Jyl saıyn 4 maýsymda Qazaqstanda Memlekettik rámizder kúni atap ótiledi. Bul kún kezdeısoq tańdalmady: 1992 jyldyń 4 maýsymynda Táýelsiz Qazaqstan alǵash ret jańa memlekettik rámizderdi, óziniń týyn, eltańbasy men Ánuranyn bekitip, jas memlekettiń ulttyq rámizderiniń dúnıege kelgenin atap ótti. 2007 jyly bul kún resmı mereke mártebesine ıe bolyp, sodan beri respýblıka kóleminde jyl saıyn atalyp ótip keledi.
2025 jyly Memlekettik rámizder kúni Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýsıasynyń 30 jyldyq mereıtoıymen tuspa-tus kelip, erekshe mańyzǵa ıe boldy – eldiń Negizgi Zańy, ol rámizder sıaqty memlekettik táýelsizdiktiń irge tasy bolyp tabylady.
Memlekettik rámizderdiń tarıhyna toqtala otyryp, búginde eldiń basqa týyn elestetý qıyn bolǵanymen, 1992 jyldyń basynda sımvolızmdi tańdaý aldyn-ala sheshilmegenin atap ótken jón. Jalpyulttyq baıqaýǵa 1200 – ge jýyq tý eskızderi kelip tústi-usynystar arasynda kók, sary, qyzyl jáne jasyl tústerdiń úılesimi bar kóp tústi trıkolorlardyń erekshe nusqalary da boldy. Jarty aı, segiz buryshty juldyzdar, Shańyraq jáne basqa elementteri bar jobalar boldy. Fınalda Konkýrstyq komısıa Qazaqstannyń memlekettik týyna aınalǵan eńbek sińirgen óner qaıratkeri Sháken Nıazbekovtiń eskızine basymdyq berdi. Túpkilikti bekitýge deıin týdyń dızaıny azdap ózgertildi: bastapqyda biliktiń janyndaǵy oıý-órnek qyzyl tústi, al búrkit bar kún Ortalyqtan tys ornalasqan. 1992 jyly maýsymda Prezıdenttiń tapsyrmasy boıynsha oıý-órnek altyn túske boıalyp, negizgi elementter matanyń ortasyna týralandy. Memlekettik Týdyń avtory Sháken Nıazbekov bolyp tabylady-onyń 1992 jylǵy 4 maýsymda Egemen Qazaqstannyń basty rámizderiniń biri retinde resmı túrde bekitilgen altyn kún men búrkitpen kógildir aspannyń nusqasy.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Eltańbasyn qabyldaý tarıhy, sondaı-aq onyń sımvolıkasy óz kezeginde qarapaıym emes. Eltańbanyń ortasynda kógildir tústiń fonynda shańyraq beınelengen, odan ýyqtar kún sáýlesi sıaqty barlyq baǵytta alshaqtaıdy. Bul kompozısıa barlyq azamattardy ortaq shańyraq astynda biriktiretin birtutas memleket ıdeıasyn bildiredi. Shańyraqtyń oń jáne sol jaǵynda mıftik qanatty tulpar jylqylarynyń beıneleri ornalasqan. Tulparlar qazaq fólklorynda ejelden-aq kúshtiń, tektiliktiń jáne alǵa umtylystyń nyshany retinde bar. Eltańbadaǵy tulparlardyń qanattary bıdaıdyń qulaǵy retinde stıldendirilgen, bul týǵan jerdiń baılyǵy men molshylyǵyn bildiredi. Eltańbanyń joǵarǵy bóliginde kólemdi bes buryshty juldyz, tómengi bóliginde – "QAZAQSTAN"altyn áriptermen jazylǵan jazý beınelengen. Aıta keteıik, 2018 jylǵa deıin bul jazba kırılısada "Qazaqstan"dep jazylǵan.
Tý sıaqty, Memlekettik Eltańbanyń eskızi konkýrstyq negizde tańdaldy. 1992 jyldyń maýsym aıynyń basynda komısıa Eltańbanyń 245 jobasyn jáne sımvolızm boıynsha 67 jazbasha usynysty qarady. Balama nusqalarǵa Jarty Aı men juldyzdardyń sýretteri kirdi, shańyraqsyz, biraq basqa geraldıkalyq belgileri bar jobalar boldy. Nátıjesinde tańdaý ortasynda shańyraq, búıirlerinde qanatty tulparlar jáne joǵarǵy jaǵynda bes buryshty juldyz bar dóńgelek Eltańbanyń paıdasyna jasaldy. Bes buryshty juldyz, onyń keńestik qaýymdastyǵy týraly alǵashqy pikirtalastarǵa qaramastan, eltańbada Qazaqstannyń jarqyn jolynyń jáne álemniń barlyq bes kontınentine eldiń ashyqtyǵynyń sımvoly retinde qaldy. Memlekettik Eltańbanyń avtorlary belgili sáýletshiler Jandarbek Málibekov pen Shot-Aman Ýálıhanov boldy-olardyń birlesken jobasy jeńiske jetip, 1992 jyly 4 maýsymda bekitildi. Malıbekov pen Ýálıhanov óz eskızinde halyqtyń tarıhı jáne mádenı murasyn beınelegen: Jandarbek Málibekovtiń ózi atap ótkendeı, Eltańba kóshpendiler dáýirinen qazirgi zamanǵa deıingi dala órkenıetiniń tarıhyn boıyna sińirip, urpaqtar sabaqtastyǵy men el táýelsizdigin beınelegen.
Memlekettik ánuran-Qazaqstannyń mýzykalyq-poetıkalyq sımvoly - Táýelsizdik jyldary eki ret ózgerdi. 1992 jyly qańtarda KSRO ydyraǵannan keıin jas respýblıkanyń jańa ánuranyna konkýrs jarıalandy. Nátıjesinde Táýelsiz Qazaqstannyń alǵashqy Ánurany "Jaralǵan namystan qaharman halyqpyz" áni boldy – Qazaq KSR keńes Gımniniń áýeni negizinde qazaqstandyq aqyndar toby jazǵan jańa patrıottyq poezıamen. Bul ánuran uzaqqa sozylmady: 2006 jyly ulttyq dybystyq sımvolızmdi nasıhattaý maqsatynda jańa ánurandy bekitý týraly sheshim qabyldandy. 1956 jyly kompozıtor Shámshi Qaldaıaqov aqyn Jumeken Nájimedenovtiń sózine jazylǵan, halyq keńinen tanymal jáne jaqsy kóretin "Meniń Qazaqstanym" ("meniń Qazaqstanym") patrıottyq áni negizge alyndy. Ánge ánuran mártebesin bermes buryn onyń mátini birshama naqtylanyp, saltanatty dybysqa ıe boldy. Osylaısha, 2006 jyldan bastap Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Ánurany "Meniń Qazaqstanym" jańartylǵan nusqasy boldy. Ánurannyń resmı avtorlary-kompozıtor Shámshi Qaldaıaqov pen aqyn Jumeken Nájimedenov – olardyń shyǵarmashylyǵynyń arqasynda ánurannyń áýeni men sózderi árbir qazaqstandyqtyń patrıottyq sezimin oıatady. Ánurannyń saltanatty mýzykasy men asqaq mátini Otanǵa degen súıispenshilikti, birliktiń, batyldyqtyń jáne eldiń órkendeýine degen umtylysty beıneleıdi. Búgingi tańda memlekettik ánurannyń dybystarymen Qazaqstan azamattary óz eli úshin erekshe órleý men maqtanysh sezimin sezinedi, al onyń oryndalýy mańyzdy memlekettik is-sharalar men merekelermen birge júredi.
Memlekettik rámizder-ulttyq biregeılikti qalyptastyrýda jáne patrıotızmdi tárbıeleýde úlken ról atqaratyn el egemendiginiń ajyramas atrıbýttary. Sonymen qatar, memlekettiń sımvolıkasy "ulttyq ózin-ózi tanýdyń katalızatory: ol birtutas halyqqa qatysý sezimin, tarıhı jadynyń sabaqtastyǵyn jáne óz eliniń bolashaǵy úshin jaýapkershilikti nyǵaıtady"dep túsiný mańyzdy.
Rámizderdiń árqaısysy halyqtyń qundylyqtary men murattaryn beıneleıdi, azamattarda
Otan úshin maqtanysh sezimin týdyrady. Jalaýshanyń jelbiregenin nemese ánurannyń dybysyn kórgende, adamdar emosıonaldy kóterilý men birlikti sezinedi. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Memlekettik rámizderdiń árqaısysynda oıanatynyn atap ótti
qazaqstandyqqa" el úshin ólsheýsiz maqtanysh sezimi","halqymyzdyń murattary men qundylyqtaryn, ata-babalarymyzdyń ósıetteri men tilekterin" beıneleıdi. Elimizdiń kóktegi kógildir toǵaıynyń astynda júzden astam etnostyń ókilderi beıbitshilik pen kelisimde ómir súredi jáne dál osy birliktiń saqtalýy jańa jetistikterge jetýge múmkindik beredi.
Sonymen qatar, memlekettik rámizderge tıisti qurmetpen qaraý mańyzdy. Tý, Eltańba jáne Ánuran tek áshekeıler emes, "ulttyq qadir – qasıet emblemalary"; olardy paıdalaný laıyqty jáne belgilengen qurmet normalaryna sáıkes kelýi kerek. Rámizderge uqypty qaraý – otbasylyq jádigerler sıaqty-azamattarda óz eline degen jaýapkershilik pen súıispenshilik sezimin tárbıeleıdi. Týdy, Eltańbany jáne ánurandy qurmetteý arqyly qoǵam memlekettiliktiń negizderine qurmet kórsetedi.
2025 jyly Qazaqstan memlekettik rámizder kúnin ǵana emes, óziniń jańa tarıhynyń aıtýly kúnin – Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýsıasynyń 30 jyldyǵyn atap ótedi. Eldiń Negizgi Zańyn 1995 jyly jalpyhalyqtyq referendým qabyldady jáne táýelsiz memlekettiliktiń berik negizin qalady. Prezıdent q. Toqaev azamattardy memlekettik rámizder kúnimen quttyqtaı otyryp, Konstıtýsıa Qazaqstan MEMLEKETTİLİGİNİŃ BERİK tirekteriniń biri ekenin eske saldy. "Negizgi Zańda bizdiń qoǵam negizge alatyn negizgi qaǵıdattar bar", – dep atap ótti Memleket basshysy. Bul qaǵıdattar – Táýelsizdik, azamattardyń teńdigi, zańnyń ústemdigi, adamnyń quqyqtary men bostandyqtary – eldiń ómiri qurylatyn saıası-quqyqtyq negiz qurdy.
Memlekettik rámizder óz kezeginde osy onjyldyqtarda qalyptasqan táýelsiz Qazaqstannyń rýhy men biregeıligin kórsetedi. Eger Konstıtýsıa egemendik pen demokratıalyq qundylyqtardy zańdy túrde bekitken bolsa, onda Tý, Eltańba jáne Ánuran álemge jańa memlekettiń beınesin, onyń ata-babalar tarıhymen sabaqtastyǵyn jáne bolashaqqa degen umtylysyn kórsetti.
Bul eki kún de – rámizder kúni de, Konstıtýsıanyń mereıtoıy da ulttyq birlik pen memlekettilikti nyǵaıtý ıdeıasymen tyǵyz baılanysty. El basshylyǵynyń sózderinde Konstıtýsıa rýhyn ustaný jáne memlekettik rámizderdi qurmetteý qatar júredi degen oı beker emes. 2025 jyly Qazaqstanda Negizgi Zańnyń 30 jyldyǵyna arnalǵan iri is-sharalar men bastamalar – ǵylymı-qoǵamdyq konferensıalardan bastap patrıottyq aksıalarǵa, tipti qaıyrymdylyq aktilerine deıin kútilýde. Munyń bári Konstıtýsıanyń quqyqtar men bostandyqtardyń kepili retindegi mańyzdylyǵyn atap ótýge, sondaı-aq ondaǵy qundylyqtar bizdiń memlekettik rámizderimizde beınelengen qundylyqtarǵa sáıkes keletinin eske salýǵa arnalǵan. Konstıtýsıa da, eltańbasy men ánurany bar tý da Táýelsizdiktiń nyshandary – Qazaqstan Respýblıkasy Egemendiginiń rýhanı jáne materıaldyq kórinisteri bolyp tabylady.
2025 jylǵy 4 maýsymda ótken Qazaqstannyń Memlekettik rámizderiniń kezekti kúni búkil el boıynsha kóptegen saltanatty jáne patrıottyq is-sharalarmen atap ótildi. Elorda – Astanada-merekelik tań "Atameken" monýmentiniń janyndaǵy alańda Memlekettik Týdy kóterý saltanatty rásiminen bastaldy. Saltanatty rásimge
Respýblıka Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev qatysty. Orkestrdiń únimen qurmetti qaraýyldyń áskerı qyzmetshileri flagshtoktyń basyna orasan zor stágty kóterdi, sodan keıin Memlekettik ánuran shyrqaldy. Jınalǵandar aldynda sóz sóılegen Prezıdent 130-dan astam etnostyń ókilderi Qazaqstannyń kóktegi kógildir týynyń astynda beıbitshilik pen kelisimde ómir súretinin jáne bul birlik elge jańa jetistikterge jetýge kómektesetinin atap ótti. "Memlekettik rámizder árqaısymyzda óz elimiz úshin maqtanysh sezimin oıatady. Olar halqymyzdyń murattary men qundylyqtaryn, ata – babalarymyzdyń ósıetterin beıneleıdi", - dep atap ótti Toqaev azamattardy ulttyq rámizderge uqypty qaraýǵa jáne Konstıtýsıada belgilengen qaǵıdattarǵa árqashan adal bolýǵa shaqyrdy. Qalyptasqan dástúr boıynsha, osy kúni Memleket basshysy áskerı joǵary oqý oryndarynyń úzdik túlekterine ofıserlik pogondardy tabys etti-2025 jyly bul qurmetke Otanyna qurmetpen qyzmet etýge ant bergen 14 jas leıtenant ıe boldy.
Ilás Baqtyǵalıev
