قازاقستان 2025 جىلعا دەيىنگى جۇقپالى ەمەس اۋرۋلاردان بولاتىن مەزگىلسىز ءولىم-جىتىمدى 25%-عا ازايتىپ، عالامدىق مونيتورينگ جۇيەسىنىڭ ماقساتتارىنا قول جەتكىزگەن ددسۇ-نىڭ ەۋروپالىق وڭىرىندەگى 9 ەلدىڭ قاتارىنا كىردى. وسىلايشا قازاقستان اتالعان جەتىستىككە جەتكەن ورتالىق ازياداعى العاشقى ەل بولدى. بۇل تۋرالى ددسۇ بايانداماسىندا ايتىلدى دەپ جازدى بۇۇ رەسمي سايتى.
«جۇقپالى ەمەس اۋرۋلاردان بولاتىن ءولىم-جىتىمنىڭ الدىن الۋ، ءقاۋىپ فاكتورلارى جانە كۇرەس ستراتەگيالارى» بايانداماسىندا قازاقستاننىڭ جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋلارى مەن قاتەرلى ىسىكپەن كۇرەس سالاسىنداعى ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن نىعايتۋدا قولدانعان تاجىريبەسى مەن شارالارى قاراستىرىلعان. اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋعا، ەرتە انىقتاۋعا، ەمدەۋدى جاقسارتۋعا جانە ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن ارتتىرۋعا ەرەكشە نازار اۋدارا وتىرىپ، قازاقستان ءوڭىر ەلدەرىنە ۇلگى بولىپ وتىر.
"ددسۇ قازاقستانمەن جەا-دان بولاتىن ءولىمنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىن جويۋ باعىتىندا ىنتىماقتاستىقتا جۇمىس ىستەيدى. ەل ينفاركت پەن ءينسۋلتتى ەمدەۋ بويىنشا ۇلتتىق ورتالىقتار قۇرۋعا ينۆەستيسيا سالىپ، تەمەكى تۇتىنۋعا قارسى كۇرەس پەن قانتتى سۋسىندار تۇتىنۋدى قىسقارتۋ شارالارىن قابىلدادى. بۇل شارالار حالىق دەنساۋلىعىنا وڭ اسەرىن بەرىپ جاتىر"، – دەدى ددسۇ ەۋروپالىق بيۋروسىنىڭ دەنساۋلىقتى نىعايتۋ جانە الدىن الۋ ءبولىمىنىڭ ديرەكتورى دوكتور گۋندو ۆايلەر.
ينسۋلت پەن ينفاركتتان قورعاۋ
جەا – ددسۇ ەۋروپالىق وڭىرىندە ءولىم-جىتىمنىڭ 90%-ىن قۇرايتىن ەڭ باستى ءقاۋىپ. الايدا بۇل ولىمدەردىڭ كوپشىلىگىنىڭ الدىن دالەلدى دەرەكتەرگە نەگىزدەلگەن ساياسات پەن ناقتى شارالار ارقىلى الۋعا بولادى.
"قازاقستان ددسۇ ۇسىنعان جەا-مەن كۇرەس جونىندەگى شارالاردىڭ 50%-ىن تولىق، ال 36%-ىن ءىشىنارا ىسكە اسىردى. سونداي-اق ەل جەا مەن ولاردىڭ ءقاۋىپ فاكتورلارىنىڭ تارالۋىن باعالاۋعا ارنالعان ددسۇ-نىڭ التىن ستاندارتى – STEPS زەرتتەۋىن العاش رەت وتكىزدى. بۇل – حالىقارالىق دەڭگەيدە سالىستىرۋعا كەلەتىن ساپالى دەرەكتەرگە قول جەتكىزۋدەگى ماڭىزدى قادام"، – دەپ قوستى دوكتور ۆايلەر.
2017-2024 جىلدار ارالىعىندا قازاقستاندا كارديولوگيالىق ارالاسۋلار جۇرگىزەتىن كاتەتەريزاسيالىق زەرتحانالار سانى 31-دەن 49-عا دەيىن ارتتى. سونىمەن قاتار، ەلدىڭ ءتۇرلى ايماقتارىندا جۇمىس ىستەيتىن 83 ينسۋلت ورتالىعى ينسۋلتتەن بولاتىن ءولىم مەن مۇگەدەكتىكتى ايتارلىقتاي ازايتۋعا كومەكتەستى.
قازاقستان جۇرەك پەن وكپەنى ترانسپلانتاسيالاۋ سالاسىندا دا ورتالىق ازيادا كوشباسشىعا اينالدى. 2012 جىلدان باستاپ جۇرەك جۇمىسىن قولدايتىن 600-دەن استام قۇرىلعى ءساتتى يمپلانتاسيالانعان. ال 2025 جىلى ەلدە 100ء-شى جۇرەك ترانسپلانتاسياسى جاسالدى.
ەرتە انىقتاۋ جانە سكرينينگ
قازاقستان جەا-نى ەرتە انىقتاۋعا ارنالعان سكرينينگ باعدارلامالارىن كەڭەيتتى. ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى شەڭبەرىندە گيپەرتونيا، جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋى، ديابەت جانە بىرنەشە قاتەرلى ىسىك تۇرلەرىن قامتيتىن سەگىز اۋرۋ بويىنشا سكرينينگ جۇرگىزىلەدى.
2024 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، ءسۇت بەزى مەن توق ىشەك قاتەرلى ىسىگىنە سكرينينگپەن قامتۋ دەڭگەيى 70%-عا جەتتى – بۇل ەل تاريحىنداعى ەڭ جوعارى كورسەتكىشتەردىڭ ءبىرى.
"ەرتە دياگنوستيكا، ۋاقىتىلى مەديسينالىق كومەك جانە ناۋقاستاردى قولداۋ – قازاقستاننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى باستى باسىمدىقتارى. بۇل حالىق دەنساۋلىعى كورسەتكىشتەرىن جاقسارتۋعا ىقپال ەتەدى"، – دەدى ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ ءبىرىنشى ۆيسە-مينيسترى تيمۋر سۇلتانگازييەۆ.
2023 جىلى قازاقستانداعى ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 74،44 جىلدان 75،09 جىلعا ءوستى. سونىمەن قاتار، ءولىم-جىتىم دەڭگەيى دە ازايدى: 2021 جىلعى 1000 ادامعا شاققانداعى 9،6 جاعدايدان كەيىن بۇل كورسەتكىش تۇراقتى تۇردە تومەندەپ كەلەدى.
قازاقستان جاتىر موينى وبىرىنا قارسى كۇرەستە ادام پاپيللوما ۆيرۋسىنا (HPV) تەستىلەۋدى ەنگىزىپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ ستاندارتتارىن حالىقارالىق تالاپتارعا سايكەستەندىرۋ جولىندا ىلگەرىلەپ كەلەدى.
ءقاۋىپ فاكتورلارىن ازايتۋ: تەمەكى مەن دۇرىس ەمەس تاماقتانۋ
مەديسينالىق-پروفيلاكتيكالىق شارالاردان بولەك، قازاقستان جەا-نىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى – تەمەكى شەگۋ، دۇرىس ەمەس تاماقتانۋ، قانتتى ارتىق تۇتىنۋ سياقتى فاكتورلاردى ازايتۋعا ايرىقشا نازار اۋدارۋدا.
قازاقستان پوستكەڭەستىك ەلدەر اراسىندا تەمەكىگە قارسى ەڭ قاتاڭ ساياسات جۇرگىزىپ وتىر. نەگىزگى شارالار:
قوعامدىق ورىنداردا تەمەكى شەگۋگە تىيىم سالۋ؛
تەمەكى قوراپتارىندا ەسكەرتۋ سۋرەتتەرىن ورنالاستىرۋ؛
سالىقتى كوتەرۋ؛
تەمەكى ونىمدەرىن جارنامالاۋعا جانە ساتۋعا شەكتەۋ؛
ەلەكتروندى تەمەكى مەن ۆەيپتەرگە تولىق تىيىم سالۋ.
وسى ساياسات سوڭعى ونجىلدىقتا شىلىم شەگۋشىلەردىڭ سانىن ەداۋىر ازايتتى – قازىرگى ۋاقىتتا ولاردىڭ ۇلەسى شامامەن 20 پايىز دەپ باعالانادى.
سونىمەن قاتار، قازاقستان قانتتى سۋسىنداردى تۇتىنۋدى ازايتۋ بويىنشا ماڭىزدى قادامدارعا باردى:
مەكتەپتەردە مۇنداي سۋسىنداردى ساتۋعا تىيىم سالىندى؛
2024 جىلى 21 جاسقا دەيىنگى جاستارعا ەنەرگەتيكالىق سۋسىن ساتۋعا تىيىم سالاتىن زاڭ قابىلداندى.
ىنتىماقتاستىق جانە بولاشاق جوسپارلار
مەملەكەت اۋقىمدى جەتىستىكتەرگە قاراماستان، جەكەلەگەن باعىتتاردا ءالى دە قوسىمشا شارالاردى قاجەت ەتەدى.
"قازىرگى تاڭدا قازاقستاندا تۇز تۇتىنۋدى ازايتۋ، بالالارعا باعىتتالعان زياندى تاعامداردى جارنامالاۋعا شەكتەۋ قويۋ، ەمشەك سۇتىنە الماستىرعىشتار مەن ترانسمايلارعا قاتىستى ستاندارتتار تولىق ەنگىزىلمەگەن. ۇكىمەت وسى باعىتتاردى كۇشەيتىپ، جەا-مەن كۇرەس ساياساتىن جەتىلدىرۋدى جوسپارلاپ وتىر"، – دەپ قورىتىندىلادى سۇلتانگازييەۆ.
