Búgin, 3 shildede Astanada Qazaqstanǵa memlekettik saparmen kelgen Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Tóraǵasy Sı Szınpındi “Aqorda” rezıdensıasynda saltanatty qarsy alý rásimi ótti. Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev QHR Tóraǵasy Sı Szınpınniń elimizge memlekettik saparyn Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy máńgilik ári jan-jaqty strategıalyq seriktestikti odan ári nyǵaıtýǵa degen umtylystyń aıqyn kórinisi dep baǵalaıtynyn jetkizdi, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
QHR Tóraǵasy Qazaqstannyń qarqyndy damyp kele jatqanyna taǵy da kýá bolǵanyn atap ótti. Osy tusta ol Qasym-Jomart Toqaevtyń basshylyǵymen qazaq halqy anaǵurlym qýatty ári órkendegen jańa Qazaqstan quratynyna senim bildirdi.
Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Tóraǵasy Sı Szınpın 4 shildede Astanada ótetin Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń samıtine qatysady.
Astana samıtiniń basty taqyryptary - álemdik qaýipsizdik, ádil ekonomıkalyq orta qurý jáne ekologıa máseleleri. Bıyl Qazaqstan Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna tóraǵa ekeni belgili. Sondyqtan qazaq eli úshin bul is-sharanyń artar júgi jeńil emes. Uıymǵa múshe memleketterdiń Prezıdentteri basqosýda saıası, ekonomıkalyq jáne mádenı-gýmanıtarlyq baǵyttaǵy ortaq problemalardy ortaǵa salyp jatyr.
Aıta ketelik, SHYU aıasynda Qazaqstanda 2024 jyl “Ekologıa jyly” dep jarıalandy. Osyǵan oraı bıyl 100 den astam is-shara atqarylady. Otandyq sarapshylar SHYU izgi qarym-qatynas, turaqty damý jáne qaýipsizdikti negizge ala otyryp damıdy degen pikirlerdi alǵa tartady.
“Tóraǵalyǵymyzdyń sharyqtaý shegi - Astanadaǵy samıt. Oǵan biz erekshe nazar aýdaramyz. Biz Shanhaı yntymaqtastyq uıymyn odan ári jetildirý salasynda strategıalyq mańyzdy sheshimder qabyldanady dep kútemiz. Orta merzimdi keleshekke arnalǵan ózara is-qımyldyń negizgi baǵyttary aıqyndalyp, aǵymdaǵy syn-qaterler men qaýipterge qatysty mańyzdy bastamalar ázirlenetin bolady”, - dep memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev málimdegen edi.
Osylaısha shırek ǵasyrdan sál asatyn ýaqyttan soń Shanhaı keńistiginiń jıyny Qazaqstanǵa qaıta oraldy. Memleket basshysy birqatar elderdiń basshylaryn qarsy alyp, mańyzdy kezdesýler ótkizdi.
Qazaqstandyq sarapshylar Qazaqstan Shanhaı Yntymaqtastyq uıymynyń samıtin óz astanasynda ótkizý arqyly Eýrazıada energetıkalyq qaýipsizdikti qamtamasyz etýge negiz bolady, sonyń arqasynda logıstıkalyq jobalar sany ulǵaıady dep esepteıdi. QR Prezıdenti janyndaǵy QSZI Azıalyq zertteýler bóliminiń basshysy Aıdar Qurmashev, Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy ózara árekettestik pen yntymastyq beretin múmkindikter týraly óz oıyn bildirdi. Saıasattanýshynyń aıtýynsha SHYU keleli bir baǵyty – mádenı-gýmanıtarlyq baılanystar. Atalmysh uıym múshe elder men halyqtar arasyndaǵy mádenı-gýmanıtarlyq baılanystardyń nyǵaıýyna septigin tıgizedi.
“Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy baılanysty, árıne, adamdar arasyndaǵy baılanysty ulǵaıta berý kerek. Mádenı-gýmanıtarlyq baılanystardy ulǵaıtqan saıyn bizdiń elder arasyndaǵy azamattardyń bir-birine degen qyzyǵýshylyǵy, bir-birin tanyp-bilýi, bıznes jasaý múmkindikteri ulǵaıa beredi degen oıdamyz. Sondyqtan qazirgi kúnde ǵylymı jáne sarapshylar arasyndaǵy baılanystar vıza alýǵa baılanysty ulǵaıyp kele jatyr jáne onyń múmkindikteri úlken. Iaǵnı búgingi kúni qazaq-qytaı qatynasynyń áleýeti zor”, - dedi Aıdar Qurmashev.
Qazaqstan strategıalyq zertteýler ınstıtýtynyń aǵa sarapshysy Baýyrjan Áýkenniń pikirinshe, Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń samıti Qazaqstanǵa kóp artyqshylyq beredi. Onyń paıymdaýynsha, SHYU múshe bolý arqyly elimiz halyqaralyq saıasatta kóptegen tıimdi jobalarǵa qol jetkizedi. Qaýipsizdik, turaqty damý, aımaqtyq jáne halyqaralyq máseleler boıynsha álemdik saıasatta qazir Qazaqstan ornyn óz ornyn bekitip jatyr. Sonymen qatar ekonomıkalyq jaǵynan da Qazaqstannyń uıym múshelerimen ekijaqty baılanystary nyǵaıyp keledi.
“Kórshi eldermen qarym-qatynasty nyǵaıtýda Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń bereri mol. Eń mańyzdysy, qaýipsizdik salasynda da utymdy tustary barshylyq. Ekonomıkalyq turǵydan alsaq, saýda-sattyqtyń úlesi artyp, ınvestısıa tartýǵa septigin tıgizedi. Jalpy SHYU-ǵa múshelik etý Qazaqstanǵa qarym-qatynastyń, yntymaqtastyqtyń jańa múmkindikterin beredi. Astana samıtinde birqatar mańyzdy sheshimder qabyldanady dep kútilýde. Bul samıt arqyly jańa tarıhı dáýirge qadam basaıyn dep turmyz. Basqosýda uıymnyń qurylymyna qatysty ózgerister oryna alady. Jıynǵa on myńǵa jýyq delegat kelgeli otyr. Uıymnyń den qoıar tusy - turaqty damý. Iaǵnı bul álem elderiniń, Eýrazıa elderiniń dıalogqa, yntymaqtastyqqa umtylysynyń birden bir kórsetkishi”, - dep málimdedi sarapshy.
Sarapshynyń paıymdaýynsha, Astanadaǵy samıt álem elderi jáne Eýrazıadaǵy memleketter úshin aýqymdy dıalog alańyna aınalyp otyr. Jınalǵan elder basshylary men halyqaralyq uıymdardyń tóraǵalary ózara dıalog qurý arqyly yntymaqtastyqqa, tatýlyqqa, tıimdi baılanys qurýǵa tyrysady, nátıjesinde bir kelisimge kelip, taraptarǵa tıimdi kelissózder júredi. Bul - jaqsy úrdis.
“Astana samıti arqyly talaı jobalar júzege asyrylady. Munyń jaǵymdy jaqtary jetkilikti. Sebebi dıalog bolǵan jerde kóptegen másele talqylanady, sonyń arqasynda ortaq sheshimder qabyldanady” - dep oı túıindedi Aıdar Qurmashev.
Aıta ketelik, álem elderi ishinde kóp jaǵdaılarda Shanhaı Yntymaqtastyq Uıymyn azıalyq uıym retinde qabyldaıdy. Saıasattanýshylardyń pikirinshe bul jańsaq pikir. Sebebi, uıymǵa Eýropa memleketteri birtindep qosylyp jatyr. Bıyl Belarýs qatarǵa endi. Sondyqtan eýrazıalyq uıym dep aıtýǵa tolyq negiz bar. Bolashaqta uıym óz maqsat-mindetterin memleketter men azamattardyń múddelerine laıyqty etip atqarsa, óz tıimdiligin kórsete alsa múshe memleketterdiń qatary da ósýi múmkin.
Belarýssıanyń SHYU-ǵa qosylýy týraly QSZI Azıalyq zertteýler bóliminiń bas sarapshysy Álıa Musabekova óz pikirin bildirdi.
“Samıttiń basty mazmundyq leıtmotıvi Qazaqstannyń SHYU sheńberinde usynǵan «Ádiletti álem men kelisimdi jaqtaıtyn dúnıejúzilik birlik týraly» bastamasy bolmaq. Ol ózara senimdi nyǵaıtýǵa, álemniń barlyq elderiniń turaqty damýyn qoldaýǵa baǵyttalǵan. Bul bastama uıymǵa múshe memleketterdiń jahandyq jáne óńirlik qaýipsizdikti damytý jónindegi shynaıy nıetteri men sheshimin kórsetedi. BUU Bas hatshysy Antonıo Gýterrıshtiń bıyl SHYU-ǵa múshe memleketter basshylarynyń keńesine qatysýy da belgili bir salmaqty beredi. Astanadaǵy samıt álemdik mańyzy bar eleýli oqıǵa bolyp tur. SHYU alańynda mıllıondaǵan adamdardyń taǵdyryna qatysty jahandyq sıpattaǵy máseleler kóteriletin bolady”, - dedi sarapshy.
Belarýs buǵan deıin SHYU-men seriktestik qarym-qatynasta bolǵan jáne el Prezıdenti Aleksandr Lýkashenko uıymnyń aldyńǵy jeti samıtine de qatysqan.
Astana samıtine BUU bas hatshysy Antonıý Gýterrısh te atsalysyp jatyr. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Astana samıtine qatysý jónindegi shaqyrýyn qabyl alǵany úshin BUU Bas hatshysyna alǵys aıtty. Qasym-Jomart Toqaev Antonıý Gýterrıshtiń sapary Qazaqstan men BUU arasyndaǵy jan-jaqty yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa zor múmkindik beretinin aıtty. BUU Bas hatshysy Astananyń Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna tóraǵalyǵyna joǵary baǵa berdi. Óz sózinde Antonıý Gýterrısh myrza Qazaqstanda iske asyrylyp jatqan saıası jáne ekonomıkalyq reformalardy qoldaıtynyn, elimizdiń jahandyq qaýipsizdik pen beıbitshilikti qamtamasyz etý isinde mańyzdy ról atqaratynyn atap ótti.
Terorızm, separatızm jáne ekstremızm taqyryby da samıttiń ózegine aınalmaq. Terorızm men ekstremızıge qatysty ázirlengen baǵdarlama qabyldanady dep kútilýde. Budan basqa, SHYU-nyń esirtkige qarsy strategıasyn talqylaý josparda tur.
Bıyl Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna Qazaqstan jetekshilik etti. Jyl boıy elimiz túrli bastamalar kóterdi. Sonyń biri, ári biregeıi - 2024 jyl Ekologıa jyly bolyp jarıalandy. 100-den asa túrli is-sharalar ótti. Astana samıtinde qaralǵan qujattar da Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń tabandy eńbeginiń nátıjesi. Al kelesi jyly tóraǵalyq Qytaı eline ótedi. Osylaısha SHYU aınalasyndaǵy mańyzdy is-sharalar legi aspan asty elinde jalǵaspaq.
