Kazakh Invest ulttyq kompanıasy únsizdikti buzyp, osyǵan deıin dabyl qaǵyla aıtylyp kelgen Qazaqstan ekonomıkasyna tartylǵan jalpy tikeleı sheteldik ınvestısıalar (TSHI) kóleminiń qatty quldyrap, antırekord tirkeýine qatysty alǵash ret túsinikteme berdi, dep jazady Dalanews.kz. 

Iá, QR Ulttyq bankiniń derekterine súıensek, 2024 jyldyń alǵashqy 9 aıynda ekonomıkaǵa tartylǵan tikeleı sheteldik ınvestısıanyń taza kólemi 72,8 mln dollardy qurap, byltyr antırekordty kórsetti. Al 2023 jyly osyǵan uqsas kezeńde bul kórsetkish 3,4 mlrd dollardy quraǵan, jalpy tikeleı sheteldik ınvestısıa kólemi bolsa, 2023 jyly 12,7 mlrd dollar boldy.

"Kórdińizder me, 2023 jylmen salystyrǵanda taza tikeleı sheteldik ınvestsıa kólemi bizde 98%-ǵa (!) bir-aq qulaǵan. Bul Qazaqstan tarıhyndaǵy resmı eń tómen kórsetkish (2005 jyldan bastap) bolyp tabylady", - dep jazǵan edi jyl basynda Tengenomika Telegram arnasynyń avtory Ǵalymjan Aıtqazın.

Óz jazbasynda Aıtqazın keıbireýler, sonyń ishinde Úkimettegi adamdar arasynda "Qazaqstanǵa sheteldik ınvestısıalardyń qajeti joq" dep sanaıtyndar baryn da aıtady. Olar: "Bizge óz qorlarymyz (Ulttyq qor, BJZQ), memlekettik holdıńter men ulttyq kompanıalarymyz jetkilikti" deıtin kórinedi.

"Aınalaıyn, Qazaqstan ekonomıkasy tek ishki ınvestısıalar esebinen uzaqqa barmaıdy, óıtkeni mundaı kózderdiń jyldam túgesilý qaýpi bar. Kerisinshe, syrtqy ınvestısıalarmen aqsha ǵana emes, jańa tehnologıa men quzyrettilik, sondaı-aq turaqty jumys oryndary da keledi. Sonymen qatar, sheteldik ınvestorlar barda elimizge búkil álemdegi ınvestısıalyq qorlar men jeke ınvestorlardy tartý ońaıyraq bolady", - deıdi maman.

Sonymen bul rette Kazakh Invest búı deıdi:

"Jalpy, 2024 jyly tirkelgen taza TSHI aǵynynyń tómendeýi – ýaqytsha qubylys, ol obektıvti ekonomıkalyq jáne sıkldik faktorlarǵa baılanysty oryn aldy. Qazaqstan sheteldik ınvestorlar úshin tartymdy baǵyt retinde qalyp otyr. Buǵan eldiń jańa ınvestısıalyq jobalardy tartý boıynsha Soltústik jáne Ortalyq Azıada kóshbasshy bolýy dálel. Osyndaı iri jobalardyń, sonyń ishinde BKJ-nyń aıaqtalýy, el ekonomıkasyn ártaraptandyrýǵa múmkindik beredi. Bolashaqta jańartylatyn energetıka, agroónerkásiptik keshen, kólik-logıstıka jáne sıfrlandyrý salalary Qazaqstan ekonomıkasynyń negizgi ósý draıverlerine aınalýy múmkin. Qazaqstan ınvestısıalyq klımatty jaqsartý jáne jańa ekonomıkalyq bastamalardy ilgeriletý boıynsha belsendi jumys júrgizýde. Bul sharalar TSHI kórsetkishteriniń ýaqytsha tómendeýiniń áserin azaıtyp qana qoımaı, Qazaqstannyń jahandyq ınvestısıalyq naryqtaǵy pozısıasyn nyǵaıtýǵa múmkindik beredi".

Sondaı-aq antırekord sanyna qatysty mynandaı egjeı-tegjeı túsinikteme berilgen:

"2024 jyldyń qańtar-qyrkúıek aılarynda Qazaqstanǵa taza TSHI aǵynynyń 98,4%-ǵa tómendeýi qaıta ınvestısıalanǵan tabystyń 93,4%-ǵa (6,4 mlrd AQSH dollaryna) qysqarýymen tikeleı baılanysty. Bul, óz kezeginde, sheteldik qatysy bar kásiporyndardyń taza paıdasynyń azaıýyn nemese sheteldik aksıonerlerge dıvıdend tólemderiniń artýyn kórsetedi. Naqty sebepterdi anyqtaý úshin sheteldik ınvestorlardyń qarjylyq eseptiliginiń bastapqy derekterin ashý qajet, alaıda, Qazaqstannyń halyqaralyq mindettemelerine (HVQ aldyndaǵy), sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasynyń Kásipkerlik kodeksiniń 29-babyna jáne "Memlekettik statısıka týraly" zańnyń 8-babyna sáıkes, QUB bul aqparatty jarıalamaıdy". Aıta ketý kerek, qaıta ınvestısıalanǵan tabys kólemi sheteldik aksıonerlerdiń paıda bólý týraly sheshimderine jáne álemdik shıkizat naryqtarynyń baǵamyna baılanysty qalyptasady. Qazaqstandaǵy TSHI qurylymynda taý-ken óndirý sektorynyń úlesi áli de joǵary bolǵandyqtan, bul faktorlar eldiń ınvestısıalyq tartymdylyǵynan góri jahandyq ekonomıkalyq úrdisterdiń áserin kórsetedi. Osyǵan baılanysty, memlekettik organdar bul úderisterdi tikeleı retteı almaıdy. Demek, taza TSHI aǵynynyń tómendeýi Qazaqstannyń ınvestısıalyq saıasatynyń álsizdigimen emes, shıkizat naryǵyndaǵy jahandyq qubylmalylyqpen jáne ınvestorlardyń dıvıdendterdi tóleý týraly sheshimderimen baılanysty. BAQ-tyń keıbir jarıalanymdarynda kórsetilgen ınvestısıalyq saıasatty túbegeıli qaıta qaraý qajettiligi týraly tujyrymdar osy ekonomıkalyq erekshelikterdi eskermeıdi. 

Sonymen qatar esep-qısap mynandaı faktilermen taǵy da aıqyndala túsedi:

"2024 jyldyń úsh toqsanynda Qazaqstan ekonomıkasyna 12,7 mlrd AQSH dollary kóleminde Jalpy TSHI tartyldy. Bul kórsetkish birqatar telegram-arnalarda aıtylǵan ınvestısıalar tolyǵymen toqtady degen pikirdi joqqa shyǵarady. Degenmen, bul kólem 2023 jylmen nemese rekordtyq 2022 jylmen salystyrǵanda aıtarlyqtaı tómen. Jalpy TSHI aǵynynyń azaıýynyń negizgi sebebi – Atyraý oblysyndaǵy Teńiz munaı-gaz ken ornynda jalpy quny 46 mlrd AQSH dollarynan asatyn Keeleshek keńeıý jobasynyń (KKJ) aıaqtalýy. 2025 jyldyń qańtarynda "Teńizshevroıl" JSHS (TSHO) úshinshi býyn zaýytynda munaı óndirýdi sátti bastady, bul KKJ-nyń negizgi kezeńderiniń biri bolyp tabylady. Jobanyń tolyq iske qosylýynan keıin Teńizdegi jalpy munaı óndirý kólemi jylyna 12 mln tonnaǵa artyp, jyldyq kórsetkish 40 mln tonnaǵa jýyqtaıdy. Osylaısha, KKJ negizgi kezeńderi aıaqtalyp, joba sońǵy iske qosý satysyna kóshti. Buǵan deıin TSHI statısıkasynda qurylysqa salynǵan ınvestısıalar kórsetilip kelse, endi memleket osy joba arqyly salyq túsimderi túrinde tikeleı tabys alatyn bolady".

TSHI kórsetkishteriniń azaıýyna jol bermeý úshin jańa ınvestorlardy tartý jáne jańa jobalardy iske qosý boıynsha belsendi jumystardy atqarý josparlanyp otyrǵany da aıtylady. 

"Bul baǵyttaǵy jumystar belsendi júrgizilýde. BUU-nyń ESKATO uıymynyń málimetine sáıkes, Qazaqstan Soltústik jáne Ortalyq Azıa óńirinde jańa jobalarǵa ınvestısıa tartý boıynsha kóshbasshy mártebesin saqtap otyr. 2024 jyly elimizge jańa jobalarǵa 15,7 mlrd AQSH dollary kóleminde ınvestısıa tartylyp, bul kórsetkish aımaqtyń jalpy ınvestısıalarynyń 63%-yn qurady. Sonymen qatar, 2024 jyly jańa ınvestısıalyq jobalar sany 2023 jylmen salystyrǵanda 88%-ǵa artty. Bul jobalardyń iske qosylyp, tolyq qýatynda jumys isteýi úshin birneshe jyl qajet bolǵanymen, olar munaı-gaz sektoryndaǵy iri jobalardyń aıaqtalýynan týyndaǵan TSHI kórsetkishteriniń ýaqytsha tómendeýin óteýge jáne Qazaqstan ekonomıkasynyń ártaraptandyrylýyna negiz qalaýǵa múmkindik beredi". 

Aıta ketsek, Reseı ótken jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda ekonomıkamyzǵa 9 931,9 mln dollar tartyp, Qazaqstandaǵy TSHI boıynsha kóshbasshy bolyp tabylady. Alaıda, bul kórsetkish 2023 jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 21,4%-ǵa tómen ekenin eskerte ketelik. Odan bólek úzdik bes ınvestor qataryna Sıngapýr, Lúksembýrg, Shveısarıa jáne Kıpr jatady, olardyń ınvestısıalary saýda, qarjy sektory jáne óńdeý ónerkásibine baǵyttalǵan.

Buǵan deıin saıtymyzda: "Maman antırekordty tirkegen TSHI-ǵa qatysty Úkimette esh saspaıtyndar baryn aıtty" degen maqala jarıalanǵan bolatyn.