– Janbolattyń jaǵdaıy qalaı? Onymen otbasy músheleri kezige aldy ma?
– Qamaýda otyrǵan, onyń ústine jalamen, ádiletsiz qamalǵan adamnyń jaǵdaıy qandaı bolsyn? Árıne, ol ony aıtpaǵanmen, aýyr ekeni belgili. Al densaýlyǵyna, kóńil-kúıi birqalypty. Moıymaǵan.
Maǵan jáne ákemizge qorǵaýshy statýsyn suraǵan edik. Men is boıynsha kýáger bolǵandyqtan bermedi. Al Janbolattyń ákesine esh negizsiz áli kúnge deıin bermeı otyr. Úsh aıdyń ishinde bir ret qana anasyna qysqa merzimdi kezdesý berildi. Sondyqtan, tek qorǵaýshy arqyly baılanys ornatyp otyrmyz. Sotqa, tergeýge alyp kelgende kórip qalamyz. Al bylaı kezdesýge, sóılesýge múmkindik berilmeı otyr.
Dál qazir tergeý júrip jatqannyń ózinde Janbolatty otbasynan oqshaýlap, qamaýda ustaýdyń esh negizi joq. Sebebi, ol qoǵamǵa qaýipti qylmysker emes. Jas balasy, qart ata-anasy bar. Januıamyzdyń jalǵyz tiregi. Osynyń barlyǵyn biz sotta aıttyq. Biraq bıliktiń basty maqsaty ony oqshaýlaý bolǵandyqtan, esh dáıegimiz tyńdalǵan joq. Sebebi, Janbolat bılikke synı kózqarastaǵy azamat. Sondyqtan, esh qylmysy bolmasa da túrmede otyr.
Al Nı sıaqty mıllıon dollar para alǵan jemqorlar túrmeden bosatylyp, taltańdap júr. Bul ádiletti me? Joq! Bılik Nıdi jas balalary bar degen jeleýmen bosatty. Al Janbolattyń sábıi she? Ol bala emes pe? Osydan-aq bıliktiń óshpendiligin kórýge bolady.
Qamaýda qaldyrý týraly sheshimdi bıliktiń qýyrshaq sot arqyly, kúlkili dáıektermen zańdastyrýy óz aldyna jyr.
Janbolat shetelge qashyp ketedi degen, tipti, shyndyqqa janaspaıdy. Sebebi, oǵan qysym búgin bastalǵan joq. Eger ketetin bolsa ol baıaǵyda ketip qalar edi. Qazaq, aǵylshyn, orys tilderin erkin biletin, úsh tilde erkin sóılep, jaza alatyn bilimdi azamat qaı jerde de ornyn tabady ǵoı. Biraq, ol naǵyz patrıot. Qansha qýdalaýda júrse de óz elin, jerin, ultyn jaqsy kóredi. Eshqaıda ketý oıy joq. Áıtpese, áldeqashan basqa elde ornyǵyp alatyn jaǵdaıy boldy. Biraq, ol ondaıǵa barmady.
Al tergeýge qysym kórsetý múmkin degeni tipti kúlkili. Janbolat úlken bastyq, sheneýnik emes qysym kórsete alatyn. Qyrýar qarjysy bar jemqor emes. Sonda ol tergeýge qandaı kedergi keltirýi múmkin. Árıne, eshqandaı. Ol syltaý.
– Janbolatty Áblázovpen baılanystyryp, «BTA banktiń aqshasyn birge tonady» degenge saıatyn kúdikke iliktirgeni qoǵamdyq ortada kúlkili jaǵdaı bolyp kórindi. Áblázovtyń ózi Janbolatty tanymaıtyndyǵyn aıtqan joq pa? Olar qandaı dáıekterge súıenip, mundaı aıyp taǵyp otyr?
– Bul kúlkili jaǵdaı. Múlde aqylǵa qonymsyz jala. Esh dáıekteri de, dálelderi de joq bul aıypqa.
Birinshiden, Áblázov BTA bankti 2006-2009 jyldar aralyǵynda basqardy. 2009 jyly elden ketip qaldy. Ol kezde Janbolat 17-20 jastaǵy bozbala. Tanymaıtyn alpaýyt bankır men onyń bankine Janbolattyń ne qatysy bar? Oqýshy, odan keıin stýdent Janbolat BTA-nyń aqshasyn elden shyǵarýǵa qaıdan, alaı kómektesýi múmkin. Siz aıtpaqshy Áblázovtyń ózi jazǵandaı odan keıin de, Janbolat saıasatqa aralasqan shaqta da esh baılanys bolǵan emes. Bizdiń «Trıbýna» gazetine de eks-bankırdiń esh qatysy bolǵan joq jáne biz odan aqsha alǵan emespiz.
Ekinshiden, resmı aıyp, «zańsyz aqshany aǵartý» (otmyvanıe) aıybyna keletin bolsaq. Qandaı bankır aqshasyn únemi baqylaý ústindegi, aı saıyn isi sotta qaralatyn, úkimet pen quzyrly organdarda arnaıy esepte turǵan opozısıalyq basylym arqyly «aǵartady». Bul múlde aqylǵa syımaıdy ǵoı.
Sondyqtan, bul jerde Áblázovtyń da, onyń bankiniń de, aqshanyń da esh qatysy joq. Tek qana – saıasat. Janbolattyń ótkir syny úshin ony qoǵamnan oqshaýlap otyr.
– Táýelsiz jýrnalıser, halyqaralyq uıymdar Janbolat Mamaıǵa arasha surap, bılikke qatań eskertý jasady. Osyndaı úndeýler men eskertýlerdiń naqty bir kómegi bar ma?
– Qandaı jaǵdaıda da nazardyń bolǵany, árıne, jaqsy. Eń bolmaǵanda jiti qadaǵalaý onyń qaýipsizdigi úshin kerek. Sebebi, ony «syndyryp», óz degenderine kóndirý úshin urý faktisi de bolǵanyn bilesizder. Sondaıı jaǵdaılar qaıtalanbas úshin de istiń únemi halyqaralyq nazarda bolǵany mańyzdy. Bılik te, eldegi eń sońǵy táýelsiz basylymdardyń biriniń bas redaktoryn qamaý olar úshin úlken ımıjdik, ekonomıkalyq shyǵyndarǵa alyp keletinin jaqsy túsinýi tıis.
– Ózderin eshkimge táýeldi emespiz dep sıpattaıtyn kóptegen jýrnalıser Janbolat Mamaıdyń isine kelgende únsiz qalǵandaı kórindi. Ásirese, qazaqtildi orta tym-tyrys sekildi. Munyń sebebi nede dep oılaısyz? Áriptesterińizge renishińiz bar ma?
– Árıne, renish bar. Degenmen, árkim óz tańdaýyn jasaıdy, óz arynyń aldynda esep beredi. Sondyqtan, bireýdi sóge-jamandaýdan aýlaqpyn. Biraq, eger qoǵamdaǵy keleńsizdik dál osy qarqynmen jalǵasyp, bári de solaı buǵyp otyratyn bolsa, «úndemesterdiń» de kezegi kelerin umytpaýymyz kerek.
– Janbolat byltyrǵy jer daýy kezinde de belsendilik tanytty. Onyń aldynda Jańaózen oqıǵasy kezinde úsh aı boıy tergeýde otyrdy. Eki joly da Janbolatty bosatqan edi. Osy joly bıliktiń raıy alabóten sekildi. Sizderge Janbolat belgili bir máseleler boıynsha kelisimge kelse, bosatamyz degendeı usynys aıtpady ma?
– Usynys aıtylyp jatyr. Biraq, Janbolat óz pikirinde qalatynyn, esh kelisimge barmaıtynyn, joq aıypty moıyndamaıtynyn aıtty. Ol sotta barynsha óziniń aqtyǵyn dáleldep baǵady.
– Qoǵamdaǵy belgili tulǵalar, ásirese saıasat mańynda júrgen tanymal kisiler Sizderge habarlasyp, qoldaý bildire me?
– Iá. Qoǵamǵa, halyqqa rahmet. Belgili azamattar Janbolatty qorǵaý komıtetin qurdy. Qazir qoldan kelgen amaldyń barlyǵy jasalyp jatyr. Áleýmettik jeli arqyly, meniń jeke telefonyma habarlasyp qoldaýyn bildirip jatqan azamattar jeterlik. Osy ýaqytqa deıin Janbolatty qaralaǵan bir adamdy kórmedim. El onyń adal ekenin biledi. Aıtyp ta jatyr. Janbolatty qamaýdyń saıası sebepten basqa esh astary joq. Bılik birinshiden ótkir, synı «Trıbýna» gazetin toqtatqysy keldi. Ekinshiden, Janbolattyń jer máselesindegi belsendiligi úshin ony qoǵamnan oqshaýlaǵysy keldi.
Al taǵylǵan aıyp kúlkili ǵana emes, taza aqymaqtyq.
