Basqosýǵa maqta zaýyttarynyń basshylary men dıqandar da boldy. Basqosýda jyl saıyn qaıtalanatyn ózekti máseleni sheshýdiń birneshe joly usynyldy.
– Bıyl maqta baǵasy naqty belgilenbeı ári turaqsyz bolyp, saldary osy saladaǵy agroqurylymdardyń narazylyqtaryn týdyrdy. Buǵan maqta salasynyń shıkizat kúıinde eksportqa baǵyttalyp, óńirde toqyma tigin klasterin damytý tıisti deńgeıde qolǵa alynbaýy da sebep bolýda. Atalǵan másele jylda qaıtalanady. Osyǵan baılanysty agroqurylymdardy qoldap, máseleni júıeli sheshýdiń jolyn qarastyrǵan jón. Bizdiń sharýalar sheteldik treıderlik kompanıalarǵa táýeldi bolyp otyr.
Bul másele jylda qaıtalanýda. Búgin birinshi kezekte osy saladaǵy barlyq problemany talqylap, qorytyndy jasaý úshin jınalyp otyrmyz. Aldaǵy ýaqytta usynystardy naqtylap, ortalyq úkimettik organ basshylaryn óńirge shaqyramyz. Sharýalarmen, maqta zaýyty basshylarymen taǵy da kezdesemiz. Biz óńir sharýalarynyń óz jumysyn júrgizip, otbasylaryn asyraýlaryna qolaıly jaǵdaı qalyptastyrýǵa múddelimiz, – dedi Darhan Satybaldy.
Shıtti maqta salasy tek shıkizat kúıinde eksporttalatyndyqtan maqta baǵasy sheteldik treıderlik kompanıalarǵa táýeldi. Osydan arylý maqsatynda jáne sheteldik treıderlik kompanıalardan táýelsiz jumys isteý úshin óńirde maqta klasterin damytýdy qolǵa alý qajet. Bul jóninde Úkimettiń aldaǵy kezekti otyrysynyń kún tártibine qaraý úshin usynys engiziletin bolady. Osyǵan ortalyq atqarýshy organdarǵa birqatar máselelerdi nazarǵa alyp, oń sheshilýine yqpal jasaýy suraldy. Óıtkeni maqta máselesin tek oblys ákimdigi deńgeıinde sheshý múmkin emes. Ony kásipkerler de málimdep, saladaǵy problemalar boıynsha oılaryn ashyq aıtty.
Elimizde maqta klasterin, jeńil ónerkásip (toqyma, tigin) salasyn damytý maqsatynda «Maqta salasyn damytýdyń» memlekettik baǵdarlamasynyń qabyldaý, ınvestısıalyq sýbsıdıa arqyly maqta óńdeý zaýyttaryn, qaıta tereń óńdeýdi onyń ishinde toqyma, tigin fabrıkalaryn salý men keńeıtý, qural-jabdyqtaryn alý, rekonstrýksıalaý jónindegi jańa pasportyn engizip, ınvestısıalyq shyǵyndy 50% óteý múmkindikterin qarastyrý usynyldy.
Maqta talshyǵynyń baǵasyn anyqtap, maqta zaýyttarynan satyp alý múmkindikterin usyný jaǵy da aıtyldy. Sonymen birge «Agrarlyq nesıe korporasıasy» AQ jáne ekinshi deńgeıli bankter arqyly jeńildetilgen uzaq merzimdi úlken kólemdegi nesıe berýdi qarastyrý máselesi kóterildi.
«Qazaqstan temir joly» UK» AQ-na maqta talshyǵyn eksportaýshy kásipkerlerge úshin Maqtaaral - Dostyq (Alashankoý) stansıalarynyń aralyǵynda qajetti kólemde vagondy merziminde bólý jáne maqta talshyǵyn tasymaldaý shyǵynyn 50% tómengi baǵada belgileý usynyldy. Saýda jáne ıntegrasıa mınıstrligine maqta talshyǵyn eksporttaý kólemin ulǵaıtý jáne ınvestorlardy qoldaý maqsatynda temir jol, júk kóligi tarıfterin 50% tómendetý múmkindikterin qarastyrýdy, Syrtqy ister mınıstrliginiń Investısıa komıtetine maqta talshyǵyn ımportaýshy elderdegi (Túrkıa, Qytaı, Belorýs, Reseı, Chehıa, Ózbekstan, Moldova, Latvıa, Belgıa, Germanıa t.b.) elshiliktermen birlesip, maqta klasterin damytý úshin ınvestorlar tartý máselesi kóterildi.
Túrkistan oblysy – respýblıkada maqta daqylyn ósiretin elimizdegi birden-bir óńir. Bul salada 25 myńǵa jýyq agroqurylym eńbek etedi. Bıyl maqta daqyly 126,3 myń gektarǵa egilip, 330,3 myń tonna ónim jınaý josparlanýda. Búgingi kúnge 305 myń tonna nemese 93% jınaldy. Shıtti maqtany qabyldaý úshin 22 maqta óńdeý zaýytynyń 187 maqta qabyldaý beketi jumys istep tur. Zaýyttar shıtti maqtany 200 - 250 teńgeden aldyn ala tólem jumystaryn júrgizýde. Bul agroqurylymdardyń ózindik shyǵynyn aqtamaı otyr.
Bıyl shıtti maqtany satyp alý baǵasy tómen bolyp, agroqurylymdardyń narazylyqtaryn týdyrdy. Onyń negizgi sebebi – álemde bolyp jatqan geosaıası jaǵdaılarǵa baılanysty logıstıkalyq jeliler kúrdelenip, tasymaldaý shyǵyndary birneshe ese ósti. Bul maqta satyp alýshy sheteldik kompanıalardyń (treıderlerdiń) Qazaqstan naryǵyna suranystaryn tómendetip, shıtti maqta baǵasynyń turaqsyzdyǵyna alyp keldi.
Shıtti maqtanyń ótkizý baǵasy álemdik naryqtaǵy maqta talshyǵynyń baǵasyna tikeleı táýeldi jáne Lıverpýl maqta bırjasynyń ındeksine sáıkes belgilenedi. Búgingi kúnge Lıverpýl bırjasynda orta talshyqty maqta baǵasynyń 1 tonna baǵa kórsetkishi 93,75 ındeks, ıaǵnı shıtti maqtanyń boljamdyq baǵasy 231,9 myń teńgeni qurap otyr.
