمشا جولداردىڭ ىسكە قوسىلۋى جۇڭگو – ەۋروپا ترانزيتتىك الەۋەتىن بەس ەسەگە دەيىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بىلتىر سيان قالاسىندا قىتايلىق سەرىكتەستەرمەن بىرلەسىپ اشقان ساۋدا-لوگيستيكالىق ورتالىق تا ەكى ەل ىنتىماقتاستىعىنا تىڭ سەرپىن بەردى»، – دەپ جازادى پرەزيدەنت.
سونداي-اق، تەڭىز كولىگى سالاسىنداعى بىرلەسكەن جوبالار دا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. مىسالى، اقتاۋ پورتىندا كونتەينەرلىك حاب قۇرىلىپ، ليانيۋنگان پورتىنىڭ اكىمشىلىگىمەن سەرىكتەستىك ورنادى. بۇل جوبا ورتالىق ازيا مەن كاسپيي وڭىرىنە قىزمەت كورسەتەتىن كونتەينەرلىك فلوت قۇرۋعا مۇمكىندىك بەردى.
«مۇناي-گاز سالاسى ەكى ەل ەكونوميكاسىنىڭ نەگىزگى تىرەگى بولىپ قالا بەرەدى. بۇل باعىتتاعى جۇمىستارعا قازاقستان – جۇڭگو مۇناي قۇبىرىن كەڭەيتۋ، مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارىن جاڭارتۋ جانە مۇناي-حيميا كاسىپورىندارىن سالۋ كىرەدى»، – دەپ ءتۇسىندىردى توقايەۆ.
اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تا قارقىندى دامۋدا. 2024 جىلى قازاقستاننان قىتايعا اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ ەكسپورتى 10 پايىزعا وسكەن. قىتايلىق ينۆەستورلار كوكونىس، جۇگەرى، استىق جانە ماقتا وڭدەيتىن ءىرى جوبالارعا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر.
پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، ەكى ەلدىڭ سەرىكتەستىگى ەكونوميكالىق شەڭبەرمەن عانا شەكتەلمەيدى. بىلتىر قازاقستاندا قىتايدىڭ تۋريزم جىلى تابىستى وتسە، بيىل قىتايدىڭ قازاقستانداعى تۋريزم جىلى بولىپ جاريالانعان.
«بۇل باستاما ەكى ەلدىڭ تاريحى، ءداستۇرى مەن تابيعاتىن تانۋعا جاڭا مۇمكىندىكتەر اشىپ، مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىستارىمىزعا تىڭ سەرپىن بەرەدى»، – دەيدى مەملەكەت باسشىسى.
ديپلوماتيالىق تۇرعىدان ەكى ەلدىڭ شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى اياسىنداعى تىعىز سەرىكتەستىگى دە ماڭىزدى. قىتايدىڭ قازىرگى ءتوراعالىعى اياسىندا ۇيىم ايماقتىق قاۋىپسىزدىكتى كۇشەيتۋگە، ەكونوميكالىق ينتەگراسيانى تەرەڭدەتۋگە، مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىستى نىعايتۋعا باسىمدىق بەرۋدە.
«الدا وتەتىن تيانسزيندەگى شىۇ ءسامميتى ۇيىمنىڭ الداعى دامۋ تراەكتورياسىن ايقىندايتىن ماڭىزدى وقيعا بولماق. بۇل جيىن جاھاندىق ماسەلەلەر بويىنشا ستراتەگيالاردى ۇيلەستىرىپ، ينستيتۋتتىق رەفورمالاردى ىلگەرىلەتۋگە ەرەكشە مۇمكىندىك بەرەدى»، – دەدى توقايەۆ.
پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە، قازىرگى كۇردەلى الەمدىك احۋال جاعدايىندا شىۇ-نىڭ ءوزارا قۇرمەت پەن بىرلەسكەن دامۋعا نەگىزدەلگەن ءتاسىلى بۇرىنعىدان دا وزەكتى ءارى قۇندى بولىپ وتىر.
