Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev 2025 jyly 14 qańtarda Birikken Arab Ámirlikterine jumys sapary aıasynda "Abý Dabıdiń ornyqty damý aptalyǵy" samıtine qatysty. Memleket basshysy samıtte birinshi bolyp sóz sóıledi, dep jazady Dalanews.kz Aqordanyń baspasóz qyzmetine silteme jasap.
Qasym-Jomart Toqaev búginde álem klımattyń ózgerýi, qýańshylyq, bıoalýantúrliliktiń joıylýy, sý tapshylyǵy jáne azyq-túlik qaýipsizdigi sekildi asa ózekti problemalarmen betpe-bet kelip otyrǵanyn atap ótti. Geosaıası shıelenis pen jetkizý tizbeginiń buzylýyna baılanysty bul jaǵdaı odan saıyn ýshyǵa tústi.
Prezıdent Qazaqstannyń atalǵan túıtkilderdi úsh basty baǵytqa, atap aıtqanda, sıfrlandyrý men jasandy ıntellekt, iri ınfraqurylymdyq jobalar jáne ıadrolyq energetıka salalaryna negizdelgen strategıa arqyly sheshýge nıetti ekenin jetkizdi.
– Búkil álem boıynsha parnıktik gaz shyǵaryndylarynyń 75 paıyzy energetıkalyq júıelerge tıesili. Bıoalýantúrliliktiń 10 paıyzy sonyń saldarynan joıylady. Osy turǵydan alǵanda, Masdar, Total, Eni sıaqty halyqaralyq seriktesterdiń Qazaqstanda jalpy qýaty 43 GVt bolatyn jasyl energetıka jobalaryn júzege asyrýǵa mindetteme alýynyń máni zor. Elimizdegi alǵashqy atom elektr stansıasynyń qurylysy otandyq energetıka salasyn ornyqty damytý baǵytyndaǵy eleýli qadam bolmaq. Bul bastama jalpyulttyq referendýmda qoldaý tapqan. Sonymen qatar Qazaqstan álemdik naryqqa asa mańyzdy shıkizat túrlerin jetkizýge umtylyp otyr. Aýaǵa taraıtyn kómirtegi mólsherin azaıtý jónindegi jahandyq maqsatty oryndaý úshin bul materıaldar óte qajet, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Budan soń Prezıdent kólik ınfraqurylymynyń mańyzyna toqtaldy.
– Eýrazıa qurlyǵyndaǵy jetekshi tranzıttik torapqa aınalǵan bizdiń el úshin ornyqty damýdyń taǵy bir mańyzdy alǵysharty – kólik jáne tranzıt salasy. Biz kólik ınfraqurylymyna, atap aıtqanda, avtomobıl jáne temir joldarynyń, áýejaılar men teńiz aılaqtarynyń qurylysyna ınvestısıa salýdy belsendi túrde qolǵa aldyq. Baılanys múmkindikteriniń aıasyn odan ári keńeıtý úshin Qazaqstan Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵyty men Soltústik – Ońtústik kólik dálizin damytýǵa, sondaı-aq "Bir beldeý, bir jol" bastamasynda eleýli ról atqarýǵa nıetti. Maqsatymyz – óńiraralyq qatynastardy nyǵaıtyp qana qoımaı, ornyqty ekonomıkalyq ósimdi qamtamasyz etetin turaqty jetkizý tizbegin qalyptastyrý, – dedi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaevtyń aıtýynsha, jahandyq jylyný – Ortalyq Azıa úshin basty syn-qaterdiń biri.
– Jylyný úderisiniń údeı túsýi ekojúıelerge, turmys-tirshilikke jáne azyq-túlik qaýipsizdigine qater tóndiredi. Sol sebepti tez arada klımatqa beıimdelý strategıasy qajet. Sondaı-aq bizdiń óńir transshekaralyq ózenderge táýeldi. Sondyqtan bizge erte eskertý júıesin quryp, sý jáne jer resýrstaryn basqarý isin jetildirý kerek. Bul rette sý únemdeý tehnologıalaryna ınvestısıa salyp, ırrıgasıa júıelerin jańǵyrtýǵa tıispiz. Sý resýrstaryn tıimdi basqarý kelisimderine qol jetkizip, jasandy ıntellekttiń, jerserik arqyly monıtorıńtiń jáne basqa da sıfrlyq quraldardyń kómegine júgingenimiz jón, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Memleket basshysy azyq-túlik qaýipsizdigine basa nazar aýdaryp, kún tártibindegi kezek kúttirmeıtin máseleniń biri retinde atady.
– Álemdik naryqty azyq-túlik ónimderimen jáne tyńaıtqyshtarmen turaqty qamtamasyz etý úshin ınovasıalyq tásilder qajet. Qazaqstan halyqaralyq naryqqa mol kólemde bıdaı men un eksporttaıtyn el retinde ornyqty aýyl sharýashylyǵynyń ádisteri men tehnologıalaryn odan ári jetildirýdi kózdeıdi, – dedi Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaevtyń pikirinshe, atalǵan syn-qaterlerge tótep berý úshin álemge jańa damý paradıgmasy kerek. Ol ornyqtylyq, ádildik pen turaqtylyq uǵymdaryna negizdelýge tıis. Jahandyq problemalardy úsh mańyzdy qaǵıdatqa arqa súıegen birtutas júıe arqyly sheshýge bolady.
– Birinshi, "jasyl" qarjylandyrýdyń qoljetimdiligi. Onyń kólemi eleýli túrde ulǵaıýǵa tıis. Ekinshi, tehnologıa transferti, tehnıkalyq qoldaý jáne ǵylymı zertteýler salasyndaǵy halyqaralyq yntymaqtastyqtyń aıasyn keńeıtý. Kún energıasy, "aqyldy" aýyl sharýashylyǵy, kómirtegi súzgisi jáne jasandy ıntellekt negizindegi klımattyq tehnologıalar ártúrli ınovasıalyq sheshimder usynady. Úshinshi, klımattyń ózgerýine qarsy kúrestegi basymdyqtardyń, ekonomıkalyq damý men jasandy ıntellekttiń sınergıalyq yqpaldastyǵy. 2030 jylǵa qaraı jahandyq ishki jalpy ónimniń 16 paıyzdan astamyn osy úsh baǵyttyń ózara úılesimi qamtamasyz etýi múmkin. Budan shyǵatyn qorytyndy: memleketter ornyqty damý salasyndaǵy túrli maqsattarǵa barynsha ıkemdi ári derbes tásil qoldanǵany durys, – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent sóz sońynda atalǵan samıt ornyqty damý salasyndaǵy aldaǵy onjyldyqtarǵa arnalǵan basymdyqtardy aıqyndap, áreketterdi úılestiretin mańyzdy alańǵa aınalýyna tilektestik bildirdi.
Samıtte Ózbekstan Prezıdenti Shavkat Mırzıóev, Rýanda Prezıdenti Pol Kagame, Fınlándıa Premer-mınıstri Petterı Orpo, Malaızıa Premer-mınıstri Anýar Ibragım, Halyqaralyq tabıǵatty qorǵaý odaǵynyń prezıdenti Razan Ál Múbarak jáne basqalar sóz sóıledi.
