Bul kitaptan  ne bile alasyz?
Kitapta balany erte jastan durys damytýdyń negizi týraly aıtylǵan. Búgingi zamanǵa beıim etip ósirý úshin ne qajettiligin baıandaıdy. Bala tárbıesinde ana men áke qandaı ról oınaıtynyn túısinesiz. Sábıge qansha ýaqyt bólý kerektigin túsinesiz. Birge ýaqyt ótkizýden qandaı tabystarǵa qol jetkizýge bolatynyn bilesiz.

 Masarý Ibýka, Japonıa

Avtor týraly

Kitaptyń avtory bilim berý men bala damytý salasynyń mamany emes. Sondyqtan onyń oıynda standartty teorıalarmen qamtylatyn shekteýler joq.

Avtor «Sony» fırmasynyń negizin salýshylardyń biri. Japon elin tyǵyryqtan alyp shyqqandardyń biri.
«Daryndardy oqytý» uıymynyń dırektory jáne Erte jastan damytý qaýymdastyǵy dırektorynyń mindetin atqarýshy.

Kitap avtory Masarý Ibýkanyń urany: balaǵa bári baǵynady degenge saıady. Keıde eresek adamdar jańa bir salany ıgergende baryn salady, biraq odan esh nátıje shyǵara almaýy da múmkin. Úsh jasar balaǵa qarasaq, ol qysqa merzim ishinde uzaq jol júrip ótedi. Bar yntasymen táı-táılaıdy. Alǵash ret sóılep úırenedi. Odan basqa nárseni de ońaı meńgeredi. Mysaly, saz aspabynda oınaýdy.

Kitap avtory óziniń ózgeshe Erte jastan damytý Japon qaýymdastyǵyn ashqan. Sol jerde balanyń úsh jasqa deıingi barlyq qyr-syryn tolyqqandy zertteıdi.

 Negizgi ıdeıalary:

Mańyzdy ýaqyt
Qabilet pen minez adamnyń týa bitti qasıeti degen pikir qalyptasqan. Eger sen aqyldy bolyp týsań, aqyldy bolyp ótpeksiń. Eger aqyldy bolmasań, baǵyń janbaǵany. Avtor balanyń mı fızıologıasynyń erekshelikteri men sábı psıhologıasynyń ózgesheligin tereń zerttep, balanyń sanasyn damytý kilti úsh jasqa deıingi ómir tanýdaǵy jeke tájirıbesi ekendigin tujyrymdaǵan. Ata-ana balany damytýdyń negizgi merzimi bala baqshadaǵy ýaqyt dep esepteıdi. Al, Masarý Ibýkanyń pikirinshe, balabaqshada tárbıeleý óte kesh. Ár bala jaqsy oqı alady, ol tek oqytý tásiline baılanysty.

Damýynda artta qalýshylyǵy bar balaǵa erte jastan-aq túk shyqpaıdy dep aıtady. Olar árip tanyp, qolyna qalam ustasa da jetkilikti dep eseptelinedi. Biraq doktor Shınıchı Sýzýkıdiń tájirıbesi kórsetkendeı, tipti mundaı balalar da tolyqqandy bilim alyp shyǵýǵa qabiletti.

Sábıdiń shamasy nege jetedi?
Erte jastan damytý kileń dana tárbıeleýdi maqsat etpeıdi. Bastysy, bala qoǵamda ózin jeńil sezinse bolǵany. Kishkentaı kúninen kóp til bilý san alýan adamdarmen tez til tabysýǵa ıkemdeıdi. Jańa mádenıetterdi túsinýge qolaıly. Mundaǵy maqsat ekstra-klass deńgeıindegi lıngvısti tárbıeleý emes, tanymy keń bilimdi adam qalyptastyrý.

Barlyq adam birdeı bolyp týady. Eger týabitti kemistigi bolmasa. Tárbıe balańyzdyń qandaı bolatynyn anyqtaıdy.

Mıdyń qurylymy úsh jasqa taman qalyptasady. Náresteniń kóptegen júıke jasýshalary qosylmaǵan kúıinde bolady. Ýaqyt óte kele olar birigip, óte myqty baılanys ornatady. Úsh jasta barlyq negiz qalyptasady. Úsh jastan keıin eshteńe úıretýdiń qajeti joq degen sóz emes. Bul úsh jasqa deıin balańyzǵa kóbirek úıretip, bererińizdi berip qalý kerek degen sóz.

Bastapqy birinshi jyly balaǵa kóbirek bilim berý mańyzdy. Tájirıbe kórsetkendeı, kóp bilim berý bala sanasyna keri áser etý qaýpi bar, degenmen balany erkindikte qaldyryp, eshteńe úıretpeý de esh nátıjege jetkizbeıdi deıdi psıhologtar. Óz náresteńizge meılinshe yqtıatty túrde satylap bilim berýdi josparlaý kerek. Balaǵa yńǵaıly, oınaý túrinde jeńil jetkizýge tyrysý kerek.

Kishkentaı balanyń zattardy sulbasyna qarap ajyrata alatyn qabileti eren. Sondyqtan olardyń bilim alýyn keıipteý, beıneleý túrinde ótkizgen jaqsy. Balalar abstraktili oılaı almaıdy. Olar «9» degen sandy da uqpaýy múmkin. Esesine kerik qandaı, túlki qandaı bolatynyn tez ajyratady. Qalaı jazylatynyn da ońaı jattap alady. Nárestelik shaǵynan áýezdi jaqsy tanıdy. Zertteýler bes aılyq náresteniń ózindik saz tańdaý qabileti baryn kórsetken. Balalar klasıkalyq sazdy jaqsy qabyldaıtyny anyqtalǵan.

Balaǵa ne paıdaly?

Taǵy bir tamasha zertteý, bir jasqa deıingi balany júzip úıretýge bolady. Júrýdi úıretýden qıyn emes dep paıymdaıdy avtor. Úsh jasqa deıingi balaǵa kez kelgen aqparatty este saqtaý ońaı. Eń bastysy, ol balaǵa qyzyqty bolýy kerek. Al, ol úshin qansha kúsh-qýat jumsaýy mańyzdy emes.

Erte oqytý baladan dana jasap shyǵarýdy maqsat etpeıdi. Sábı ne isteı alady: sýretke qarap zatty taný, ándi sazynan aıyrý, bir jasqa deıingi sábıdi júzýge úıretýge bolady, úsh jasqa deıingi búldirshin kez kelgen aqparatty qıyndyqsyz este saqtaıdy.
Erte jastaǵy tájirıbe áseri
Balanyń qandaı adam bolatyny onyń aınalasyndaǵy adamdarǵa baılanysty. Ata tek degen odan keıingi áser etýshi janama faktor. Dárigerdiń balasy tek dáriger bolyp qalmaıdy. Jarlynyń balasy da jarly bolyp qalýǵa tıis degen qaǵıda joq. Mamandyq pen áke-shesheniń qabileti balanyń qandaı bolyp erjetýine tikeleı áser etpeıdi. Ádette ata-ana ata tektiń mańyzyna zor mán beredi. Mysaly, áke men sheshe de sportsmen bolsa, jurttyń bári ekeýiniń balasy júz paıyz sportsmen bolady dep topshylaıdy. Biraq balany jastaıynan sportqa baýlymasa, olaı bolmaı shyǵýy da múmkin. Balanyń teginde sporttyq qabilet bolmasa da, ony erte jastan sportqa daǵdylandyryp, jattyqtyrsa, onda ol myqty sportsmen bolýy da yqtımal.

«Bir qumalaq bir qaryn maıdy shiritedi».

Úsh jasqa deıin bala eshteńe túsinbeıdi dep oılaımyz. Onyń kózinshe ne jasaǵymyz kelse sony istep, ne aıtqymyz kelse erkimizde bolady. Biraq bala túısikpen bárin qabyldaıdy. Sosyn eseıe kele sábı kúninde tanysqan sóıleý máneri men ózin ustaý áreketin naqty kórsetedi. Sondyqtan aınalańyzda beıpil sóıleıtin adam bolsa, balańyzdyń kenetten boqtap sóıleýine esh tańdanbańyz.

Siz ózińizdiń bir jasyńyzdy eske túsire alasyz ba? Júz adamnyń toqsany joq dep jaýap bereri sózsiz. Barlyq estelikter úlkenderdiń aıtqan áńgimelerinen alynady. Biraq eger kishkentaı kezińizde kóp tildi qatar úırenip, sosyn tek óz tilińizde ǵana sóılep ketseńiz ózge tildi umytqandaı bolasyz. Al, bir kúni aıaq astynan sol úırenip umytqan tildik ortaǵa túsip qalsańyz, este joq sózder ózinen ózi kókiregińizde saırap ketedi. Sondyqtan balanyń sanasyna kóp túrli bilim quıýǵa tyrysyńyz. Olardyń «irgetasy» soǵurlym myqty bola túsedi. Munyń barlyǵy balańyzǵa keleshekte qajet bolady.

Tárbıe ustanymdary

Eger bala meılinshe tynysh ári sabyrly ortada ósýi kerek, bólme bir tústi qaptamamen japsyrylýy tıis, eshqandaı alýandylyqtyń qajeti joq, qatty dybystar balanyń mazasyn almaǵany jón dep oılasańyz, balanyń damýyn tejeısiz. Týmysynan san alýan tústiń ortasynda, aıǵaı-shýdy estip ósken bala «jylyjaıda» tárbıelengen qurdastarynan áldeqaıda tez damıtyny dáleldengen. Aınalasyn ashyq túster qorshap, shýly ortada ósken balalar tynyshtyqta ósken úıkúshik baladan anaǵurlym zerek bolady, ári tez jetiledi.

Týa salysymen sábıińizdiń aınalasyn keremet degen dúnıelermen kómkerińiz. Sábıińiz tek jaqsy, sapaly ánderdi tyńdasyn. Adam balasy  salǵan eń ádemi sýretterdi kórip óssin. Ónerge degen mahabbatty qanyna sińirý arqyly balańyzǵa álemdi tanýǵa, jaqsy men jamandy ajyratýǵa múmkindik beresiz.

Bir istegi jetistik ekinshi bir saladaǵy bıikti baǵyndyrýǵa bastaıdy. Bóbegińizge ózi qalaǵan birneshe salany qatar meńgerýge múmkindik berińiz, sonda onyń boıynda iskerlik qasıetin damytasyz.

Jaqyndyqtyń paıdasy

Sábıdiń tárbıesi men jetilýinde eshbir birkelki ereje men resepti joq. Ár ata-ana óz balasynyń ereksheligine qaraı onyń damýyna ne qajet ekenin anyqtap otyrýy kerek.

Balańyzdy qolǵa jıi alyńyz. El ishinde balany qolǵa ala berseń, jylap júrip degenin istetedi degen pikir bar. Alaıda, balany jylatyp ózimen ózin qaldyrý oǵan áldeqaıda kóp zıan tıgizýi múmkin. Neǵurlym kóbirek qolǵa alsańyz, soǵurlym ashyq bolyp ósýge qulshynysy eselenedi.

Balany qoınyńa alyp jatý durys emes deýshilerge. Áke-sheshemen jatyp úırengen balany jeke jatqyzý qıynǵa túsedi deıdi. Biraq bul jaǵdaıǵa basqasha da qaraýǵa bolady. Kúni boıǵy kúıki tirlikten sharshap kelip, qoınyńyzǵa balańyzdy alyp uıyqtap ketseńiz, janyńyz tynyǵyp, rýhanı tepe teńdikke qol jetkizesiz. Bala da solaı. Aralaryńyzda tyǵyz ári ystyq qarym-qatynas ornyǵady.

Sábıge kóp sóıleńiz, áńgimelesýdi ádetke aınaldyryńyz. Kúnine bir saǵat bólip sóılesýdiń ózi balanyń bir jasqa deıin tiliniń erte shyǵýyna ákeledi. Al, balamen birge oınap, onymen kóbirek sóılesý budan da zor nátıje bererin eskerseńiz, ne bolmaq?
Balanyń tilinde saqaýlanyp sóıleýdiń qajeti joq. Basqasha túsinbeıdi dep oılamańyz. Ol bárin túsinedi. Tek onyń sóıleý máneri jetilip bolmaǵan. Sondyqtan óz qalaýynsha oıyn jetkize bilmeıdi. Sábıińizdi durys ári ádemi sóıleý múmkindiginen aıyrmańyz.
Balanyń durys jetilýindegi basty qaǵıdanyń biri áke-shesheniń ózara syılastyǵy. Sábıim áli kishkentaı, eshteńe sezbeıdi dep oılaýyńyz múmkin. Bálkim ol urys-keris kezinde aıtylǵan sózdiń maǵynasyn túsinbes, biraq ol negatıvti energıany sezedi. Bul onyń janyn jaralaıdy.

Ákesi anasymen qatar júrýi kerek. Sábıdiń tárbıesinde anasy kóp ról atqaratyny túsinikti. Biraq bala anasyna da, ákesine de birdeı zárý. Sondyqtan ýaqyt taýyp, otbasy músheleriniń barlyǵy birge ótkizetin tolyqqandy sátterdi kóbeıtińiz.

Bala ózge balamen aralasýy kerek. Áleýmettený eresekter úshin qandaı mańyzdy bolsa, bala úshin de sondaı mándi. Ózara aralasyp, sóılesip balalar ózgeni sezinýdi úırenedi. Basqa balalarmen oınap, aralasyp, birge damýǵa múmkindik týdyryńyz. Bul ári paıdaly, ári qyzyqty!

Urysý – ujymdaǵy ómirdiń alǵashqy sabaǵy. Oıynshyq, átkenshekke qatysty balalar arasynda jıi shý shyǵyp turady. Urysý balaǵa keshirimdi bolýdy nemese degenine jetýdi úıretedi. Sebepsiz urys bolmaıdy. Ózgelermen urystyń dep balany sógýge bolmaıdy. Bul da ózindik ómir mektebi. Ony ótpese bala tuıyq, basqalarmen aralasqa daıyn bolmaı shyǵady.

Tártipke baýlý men talpyný

Balaǵa birdeńe istetkizý úshin, eń durysy, onyń qyzyǵýshylyǵyn týdyrý. Sabaq oqy dep kúnde májbúrleýińiz múmkin. Tipti kúsh qoldanýyńyzda yqtımal. Biraq munymen bala sabaqty jaqsy kórip ketpeıdi. Kerisinshe, jek kórip ketýi kádik. Ata-ananyń mindeti – oqýǵa, aınalany tanýǵa degen balasynyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrý. Ol kúndelikti jaýlasýǵa ulaspaýy kerek.

Sábı neniń jaqsy, neniń jaman ekenin uǵynbaıdy. Oǵan qyzyq nárseniń barlyǵy jaqsy, qyzyq emestiń barlyǵy jaman. Ony maqtasa, onda jaqsy bolǵany. Uryssa, jaman nárse jasaǵany dep túsinedi. Bastapqyda bala jaman nárse jasaǵany úshin nege ursatynyn túsine almaı dal bolady. Bul onyń kóńil-kúıin túsiredi. Eresek adam ózi neni jaqsy dep bilse, neni jaman dese, sony balasyna tańady, óziniń túsinigin japsyrady. Balańyzdyń qabileti sizdiń maqtaý men urysýdy qalaı qoldanýyńyzǵa baılanysty soǵan tikeleı proporsıonaldy túrde damıdy. «Qaıtalaý – bilim anasy» demekshi, balaǵa bul maqaldyń bereri kóp. Qyzyǵýshylyq jetilýge degen erik pen talpynysty týdyrady. Bir ertegini birneshe ret oqyp berseńiz, balanyń sol ertegini ózi oqýǵa yntasy artady. Sóıtip, oǵan árip úıretýge bolady.

Maqtaý men jazalaýdy óte abaılap qoldaný kerek. Birdeńeni durys jasamaǵan balany kórsek, birden «bolmaıdy» dep zekımiz. Biraq balaǵa bulaı jasatqan sebep bar ǵoı. Ol eresekterge uqsaý úshin osylaı jasaıdy. Urysyp, tyıym salmas buryn, durys jasaýdy kórsetý kerek. Keı jaǵdaıda árıne ózińizdikin dáleldep, tipti jazalaý da kerek bolady. Tek onyń bárin shekten shyǵaryp almaý óte mańyzdy.

Bala qıaly shyǵarmashylyq qabiletti damytady. Balaǵa ózinshe qıaldaýǵa múmkindik berińiz. Ózińizdiń qalaýyńyzdy aıtyp, tyqpalaı bermeńiz. Sonda ǵana shyǵarmashyl adam tárbıelep shyǵarasyz.

Balanyń túısigin damytyńyz. Túısik – óte kóne sezim. Ony ǵylymı turǵyda túsindirý qıyn. Bóbektiń erte jasta jasaǵan qylyqtary túısikke negizdeledi. Osy týa bitti qasıeti bastyǵyp qalmasyn. Sonda siz balańyzdyń óz sezimderine saı bolyp ósýine jol ashasyz.

Jynystyq taqyryptyń barlyǵynda tek shyndyqty aıtyńyz. Eger belgili bir jasqa kelmegen balaǵa tósek qarym-qatynasy týraly aıtý erterek deseńiz, qateleskenińiz. Jaýyp, jasqap, úndemeı qutylamyn dep jabyq taqyrypqa degen yntasyn arttyrasyz. Tek balanyń osy taqyrypqa degen qyzyǵýshylyǵyn ósiresiz. Balaǵa áıel men erkektiń aıyrmashylyǵyn, bala qaıdan paıda bolatynyn aıtyp túsindirý kerek. Siz aıtqan aqparattyń shynaıy, eshbir qospasyz ekenine senýi qajet. Aıtqan kezde óte salmaqty, salıqaly qalpyńyzdy saqtańyz.
Minezdi sábı kezden tárbıeleý
Saz aspaptarynda oınaý nazardy jınaqtaý qabiletin jetildiredi. Mýzykamen shuǵyldanatyn balalar ádette jınaqy, tártipti keledi. Keı adam olardyń áke-sheshesi táýlik boıy jon arqasynda qaqıyp turatyn shyǵar dep te oılaıdy. İs júzinde olaı emes. Eger saz aspabynda oınaý balaǵa qyzyq bolsa, ol bar yntasymen oınap úırenedi. Al, jınaqylyq balaǵa keleshek ómirinde óte kerek: ol kez kelgen jumysty áp-sátte oryndap tastaıdy, jınaqylyǵy joq adamǵa qaraǵanda áldeqaıda jyldam bitiredi. Árıne, mundaı adamdarǵa oqý, bilim alý da ońaı tıedi. Erte jastan jetildirý kóshbasshylyq qabiletterdi de damytady. Kóptegen eresekter balanyń kóshbasshylyq qabiletin belgili bir jasta damytýǵa bolady dep esepteıdi. Balasyna erte jastan kóńil bólgen ata-ana onyń óz qurdastarynyń ortasynda kóshbasshy bolýyna qol jetkizedi.

Balanyń este saqtaý qabiletin jattyqtyryńyz. Úsh jasqa deıin bala eki júzge deıin qysqa taqpaqtardy este saqtaı alady. Biraq jadyny tutasymen qoldanbasa, balanyń múmkindigi tolyq ashylmaı qalýy ǵajap emes.

Bala jasaǵan isinen lázzat alýy kerek. Iaǵnı, oǵan unaıtyn taqpaqty jattatý paıdaly. Sonda ol bir-eki qaıtalaýdan jattap alady.9,Shyǵarmashylyq pen qabilet
9. Balańyzdyń qolyna qaryndashty neǵurlym erte ustatyńyz. Segiz aılyq shamasynda sábı qaryndashty óte qatty ustaı alady. Biraq qaǵaz berseńiz, sýret salyp ketpeıtini anyq. Qaǵazdy jyrtyp, qolyndaǵy qaryndashpen ústel ústine, qabyrǵaǵa sýret sala bastaıdy. Degenmen, bul balańyzdyń ózin kórsetýi. Bala erkin oınap, sýret sala alatyn jaǵdaı jasańyz. Bul onyń shyǵarmashylyq qabiletin asha túsedi. Qalypty aq qaǵazǵa sýret salý – qalypty adam tárbıeleý. Balaǵa aq qaǵaz ben qaryndash berip, sýret sal deseńiz, siz ony stereotıp pen qalypqa qamap qoıasyz. Balaǵa úlken qaǵaz berińiz. Sonyń ústine oıyna kelgenin istesin. Eshbir shekteýsiz.

Balańyzdyń qalyptan tys oılaý deńgeıin damytqyńyz kelse, kóp oıynshyq ápermeńiz. Oıynshyqtyń kóp bolýy bala nazarynyń shashyrańqy bolýyna áser etedi. Balanyń bir nemese eki oıynshyǵy bolsyn. Esesine ol sol eki oıynshyqpen túrli oıyn oınaıdy. Bala degen eski ydysty da aıdahardyń apanyna aınaldyryp oınaı alady. Bolmasa hanshaıymǵa úı jasaıdy. Qıal ushqyrlyǵyna ashyq keńistik berińiz.

Balaǵa qaýipti degen nárselerdi tyǵa berý shart emes. Siz balaǵa qaýip tóndiretin zattardan ony qorǵaǵyńyz keledi. Biraq osy tyıym salynǵan zattar oǵan neni qolǵa alýǵa bolatynyn, bolmaıtynyn úıretedi ǵoı.  Montessorı júıesi basqasha úıretedi. Balaǵa qyzyq bolǵan nárseniń bárin ustatyp kórińiz. Olar ár túrli pishinde, túrli zattan jasalǵan bolsyn. Sonda bala bul ómir týraly erterek bile bastaıdy.

Balaǵa oıynshyq almas buryn olardy ózi qurastyra alatynyna nazar salyńyz. Balanyń osy zatqa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrasyz. Ony tanýǵa degen yntasyn kúsheıtip jáne qurastyrýdaǵy jetistiginen rahat alady.
Somdaý, qaǵazdan oıý qıý, túrli haıýandardy qaǵazben búktep jasaý – balany damytady, ári bular eń qoljetimdi tásilder sanatynda. Segiz aılyq sábıge ermeksaz nemese topyraq berińizshi, ol odan bir nárse jasap shyǵara almas. Biraq qolǵa alsa, myjysa topyraq túrin, pishinin ózgertetinin baıqaıdy. Qaǵaz myjylyp, jyrtylyp qalatynyn kóredi. Joǵaryda aıtylǵannyń barlyǵyn erte jastan baıqap kórgen balalar mundaı múmkindigi bolmaǵan qatarlastarynan áldeqaıda jyldam, shıraq keledi.

Rólge bólinip oınaý balanyń shyǵarmashylyq qabiletin jetildire túsedi. Qaı adam bala kúninide sahnadan Djýlette bolǵysy kelmedi? Ásirese, óte kishkentaı kezde kópshilik nazaryn ózine aýdartqysy keledi. Balańyzdy kórkem úıirmege berip, ról somdaýǵa múmkindik berińiz. Eseıe kele ol kópshilik aldynda qysylmaı sóıleı alatyn bolady. Bul mańyzy zor qabilet.
Balaǵa jaıaý júrý qajet. Kóptegen ata-analar asyǵyp júrip, balaǵa óziniń júrýine múmkindik bermeı, súıreleı jóneledi. Al, jaıaý júrý mıdyń belsendigin arttyrady, balanyń dene bitimin ósiredi, psıhologıalyq qalybyn turaqtandyrady. Bálkim, balanyń óziniń júrip-turýyna múmkindik bergen abzal bolar?

Bala úshin oıyn men jumystyń maǵynasy birdeı. Eresek adamǵa jumys belgili bir nátıje berýi kerek. Al, bala úshin jalpy úderis mańyzdy. Balańyz úı jınaýda kómekshińiz bolsyn. Qarapaıym turmystyq zattardy jasaı júrip, úderiske durys nazar salýdy úırenip, jasaǵan isine jaýapty bolýǵa daǵdylanady.

10. Neden qashpaý kerek? Keleshekke kózqaras...

Erte jastan damytý – balabaqshaǵa daıarlyq emes. Zamanaýı bilim júıesi jetilmegen. Ol tek emtıhanǵa daıyndap, jaqsy baǵa alýǵa ǵana jeteleıdi. Al, balaǵa bilim berý mańyzdy. Erte jastan tárbıeleý balanyń mektepte esh qınalmaı oqýyna kómektesedi.

Balaǵa qaýipti degen nárselerdi tyǵa berý shart emes. Siz balaǵa qaýip tóndiretin zattardan ony qorǵaǵyńyz keledi. Biraq osy tyıym salynǵan zattar oǵan neni qolǵa alýǵa bolatynyn, bolmaıtynyn úıretedi ǵoı.  Montessorı júıesi basqasha úıretedi. Balaǵa qyzyq bolǵan nárseniń bárin ustatyp kórińiz. Olar ár túrli pishinde, túrli zattan jasalǵan bolsyn. Sonda bala bul ómir týraly erterek bile bastaıdy.

Balany shektep jáne tyıyp ósirmeńiz. Ony qamqorlyq  pen mahabbatqa bólep tárbıeleńiz. Sizdiń balańyz úshin siz eń basty ustazsyz. Ári siz oǵan kez kelgen zamanaýı muǵalimnen artyq bilim bere alasyz. Balany erte jastan tárbıeleý anasynyń, balanyń aınalasyndaǵy ózge de adamdardyń oılylyǵyna baılanysty.

Bala ata-ananyń menshigi emes. «Balam ınjener bolsa eken», « qyzym mýzykant bolsa eken» degen lebizderdi tym jıi estımiz. Munyń barlyǵy bizdiń oı-tanymymyz ben tilekterimizdi kórsetedi. Biraq ol degenińiz balanyń qalaýy men tilegin aıaq asty etý degen sóz. Bala – basy bútin bólek adam, óziniń ómirlik jolyn ózi tańdaýǵa quqyly. Al, ata-ana tek kómekshi. Olar óz balasyna bıik belesterdi baǵyndyrý jolynda joldas bolady.

Senim — adamzat balasyn alǵa súırep kele jatqan kúsh. Balany ózge adamǵa senýge úıretý kerek. Sonda ǵana búkil álemde beıbitshilik ornaıdy.

Yqshamdap aýdarǵan Shynar ÁBİLDÁ