Iánýsh Kórchaktyń shyn esimi Ersh Hénrık Góldshmıt. Ol asımılásıalanǵan evreı otbasynda dúnıege kelgen. 1878 jyly 22 shildede, Varshava qalasynda týǵan.  Ataqty polák pedagogi, jazýshysy, dáriger ári qoǵam qaıratkeri boldy. Qany evreı bolǵandyqtan ekinshi dúnıe júzilik soǵys kezinde qýǵyndaý kóredi. Soǵys kezinde Varshava okýpasıada qalady. Korchak qol astyndaǵy 200 balamen varshavalyq gettoǵa qamalady. Ony qutqaryp alýǵa talaı adam barady. Biraq ol «óz balańdy qaldyrmaıtyn jerge ózge balany qaıtyp qaldyryp ketemin, munda maǵan jáýteńdep eki júz bala otyr» dep, gettodan qashýdan bas tartady. 1942 jyly ony balalarmen qosyp Treblınkaǵa ákeledi. Balalardy gaz toly kameraǵa ýlap óltiredi. Sonda nemis áskerıi: «Men sizdiń ertegilerińizdi tyńdap ósip edim, sizdi aman alyp qalaıyn» dep óz kómegin usynady. Korchak: «Balalarmen birge bosatasyz ba?» dep suraıdy. Nemisten joq degen jaýap alǵan soń: «Adamnyń bári ońbaǵan emes» dep gazdy kameraǵa 200 balasyn ózi bastap kiredi. 1942 jyly 6 tamyz kúni Ianýsh Korchak 200 balamen birge Treblınkada fashıserdiń qolynan kóz jumdy.

Biraq ol «óz balańdy qaldyrmaıtyn jerge ózge balany qaıtyp qaldyryp ketemin, munda maǵan jáýteńdep eki júz bala otyr» dep, gettodan qashýdan bas tartady.

Ata-ananyń on paryzy

[caption id="attachment_10154" align="alignright" width="255"] Qýyrshaq teatrynan kórinis[/caption]

1. Balańyz ózińiz sıaqty nemese siz kútkendeı bolady dep úmittenbegen abzal. Oǵan sizdiń elesińiz bolýǵa emes, ózin tabýǵa kómektesińiz.

2. Balańyz úshin istegen ár isińizge aqy suraý ábestik. Siz oǵan ómir berdińiz. Bunyń qarymtasyn qalaı qaıtarýǵa bolady? Ol óz balasyna ómir beredi. Nemereńiz shóbere súıdiredi. Osydan artyq qandaı alǵys bolýy múmkin?

3. Qartaıǵanda jalǵyz nan jegińiz kelmese, óz ashýyńyzdy baladan almańyz. Ne ekseńiz, sony oratynyńyzdy umytpaǵaısyz.

4. Onyń qıyndyǵyna muryn shúıirip qaramańyz. Ómir adamnyń kúsh-qýatyna saı synaıdy. Onyń qıyndyǵy da ol úshin aýyr ekenin túsinýge tyrysyńyz. Óıtkeni, onyń bul ómirden alǵan tájirıbesi áli azdaý.

5. Eshqashan kemsitip, qorlamańyz!

6. Ómirdegi eń mańyzdy kezdesý balańyzben kezdesý ekenin áste esten shyǵarmańyz. Olarǵa mán berip júrińiz. Óz balańyzdyń boıynda kim baryn eshqashan jete túsinbeýińiz múmkin.

7. Eger balańyz úshin jasalar is qolyńyzdan kelmese, ózińizdi jegideı jeı bermeńiz. Eger qolyńyzdan kelip turyp istemeseńiz, onda janyńyz jaı tappasyn. Este saqtańyz! Eger bala úshin ne nárseni de tutas istemeseńiz, onda eshnárse istemegenińiz.

8. Bala – búkil ómirińe ıelik etetin ozbyr kúsh dep qaramańyz, ol tek qan men tánnen jaralatyn qubylys emes. Bala baǵaly qundylyq. Ony ómirdiń ózi syıǵa tartty. Siz ony baǵyp, boıyndaǵy daryn otyn jaǵýshy ǵanasyz. Ana men ákeniń ortasynda «bizdiń» emes, «óz» balasy ósedi. Onyń jany amanatqa ǵana berilgen.

9. Ózgeniń balasyn da jaqsy kóre bilý kerek. Eshqashan bóten balaǵa óz balańyzǵa tilemegendi jasamańyz.

10. Óz balańyzdy darynsyz, baqytsyz, eresek bolsa da jaqsy kórińiz. Onymen áńgimeleskende qýana bilińiz. Óıtkeni, sizdiń balańyz bolsa, sonyń ózi – mereke.

Aýdarǵan Shynar