Sıfrlandyrý júıesi – jahandyq básekede aıryqsha qabilettilikke jetýdiń taptyrmas joly. Sondyqtan da elimizde sıfrlyq tehnologıalardy damytý arqyly halyqtyń ómir sapasyn jaqsartýǵa, ekonomıkany nyǵaıtýǵa jáne densaýlyq saqtaý salasynyń tıimdiligin arttyrýǵa basa nazar aýdarylýda. Ásirese aýyldyq jerlerdegi densaýlyq saqtaý qyzmetteriniń sapasyn arttyrý sıfrlandyrýdyń basty jetistikteriniń biri bolyp otyr.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev bıyl Ǵylym jáne tehnologıalar jónindegi ulttyq keńestiń otyrysynda sóılegen sózinde: «Búkil álemde jasandy ıntellekt adam eńbegin almastyryp jatyr. Medısınalyq dıagnostıka jáne zańgerlik keńes berý sıaqty kúrdeli salalarda da keńinen qoldanyla bastady. Tipti, neırojeliler sýret salyp, mýzyka, óleń jazady.
Elimizde jasandy ıntellekt qaýipsizdik júıesi, medısına, bank qyzmeti, logıstıka, bilim berý salalaryna oıdaǵydaı engizilip jatyr. Osy tehnologıany meńgergen myqty kompanıalar da paıda boldy. Soǵan qaramastan, jasandy ıntellekt ındýstrıasyn odan ári damytý úshin memleket keshendi qoldaý kórsetýi kerek.
Málimetter men tehnologıalyq ınfraqurylym barynsha qoljetimdi bolýy kerek. Sondyqtan qolaıly ekojúıe qalyptastyrý qajet», – degen edi.
Rasynda da jasandy ıntellekt qazirgi medısınalyq dıagnostıkada qoldanylýy boıynsha úlken serpilis jasap otyr. Ol dástúrli ádistermen salystyrǵanda medısınalyq qyzmet kórsetý sapasyn arttyrýǵa, ýaqyt pen resýrstardy únemdeýge múmkindik beredi. Jasandy ıntellekt adam aǵzasynyń kúrdeli júıelerin tereń taldaý, aýrýlardy anyqtaý jáne emdeý ádisterin ońtaılandyrý úshin qoldanylatyn mańyzdy qural bolyp otyr.
Jalpy jasandy ıntellekt naýqastyń medısınalyq derekterin, ıaǵnı rentgen sýretteri, magnıttik-rezonanstyq tomagrafıa, ,kompúterlik tomorafıa sekildi quraldardyń skanerleý nátıjelerin jyldam jáne sapaly taldaı alady. Bul dárigerlerge ýaqyt únemdeýge jáne dıagnoz qoıýda dáldik pen tıimdilikti arttyrýǵa kómektesedi. Jasandy ıntelekt dárigerlerdiń qatesin azaıtyp, adamdarǵa tán sharshaý, nazardyń basa jaqqa ýýy sıaqty kemshilikterdi joıady. Bul ásirese shuǵyl jáne bir top dárigerdiń kómegin qajet etetin jaǵdaılarda mańyzdy rólge ıe.
Prezıdenttiń tapsyrmasynan keıin Túrkistan oblysynyń densaýlyq saqtaý salasynda jasandy ıntellekt tehnologıalaryn qoldaný múmkindigi artyp, bul aımaqta medısınalyq qyzmet kórsetýdiń sapasy aıtarlyqtaı jaqsartýǵa yqpal etýi ǵajap emes. Óıtkeni jańashyldyqqa umtylýda bul oblystyń belsendiligi joǵary. Túrkistan oblysynda jasandy ıntellekt qoldanysqa keńinen engizilse, sóz joq densaýlyq saqtaý salasynyń damýynda jańa serpin paıda bolyp, turǵyndarǵa joǵary deńgeıde medısınalyq qyzmet kórsetý múmkindigi keńeıtiler edi. Áıtse de Túrkistan oblysynyń densaýlyq saqtaý salasyna sıfrlandyrý júıesin keńinen engizýdiń nátıjesinde birqatar ómirsheń jobalar júzege asýda. Sonyń biri – densaýlyq saqtaý máselelerine qatysty Call-ortalyqtyń ashylýy.
Túrkistan oblysynda densaýlyq saqtaý salasyndaǵy sapany jaqsartý maqsatynda táýlik boıy jumys isteıtin biryńǵaı medısınalyq-aqparattyq Call-ortalyq ashyldy. Túrkistan oblysy qoǵamdyq densaýlyq basqarmasy janynan qurylǵan bul ortalyq turǵyndarǵa kez kelgen ýaqytta medısınalyq keńes alý múmkindigin usynady. Ortalyqqa 1305 qysqa nómiri arqyly habarlasýǵa bolady. Ashylý saltanatyna Túrkistan oblysy ákiminiń orynbasary Arman Sabıtov pen Túrkistan oblysy Qoǵamdyq densaýlyq basqarmasynyń basshysy Marat Pashımov qatysyp, jańa bastamanyń mańyzdylyǵyn atap ótti. Bul shara aımaqtaǵy medısınalyq qyzmettiń qoljetimdiligi men sapasyn arttyrýǵa zor úles qosatyny sózsiz.
Atalǵan Call-ortalyqtyń negizgi maqsaty – oblystyq medısınalyq qyzmetterdiń úılesimdi jumysyn qamtamasyz etý. Sonymen qatar turǵyndardyń barlyq ótinishterin der kezinde qaraý, aqparattyq-taldaý ortalyǵyn quryp, sapaly qyzmet usyný. Bul ortalyq «Bir tereze» qaǵıdaty boıynsha qala men oblys turǵyndaryna densaýlyq saqtaý máseleleri boıynsha birizdendirilgen qyzmet usynýǵa arnalǵan mamandandyrylǵan baǵdarlamany júzege asyrmaq.
Turǵyndar Call-ortalyqqa habarlasyp, medısınalyq mekeme nemese mamannyń qyzmetine qatysty shaǵymdar bildirip, densaýlyq saqtaý salasyna qatysty zań aıasynda tushymdy jaýap ala alady. Ortalyqqa kelip túsken shaǵymdar áp-sátte qaralyp, operatorlar bas dárigerlerdiń orynbasarlarymen tikeleı baılanysqa shyǵyp, is nátıjesi baqylaýǵa alynatyn bolady. Ortalyqta 12 qyzmetker jumys istese, onyń 10-y operator, barlyǵy medısına salasynyń mamandary.
Shaǵymdar negizinde toqsan saıyn oblystyń medısınalyq uıymdarynyń reıtıńteri jasalady. Bul baǵdarlama halyqqa qyzmet kórsetý salasyndaǵy medısınalyq mekemeler jumysynyń sapasyn, jedeldigin jáne aıqyndyǵyn arttyrýǵa múmkindik beredi.
1305 nómirine Túrkistan oblysy boıynsha uıaly telefondardan, ıaǵnı barlyq uıaly baılanys operatorlary arqyly qońyraý shalý tegin. Sonymen birge WhatsApp mesendjeri arqyly habarlama qaldyrýǵa nemese 1305.kz@mail.ru elektrondyq pochtasyna hat jazýǵa múmkindik bar. Bul ortalyq medısına mekemeleri men halyq arasyndaǵy baılanysty jaqsartyp, qyzmet sapasyn arttyrýda mańyzdylyqqa ıe.
Jaqynda Túrkistan oblysynyń densaýlyq saqtaý júıesin damytý boıynsha 2024-2026 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdama talqylandy. Bul mańyzdy másele oblys ákimi Darhan Satybaldynyń tóraǵalyǵymen ótken májilis otyrysynda kóterildi. Otyrys barysynda medısına salasyn sıfrlandyrý máselesi de nazardan tys qalmady. Jıynda oblystyq densaýlyq saqtaý basqarmasynyń basshysy Ashan Baıdýálıev óńirdiń medısınalyq ınfraqurylymyn jaqsartý jáne halyqqa sapaly qyzmet kórsetý joldary týraly keńinen baıandady.
Búgiinde Túrkistan oblysynda densaýlyq saqtaý salasy qarqyndy damyp keledi. Aımaqta 45 memlekettik medısınalyq mekeme, 700-den astam uıym, onyń ishinde 130 jeke menshik mekeme jumys isteıdi. Bul mekemelerdiń ishinde 36 emhana men basqa da densaýlyq saqtaý nysandary halyqqa medısınalyq kómek kórsetedi. Oblys boıynsha 35 myńnan astam dáriger men orta medısına qyzmetkeri eńbek etip júr. Túrkistan oblysy halqy jyl saıyn 3 mıllıonnan astam klınıkalyq-dıagnostıkalyq qyzmet alady, 900 myńnan astam jedel járdem shaqyrtýlary men 3,5 myńǵa jýyq sanavıasıa shaqyrtýlary oryn alady. 2023 jyly oblys turǵyndary 14 mıllıonnan astam ambýlatorly qabyldaýǵa júginse, stasıonarly kómek 2 mıllıonǵa jýyq naýqasqa kórsetildi. Onyń ishinde 547 myńnan astam adamǵa ota jasalypty.
Óńirde medısınalyq qyzmetterdiń qoljetimdiligin arttyrý maqsatynda jańa nysandardyń qurylysy qarqyndy júrýde. Sondaı-aq, «Aýylda densaýlyq saqtaýdy jańǵyrtý» Ulttyq pılottyq jobasy aıasynda 49 jańa densaýlyq saqtaý nysanynyń qurylysyn júrgizý josparlanǵan. Bul jobalar tek medısınalyq ınfraqurylymnyń keńeıýine ǵana emes, sonymen qatar aýyldyq aımaqtarda dárigerler men mamandardyń jetispeýshiligin joıýǵa, turǵyndarǵa medısınalyq kómek kórsetýdiń sapasyn arttyrýǵa baǵyttalǵan.
Sıfrlandyrý salasy da óńirdiń densaýlyq saqtaý júıesiniń damýynda mańyzdy ról atqaryp otyr. Qazirgi tańda Túrkistan oblysynda medısınalyq qyzmet kórsetý sapasyn jaqsartý úshin sıfrlyq tehnologıalar belsendi engizilýde. Máselen, medısınalyq mekemelerdiń jumysyn avtomattandyrý, emdelýshilerdiń derekterin sıfrlyq formatta saqtaý jáne óńdeý, qashyqtan keńes berý qyzmetterin keńeıtý sıaqty baǵyttar damytylyp jatyr. Jasandy ıntellekt pen sıfrlyq júıelerdi paıdalaný arqyly dıagnostıkanyń dáldigin arttyrý, medısınalyq qyzmet kórsetý merzimderin qysqartý, sonymen qatar medısınalyq qyzmetkerlerdiń júktemesin jeńildetý aldaǵy ýaqytqa júıeli josparlanǵan. Qazirgi ýaqytta qashyqtan dıagnostıka júrgizý, telemedısına jáne elektrondy resepter engizý jumystary óz nátıjesin berýde.
Medısına salaasyndaǵy jańashyldyqtar men reformalar halyqtyń densaýlyǵyn jaqsartýǵa, sondaı-aq Túrkistan oblysynyń densaýlyq saqtaý júıesin elimizdiń aldyńǵy qatarly aımaqtarynyń biri etýge baǵyttalǵan. Sıfrlandyrý men jańa tehnologıalardy engizý arqyly oblys turǵyndaryna joǵary sapaly, tıimdi ári qoljetimdi medısınalyq kómek kórsetý múmkindigi artyp keledi. Óıtkeni jańa nysandar men sıfrlyq júıeler densaýlyq saqtaý salasyndaǵy barlyq kórsetkishterdiń jaqsarýyna yqpal etetin mańyzdy qadamdardyń biri.
– Qazirgi ýaqytta Túrkistan oblysynda medısınalyq-sanıtarlyq alǵashqy kómek kórsetetin 73 nysanǵa qajettilik týyndap otyr. Bul máseleni sheshý maqsatynda arnaıy ınvestorlar tartylyp, óńirdiń medısınalyq ınfraqurylymyn jaqsartý boıynsha aýqymdy jumystar qolǵa alynǵan. Jyl saıyn bul salaǵa bólinetin qarjy kólemi artyp, aýrýhanalardyń zamanaýı talaptarǵa saı jańartylýy maqsatynda kóptegen jobalar júzege asyrylýda.
Bıyl 8 aýdandyq aýrýhananyń ǵımarattarynda kúrdeli jóndeý jumystary qolǵa alyndy. Budan bólek, óńirde medısınalyq qyzmetterdiń qoljetimdiligi men sapasyn arttyrý úshin Ulttyq joba aıasynda 4 aýdandyq aýrýhana kópbeıindi aýdanaralyq aýrýhana retinde qaıta beıimdelýde. Mundaı aýrýhanalardyń zamanaýı medısınalyq talaptarǵa saı jumys isteýi úshin qajetti jańartýlar men qurylys jumystaryn júrgizý óte mańyzdy. Bul ózgeristerge sáıkes aýrýhanalarda taza aımaqtardyń qurylýy mindetteldi. Naqty aıtqanda, Jetisaı, Ordabasy, Saıram aýdandarynda, oblystyq klınıkalyq aýrýhanada jáne Kentaý qalalyq aýrýhanasynda arnaıy taza aımaqtar quúrylýda. Bul is-sharalar juqpaly aýrýlardyń aldyn alý, ınfeksıalardyń taralýyn boldyrmaý úshin mańyzdy qadam bolmaq.
Sondaı-aq, Túrkistan oblysynyń densaýlyq saqtaý salasynda kórsetiletin medısınalyq qyzmetterdiń sapasyn arttyrý maqsatynda servıstik modeldi engizý usynylýda. Bul model pasıentke baǵyttalǵan bastama. Qazirgi ýaqytta halyqtyń medısınalyq qyzmetterge degen suranysyna jaýap bere otyryp, qyzmet kórsetý sapasyn jaqsartýǵa múmkindik berilýde. Pasıentterge kórsetiletin qyzmetter tek medısınalyq emes, sondaı-aq etıka men deontologıa turǵysynan da qarastyrylatyn bolady. Munda pasıentterdiń qaýipsizdigi men jaılylyǵyna erekshe nazar aýdarylǵan. Sonymen qatar medısına qyzmetkerleriniń arasyndaǵy komýnıkasıa deńgeıin arttyrý, medısınalyq etıkanyń saqtalýy, jáne tehnologıalardy jetildirý maqsatynda túrli is-sharalar qolǵa alynyp jatyr.
Medısınalyq qyzmetterdi jaqsartýdaǵy basty maqsat – halyqtyń densaýlyǵyn nyǵaıtý jáne medısınalyq kómek kórsetý salasynda sapa men qoljetimdilikti arttyrý. Bul baǵytta atqarylatyn jumystar tek qana medısınalyq nysandardy jańartýmen shektelmeı, qyzmet kórsetý mádenıetin, halyqpen baılanys jasaý tásilderin, ári tehnologıalyq prosesterdi jetildirýdi de qamtıdy. Túrkistan oblysynda júzege asyrylyp jatqan bul aýqymdy ózgerister medısınalyq qyzmetterdiń standarttaryn jaqsartyp, oblys turǵyndarynyń densaýlyǵyn qorǵaýdaǵy sheshýshi rólge ıe, – deıdi basqarma basshysy.
Jalpy Túrkistan oblysynda densaýlyq saqtaý salasynyń damýy úshin jańa múmkindikter men ońtaıly sheshimderdi izdeý baǵytynda aýqymdy jumystar júrgizilýde. Sonyń biri – materıaldyq-tehnıkalyq jaraqtandyrý máselesi. Qazirgi tańda kóp jaǵdaıda eskirgen jabdyqtar men tehnıkalar densaýlyq saqtaý qyzmetiniń sapasyn tómendetýde. Osyǵan baılanysty, oblystyń medısınalyq mekemelerinde qoldanylatyn tehnıka men jabdyqtardyń jaǵdaıy saraptalyp, jańartý úshin naqty qajettilikter anyqtaldy. Bul proses tek qana jańa tehnologıalardy engizýge ǵana emes, medısınalyq qyzmet kórsetý sapasynyń artýyna da oń áser etýde.
Árıne, zamanaýı qural-jabdyqtar men jańa tehnologıalar densaýlyq saqtaý salasynyń tıimdiligin arttyrǵanymen, medısına qyzmetkerleriniń kásibı biliktiligin jetildirý de mańyzdy faktorlardyń biri bolyp esepteledi. Osy maqsatta oblystyq jedel medısınalyq járdem stansıasy bazasynda sımýlásıalyq oqý ortalyǵyn qurý josparlanýda. Bul ortalyq dárigerler men medbıkeler úshin zamanaýı bilim alý men daǵdylardy meńgerýge múmkindik beretin oqý alańy bolmaq. Munda medısınalyq qyzmetkerler kásibı tájirıbeden ótip, túrli jaǵdaılarda qalaı áreket etý kerektigin úırenedi. Bul is-sharalardyń maqsaty – kadrlardyń daıarlyǵyn arttyryp, medısınalyq kómek kórsetý sapasyn jaqsartý.
Túrkistan oblysynyń densaýlyq saqtaý júıesinde jańa tehnologıalar men sıfrlyq júıelerdi engizý boıynsha da jumystar jemisti jalǵasýda. Bul júıe densaýlyq saqtaý kórsetkishterin naqty ýaqyt rejıminde baqylaýǵa múmkindik beredi.
Qazirgi ýaqytta oblysta sheteldik seriktes klınıkalarmen baılanysty damytýǵa basa nazar aýdarylýda. Olardyń tájirıbeleri men ozyq tehnologıalaryn engizý arqyly medısınalyq qyzmetterdiń sapasyn arttyrý jáne jańa múmkindikterge qol jetkizý kózdelgen. Túrkistan oblysyndaǵy densaýlyq saqtaý júıesin halyqaralyq deńgeıde básekege qabiletti etý úshin ınovasıalyq medısınalyq qyzmetter men júıelerdi qurý, jańa tehnologıalardy engizý ári qyzmet kórsetý tıimdiligin arttyrý mańyzdy. Bul oblys turǵyndarynyń densaýlyǵyn saqtaýda salanyń jańa deńgeıge kóterilýine jol ashady.
Sondaı-aq, basqosýda densaýlyq saqtaý salasynda profılaktıkalyq sharalar men erte dıagnostıkanyń mańyzdylyǵy erekshe atap ótildi. Densaýlyq saqtaý júıesiniń basty mindeti – halyqtyń densaýlyǵyn saqtaý ǵana emes, sonymen qatar aýrýlardy aldyn ala boljaý men olardyń damý deńgeıin erte kezeńde anyqtaý. Mundaı júıelerdiń damýy halyqtyń ómir súrý sapasyn arttyryp, medısınalyq shyǵyndardy azaıtýǵa múmkindik beredi.
Jalpy Túrkistan oblysyndaǵy densaýlyq saqtaý júıesiniń jetildirilýi jańa tehnologıalardy engizýmen qatar, turǵyndardyń densaýlyǵyn qorǵaý, aldyn alý sharalary men medısınalyq qyzmet kórsetý sapasyn arttyrýǵa baǵyttalǵan aýqymdy ózgeristerdi qamtıdy. Sıfrlandyrý men ınovasıalar densaýlyq saqtaý salasyna jańa múmkindikter ashyp, oblys turǵyndarynyń medısınalyq kómekke qoljetimdiligin arttyrýda mańyzdy ról atqarady.
Bir aıta keter jaıt, sózimizge tuzdyq úshin Túrkistan qalalyq ortalyq aýrýhanasynyń zamanaýı qural-jabdyqpen qamtylǵanyn atap ótsek bolady. Bas dáriger Janbolat Dildábekovtiń sózine súıensek, jalpy munda 340 tósek-oryn bar. Aýrýhana kompúterlik tomografıa, rentgen, jeke medısınalyq gaz stansasymen jabdyqtalypty. Ondaǵy palatalar 2-3 naýqasqa arnalǵan jáne ortalyqtandyrylǵan ottegimen, taza aýyz sýmen qamtylǵan. Naýqastar 150 bilikti mamannyń qyzmetin alýda.
Aýrýhananyń qurylymy kóptegen zamanaýı bólimsheler men qyzmetterdi qamtıdy. Munda 12 klınıkalyq bólimshe, paraklınıkalyq bólimsheler, klınıkalyq, bakterıologıalyq jáne serologıalyq zerthanalar, sondaı-aq endoskopıa, últradybystyq zertteý, rentgen jáne kompúterlik tomografıa kabınetteri jumys isteıdi. Sonymen qatar ýrologıa, otorınolarıngologıa, pýlmonologıa, gınekologıa, jaq-bet hırýrgıasy sıaqty qosymsha bólimsheler de qyzmet kórsetedi.
Túrkistan oblysyndaǵy jedel medısınalyq járdem qyzmeti mańyzdy ról atqaratynyn da aıta ketýimiz kerek. Oblys boıynsha 140 jedel-járdem brıgadasy jumys isteıdi. Qala men aýdan aýmaǵynda jalpy 22 beket, 1 operatıvti jáne 1 medısınalyq avıasıa bólimi bar. Bul bólimderde 36 dáriger men 104 feldsher qyzmet atqarady. Biz joǵaryda sóz etken sıfrlandyrýdyń arqasynda qol jetkizilgen ıgilikterdiń osy mekemege de qatysy bar. Bul týraly aqparatty bizge oblystyq jedel medısınalyq járdem stansasy basshysynyń orynbasary Aqaısha Amanjolova aıtyp beirdi.
Qazirgi tańda bul jedel medısınalyq járdem stansıasynda 177 sanıtarlyq avtokólik bar. Atalǵan kólikter jedel medısınalyq kómek kórsetý úshin qajetti barlyq quraldarmen jabdyqtalǵan. Onyń ishinde defıbrıllátor, kardıostımýlátor, kardıoversıa, kardıomonıtor, elektrokardıograf, jasandy tynys alý apparaty, ottegi júıesi, elektrlik jáne mehanıkalyq sorǵysh apparattary bar. Bul jabdyqtar qyzmetkerlerge naýqastarǵa joǵary deńgeıde kómek kórsetýge múmkindik beredi.
Densaýlyq saqtaý salasynda sıfrlyq tehnologıalardy engizý búgingi kúnniń eń mańyzdy baǵyttarynyń biri bolyp otyrǵanyn aıttyq. Onyń ishinde zamanaýı sıfrlyq quraldar dárigerlerdiń jumysyn jeńildetip, medısınalyq kómek kórsetý úderisin tıimdi etetini eń mańyzdy másele. Sonymen qatar bul tehnologıalar jergilikti emdeý mekemeleriniń ózara baılanysyn nyǵaıtyp, medısınalyq ortalyqtarmen birlese otyryp, halyqqa kórsetiletin qyzmet sapasyn arttyrýda da artyqshylyqa ıe. Toq eterin aıtqanda, Túrkistan oblysynda sıfrlandyrý nátıjesinde halyqtyń densaýlyǵyn qorǵaýǵa baǵyttalǵan sharalar tıimdi júzege asyrylýda. Sonyń arqasynda túrkistandyqtardyń densaýlyǵyn jaqsartýǵa zor úles qosylyp, óńirdiń medısınalyq saladaǵy bolashaǵy baıandy baǵytqa bet buryp keledi.
